Алтайдын Чолмоны

«Бу профессияны бойым талдап алгам»

28.07.2020

Россия Федерацияныҥ шылу јаҥдарыныҥ ишчизиниҥ кӱни јаан изӱ айдыҥ

25-чи кӱнинде темдектелет. Талдап алган профессиязы, оныҥ аҥылулары керегинде РФ-тыҥ Шылу комитединиҥ Алтай Республика аайынча шылу башкартузыныҥ аймактар ортодогы Кан-Оозындагы шылу бӧлӱгиниҥ шылу ишчизи

Дмитрий АЛУШКИН куучындайт.

—Дмитрий Евгеньевич, бу ишке Слер канайда келгенигерди куучындап берзегер?

—Бу тӧзӧмӧлгӧ мениҥ иштеп келгеним удабаган, 1,5 ай мынаҥ кайра — кичӱ изӱ айдыҥ 5-чи кӱнинде. Республикан классический лицейди ӱренип божодоло, Уралдагы государстволык юридический академияга ӱренерге киргем, ол кийнинде университет болуп кубулта тӧзӧлгӧн.  Оны 2019 јылда божодып, шылучыныҥ јондык болушчызы болуп  иштегем. Бу бисте кыйалтазы јок некелте — ол шылу јаҥдардыҥ ижиле, айалгаларыла таныжар, профессионал темигӱлерге таскадынар арга берип јат. Јондык болушчы болуп 8 айга иштеп, оноҥ бастыра керектӱ шиҥжӱлерди ӧдӱп, экзамендерди табыштырып, шылучы болор јараду алгам ла тургуза ӧйдӧ Россияныҥ Шылу комитединиҥ АР-дагы шылу башкартузыныҥ  Кан-Оозында аймактар ортодогы шылу бӧлӱгиниҥ баш шылучызы болуп иштейдим. Мениҥ иштеген јерим Кӧксуу-Оозы јурт. Эм тургуза, кожо иштеген кижи амыралтада болордо, Кан-Оозы аймакта уголовный керектерди шиҥдеп кӧрӧдим. Мен шылучылардыҥ, прокурорлордыҥ, полицейскийлердиҥ билезинеҥ чыкпагам. Бу профессияны, государствоныҥ ла јондыктыҥ јилбӱлерин корыырга, биле тура талдап алгам. Талдаганыма, амадума јеткем деп сӱӱнедим.

—Полицияныҥ ла Шылу комитеттиҥ шылучызыныҥ аҥылузы неде, јартап берзегер?

—Шылу комитеттиҥ шылучылары кӧп сабада кижиниҥ јӱрӱмине ле су-кадыгына, граждандардыҥ конституциялык тап-эриктерине ле јайымдарына эдилген кату ла анчада ла уур-кӱч керектерди, јамызын тузаланып эткен каршулу керектерди шиҥдеп кӧрӧдилер. МВД-ныҥ ла шылу комитеттиҥ шылучыларыныҥ ижиниҥ аҥылузы мында.

—Јарт. Тургуза ӧйдӧ Слер канча керекти шиҥдеп јадыгар?

—Тургуза ӧйдӧ иште беш шылу керек.

—Слердиҥ баштапкы шиҥдеген керегер кандый болгон?

—Кӧксуу-Оозы јуртта ишке чыккан баштапкы ла кӱнде меге кижиниҥ колынаҥ божогон кижи јаткан јерге барарга келишкен. Ӱредӱде алган билгирлеримди тузаланып, айалгага келиштире шылу керектерди эдип, каршулу керек эткен деп серенген кижини шылаарга келишкен…

—Слерде эмди иштиҥ ас та болзо ченемели бар ла бойыгардыҥ ижигер керегинде нени айдарыгар, бурулаткан, керечи болгон, тӱбекке кирген улусла јӧптӱ эрмекти канайда табадыгар?

—Улус ортодо колбулар меге јаантайын јилбилӱ болгон. Шылучылар — ол элдеҥ озо психологтор ине. Сениҥ алдыҥда кижи отурза, оныҥ кылык-јаҥын, кандый кижи болгонын оҥдоор керек. Ол кижи сеге кӱӱндӱ болорына једери — јаан ус деп бодойдым. Ол сеге кӱӱндӱ болзо, керечи бе, бурулаткан кижи бе —  камааны јогынаҥ, шылучыга бӱтсе, кӧрӱлген керек аайынча ачык-јарык куучындап берер.

