Алтайдын Чолмоны

Экспорттыҥ ӧзӱмин јӧмӧӧри јаҥы кемине чыгат

04.08.2020

«Экспорттыҥ российский тӧс јери» АО-ныҥ генеральный директоры Вероника Никишина экспортты јӧмӧӧриниҥ тӧс јерлериниҥ 2020 јылдыҥ јарымында  ижиниҥ турулталарын кӧрӱп, экспорттыҥ ӧзӱмин јӧмӧӧри јаҥы кемине чыгат деп угускан. Тӧс јерлердиҥ бастырароссиялык онлайн-конференциязы јаан изӱ айдыҥ 27-чи кӱнинде ӧткӧн. Конференцияда 82 тергеениҥ Экспортты јӧмӧӧр тӧс јерлериниҥ башкараачылары, онойдо ок тергеелердиҥ башчылары турушкан. 

Вероника Никишина РЭЦ-тиҥ группазыныҥ ла экспортты јӧмӧӧриниҥ тергеелердеги тӧс јерлериниҥ (ЦПЭ) ортодо колбуларды экспортты јӧмӧӧрин тыҥыдарга там јууктадарыныҥ керектӱзин темдектеген.

«ЦПЭ-лердиҥ тузаланып турган эҥ артык ченемелдериле, јаҥыртуларыла, турулталу методикаларыла, технологияларыла ӱлежерин РЭЦ јӧмӧӧр амаду тургузат. Бистиҥ тӧс кычыру – кӱчтӱ партнерлор табары,  клиенттердиҥ јилбӱлерине иштеери. Бистиҥ ончо ижис бистиҥ клиентти айландыра ӧдӧр учурлу, бистиҥ клиент – ол экспортер» — деп, Вероника Никишина айткан.

РЭЦ-тиҥ јааны РЭЦ-тиҥ ле ЦПЭ-ниҥ ончо јеткилдештериниҥ бирлик каталогын тургузар, чыҥдыйдыҥ бирлик стандартын белетеер, онойдо ок продуктовый линияда бой-бойын јӧмӧӧриниҥ системазын тыҥыдар шӱӱлте эткен. Бӱгӱн IT-технологияларды ӧскӱрери ле билгирлерле башкарары анчада ла экспортты јӧмӧӧр тӧс јерлердиҥ ижинде јаан учурлу.

Верноника Никишинаныҥ айтканыла, пандемияныҥ ӧйинде ЦПЭ-лер 2020 јылдыҥ тулаан айыныҥ учынаҥ ала ижин кубулткан, кӧп тӧс јерлерде бойыныҥ изӱ линиялары тӧзӧлгӧн. Кайда ла элбек керектер ле кӧрӱлер ӧткӱрери токтодылган ла аргачылык-миссияларды кӱч айалгаларда ӧткӱрерге келишкен ӧйдӧ МСП-ларды јӧмӧӧрин тӧзӧӧри база кубулган. «Бӱгӱнги айалгаларда ӧскӧ ороондордыҥ садып алаачыларын онлайн аргала бедиреери, товарларды электрон площадкаларда тургузары, онлайн ӱредӱлер ӧткӱрери јанынаҥ јӧмӧлтӧ эдилет. Бу керектер кӧп тергеелердеги ЦПЭ-лерге ижин бир кеминде апарар арга берген. Экспорттыҥ поставкалары токтобогонын, контракттар тургузылып турганын, керек дезе олордыҥ географиязы элбегенин бис кӧрӧдис» — деп, ол темдектеген.

«РЭЦ» АО-ныҥ генеральный директоры конференцияныҥ туружаачыларына эҥ артык технологияларын ла башкарар ченемелдерин федерал кеминде таркадар шӱӱлте эткен: «Стратегиялык баштаҥкайлардыҥ агентствозыла (АСИ) колбулу иштиҥ шылтузында бисте ондый аргалар боло берген. Бис Светлана Чупшевала кожо Экспортты јӧмӧӧр тӧс јерлердиҥ эҥ јилбилӱ иштерин ле ӱлекерлерин АСИ-ниҥ сыгын айда ӧдӧтӧн форумында таныштыруга тургузары керегинде јӧптӧшкӧнис».

«Бис экспорттыҥ аргаларын билерис ле компаниялардаҥ эрчимдӱ иш сакыйдыс»

Экспортерлор кандый буудактарга туштаганы ла олорго јаҥы рынокторды јеҥеринде не болужар аргалузы керегинде   «Экспорттыҥ российский тӧс јери» АО-ныҥ генеральный директоры Вероника Никишина «Россияныҥ келер ӧйи. Национальный ӱлекерлер» деп порталга куучындаган.

—Коронавирустаҥ улам кӧп ороондор, ол тоодо Россия карантин јарлайт, грандарын јабат. Мындый айалгаларда экспортерлор товарларын канай јетирер?

—Гранды кечериниҥ тудулары кош тарткан автотранспортко, онойдо ок кошту поездтерге таркабай јат. Је коронавирус кош тартар каналдарга камаанын чек јетирбеген эмес.  Учурлу аҥылулар бар, олорды экспортерлорго ајаруга алар керек. Темдектезе, пандемияныҥ ӧйинде автотранспорт јетирериниҥ эҥ ле чочыдулу  бӱдӱми болуп јат. Мында кош тартар кӧлӱктерди гранды ӧткӱрер тушта уур-кӱчтер болот, Россияга кайра келген тискинчилерге дезе 14 кӱнниҥ карантинине кирер некелте эдилет.

Авиатранспортто айалга база јеҥил эмес. Компаниялар товарларды  пассажирлердиҥ самолетторыныҥ кош тартар бӧлӱктеринде база аткарат. Је олордыҥ учуштары тулаан айдыҥ 27-чи кӱнинеҥ ала токтодылган. Кош ло почта тартар авиа артат, је олордыҥ тарифтери ле учуштары улайын ла кубулат. Бааларды перевозчиктер бронированиениҥ ӧйинде чокымдайт ла олор база узакка эмес.

Темир јолдо јаан уур-кӱчтер јок. Јетирер ӧйи эки неделе кире. Учурлузы – контейнерлер ле јеткил болзын. Мындый ок айалга талайла јетириштерде. Порттор јабылары билдирбейт, керептер јӱрӱп јат. Је ӧйиле мында кӱч, кош тартары бир айга броньдолып калган. Экспортерлорго бис контракттарда јетириштиҥ ӧйин такыптаҥ кӧрӱп, суула, темир јолло јетириштерге ајару салзын деп шӱӱлте эдедис. Оок партиялар болзо, «Россияныҥ почтазыныҥ» эмезе экспресс-перевозчиктердиҥ каналдарыла аткарар керек.

—РЭЦ-тиҥ, госјӧмӧлтӧниҥ операторыныҥ,  бюджеди экспортерлорго кӧрӱлерде, ӧскӧ дӧ ууламјыларда болуш јетирерине база чыгымдалат. Слер коронавирустаҥ улам быјылгы болуштыҥ кемин такыптаҥ кӧргӧнӧӧр бӧ? 

—Јок. Бис экспортерлордыҥ алдына алынган молјуларыстаҥ мойнободыс ла  улайын бӱдӱредис. Ол акча-манат та, акча-манат эмес те, онойдо ок субсидиялар да јанынаҥ болуш. РЭЦ бистиҥ болушты керексип турган јаҥы клиенттерле  эрчимдӱ иштеерге белен.

Бистиҥ бир кезик эп-аргаларыс кызалаҥныҥ ӧйинде ийде алынат ла јаранат. Темдектезе, ЭКСАР-дыҥ (РЭЦ-тиҥ бӧлӱги) страховой продукциязы. Ол экспорттыҥ контрактыныҥ баазыныҥ коммерциялык та, политикалык та чочыдузын 90% бӧктӧп јат.

Эмезе керектерди акча-манатла јеткилдеериниҥ эп-аргалары. Экспортер контракт тургускан, је садып алаачыда  поставка тушта тӧлӧӧр акчазы јок болзын. Бу тушта Росэксимбанк ӧскӧ ороондордыҥ садып алаачыларына эмезе олордыҥ банктарына чике кредиттер берип, бу поставкаларды акчала јеткилдеер аргалу. Эмезе ӧскӧ ороонныҥ садып алаачызына тӧлӱни узадар аргалу, ЭКСАР-да страховать эделе. Кажы да учуралда экспортерго  банкла кредит јанынаҥ јӧптӧжӱ тургузары керек јок болор. Айдарда, экспортердо кредитти јандырар молјулар болбос.

РЭЦ-тиҥ ончо экспортерлорды, ол тоодо МСП-ларды јӧмӧӧр ижи учурлу. Олор кызалаҥга кирер јаан чочыдуда. Бис ВЭБ-тиҥ группазына кирип турганыс учурлу, нениҥ учун дезе, ол кызалаҥныҥ экономикадагы чочыдуларыла эрчимдӱ тартыжат. Кичӱ ле орто аргачылыкты јӧмӧӧрине бистиҥ јаан деген банктарга ла МСП-ныҥ группазына кирген банкка 100 млрд салковой чыгарар јӧп јарадылган. Кредиттер ишчилерге тӧлӧӧрине алты айга нулевой ставкала берилер учурлу. ВЭБ бойы бу кредиттерле поручительство берет, минэкономӧзӱм ставказына субсидия берет, ЦБ рефинансирование эдет. Ондый командала иш ӧдӱп јат.