—Слер сананзагар, шылучы кандый кижи болор учурлу?

—Элдеҥ озо, шылучы немени шӱӱп, ылгап билер учурлу, су-кадыгы чыдамкай, стресстӱ айалгаларга турумкай, эткен керегине каруулу, ак-чек болор учурлу. Кыйалтазы јогынаҥ јасактарды ла јаргы ишти јакшы билер керек. Артканы, сананзам, иштеген ченемелле кожо келер.

—Иштеген ӧмӧлигер керегинде куучындап берзегер?

—Бистиҥ ӧмӧлик јаан эмес: ӱч шылучы ла бӧлӱктиҥ јааны. Анчада ла јаан учурлу керектер аайынча шылучы Галина Артуровна Уханова, баш шылучы Вячеслав Викторович Агеев, мен ле бӧлӱктиҥ башкараачызы. Сананзам, кандый ла керектиҥ јакшы башталары  таскадаачыдаҥ, ӱредӱчидеҥ, бистиҥ учуралда башкараачыдаҥ јаан камаанду. Бистиҥ башкараачыбыс Лариса Васильевна Отмахова шылу јаҥдарда кӧп јылдарга иштеп келген јаан ченемелдӱ шылучы. Некелтелӱ, чындыкты сӱӱген, кижи кӱӱндӱ. Јаантайын јӧмӧӧр, болужар, керектӱ тушта адылып та салар, је бодоп эмес.  Ӧмӧлик јакшы, кандый ла ӧйдӧ телефон согорго, јӧп сураарга јараар. Нӧкӧрлӧриҥ јаантайын болушка келер.

—Слерди угуп, ижигерде кандый бир таҥынаҥ јилбӱлеригерге ӧй дӧ артпай турган болбой деп санандым…

—Азыйда мен шахматла јилбиркеп туратам, спорттыҥ узына кандидат болорым. Туу-чана спортло, јеҥил атлетикала таскадынгам. Университетте јуучыл самбо спорттыҥ кыйалтазы јоктоҥ таскадынатан бӱдӱми болгон. Спортты таштаар кӱӱним јок, је тургуза ӧйдӧ бастыра ӧйим ишке барат. Баштапкы аҥылу званиени алган кийнинде, спортко ӧй табар керек деп пландайдым.

—Мынаҥ арыгы ижигерде, јӱрӱмеерде пландарыгар кандый?

—Бош салынбай, билгирлерди бийиктедерге, јаантайын иштеер, јасакберимди шиҥдеп ӱренер, профессионал темигӱлерди бийиктедер, башкартуныҥ адын тӱжӱрбес.  Биле тӧзӧӧри керегинде эм тургуза сананбайдым.

—Слердиҥ јуук улузыгар ижигерди канайда кӧрӧт?

—Чынынча айдар болзо, эне-адам меге јаштаҥ ала бийик некелтелер эткен, темдектезе, маргаандарда 2-3 јерлер алганымды јеҥдирткен кире кӧрӧтӧн. Мындый таскаду мени каруулу, тургускан амадуга једерине турумкай эткен деп чотойдым. Оныҥ учун иштеер ижимди мен бойым талдап алгам ла эне-адам бу суракта мени јӧмӧгӧн. Эмди де, јуук улузымла болор ӧй астаган да болзо, олор мени јӧмӧп јат ла эҥ учурлузы — талдап алган профессиямныҥ аҥылузын оҥдоп јат.

—Профессионал байрамыгарла колбой кожо иштеген нӧкӧрлӧригерге нени кӱӱнзееригер?

—Бистиҥ јеҥил эмес ижисте турумкай ла кӱчтӱ болорын, база су-кадык эмей.

—Эрмек-куучын учун быйан. Бис слердиҥ ӧмӧликти профессионал байрамыла — Шылу јаҥдардыҥ ишчизиниҥ кӱниле уткуп, ижигерде једимдер кӱӱнзейдис, уур-кӱч иштер астазын, јилбилӱзи кӧп болзын.