Оныла коштой тергеелерде экспортерлорды јӧмӧӧр иштер ӧткӱрилет. Олорды кем де токтотпогон. Коронавирус та болзо, кезик субъекттерде, экономиканыҥ турумкай ӧзӱмине камаанду эҥ баштапкы керектердиҥ пландары белетелип турганын бис билерис. Олорго тыш саду база кирет.

Экспортты јӧмӧӧриниҥ бирлик системазы ончо ороон ичинде ӧдӧт. Экспортты јӧмӧӧриниҥ ого кирип турган тӧс јерлери, РЭЦ-тиҥ тергеелик башкартулары айалганыҥ мониторингин улайын ӧткӱрет ле экспорттыҥ аргачылык-керектерин јӧмӧӧрине белен.

—Мониторинг экспортерлорго консультация берерге керек пе?

—Јӱк ого эмес. Пандемияныҥ эҥ кызалаҥында  бис оперативный штаб ачканыс. Оныҥ тӧс амадузы экспортерлорго онлайн-консультациялар берери ле јӧмӧӧри. Онойдо ок штаб бистиҥ компаниялардыҥ эҥ куч сурактарын илелеп, РФ-тыҥ башкарузына кызалаҥнаҥ чыгар шӱӱлтелер белетейт.

Бис эҥ кӧп туштап турган сурактарды ылгап, олорго тӧзӧлгӧнип, кызалаҥнаҥ чыгар шӱӱлтелер эткенис. Кемиле 50 бӱктеҥ кӧп    документтер јазалган. Ондо бис таможняда керектерди ӧдӧри, јарадулу документтер алары јанынаҥ шӱӱлтелер бергенис, юридический сурактар керегинде база айдадыс. Бис документти РЭЦ-тиҥ оперштабыныҥ аҥылу сайтында јарладыс ла оны јаҥы баштанулар аайынча толтырарга турус. Экспортерлор кызу линияныҥ телефоныла да баштанар аргалу: +7-495-725-6150.

—Телекейдиҥ тал-ортозы карантинде, службалар ла компаниялар иштебейт. Экспортерлордо документтер   јазадары, колбулар тудары јанынаҥ уур-кӱчтер јок по?  

—Пандемия аргачылыкка юридический јанынаҥ бир канча буудактар эткени чын. Темдектезе, јорыктаарына тудуула колбой, экспорт јанынаҥ керектерди белетеери кӱчке келижет. Партнерлор контрактка кол саларга бир јерде јуулып болбойт. Почтаныҥ ла курьерлердиҥ ижинде буудактар болуп, документтер айланыжарына чаптык эдет. Айдарда, контрактты дистанционно тургузар арга бар.

Ого ӱзеери бир сурак тура берет: коронавирусла колбой болгон буудактардаҥ улам молјуларын бӱдӱрбеген экспортер нени эдер? Ол бӱдӱрбегениниҥ шылтагын керелеп салза, јасакла ол каруузына турбас учурлу. Тыш  садуныҥ контракттарыла болзо, ӧдӱп болбос буудак болгонын Саду-промышленный палатаныҥ сертификады керелейт. Ондый сертификатты Россияныҥ јаргылары ајаруга алып јат.  РФ-тыҥ ТПП-зы COVID-19-ла колбулу шылтакты форс-мажор деп чотоорго турганын угускан. Ондый да болзо, бис контрагенттерле поставкалардыҥ соҥдогон учуралдарында аайлажары јанынаҥ бой-бойы ортодо куучындажып алзын деп шӱӱлте бередис.

—Кезик ороондор товарларды ары-бери тартарын кирелендиргениле колбой, РФ-тыҥ текши экономиказы, ол тоодо экспортерлор тыҥ чучураган  болбой?

—Кирелендиргени ондый ла тыҥ камаанын јетирбеген. Экспорт озо ло баштап башка-башка ороондордыҥ башкаруларыныҥ кирелендиргенинеҥ камааны јогынаҥ, экономиканыҥ ла садуныҥ ӧзӱми тешкилей арайлагынаҥ чучураган.  Темдектезе, Россияныҥ јаҥдары садуда јаан эмес тудуулар (крупалар эмезе медмаскалар аткарарында) эткени аргачылыктыҥ производствозына салтарын јетирбеген.  Ичбойында суру јаан айалгада  бу товарлар ороондо садылган. Кезик ороондордыҥ кандый бир товарларды экелерин буудактаганы Россияныҥ экспортерлорына камаанын тыҥ ла јетирбеген.

Кӧп ороондор, карын, бойыныҥ рынокторын ачып јат. Кезик товарлардыҥ дефицидиле тартыжарга, олор таможняда пошлиналарды астадат эмезе чек јоголтот. Эмди телекейде садуны аайлаштырары јанынаҥ эдилип турган  керектер  бистиҥ экспортерлорго јаҥы аргалар ачып туру.

Бис садупредстволорло кожо кандый бир ороондогы баалардыҥ мониторингин ӧткӱрерге ле керексиштерин ајаруда тударга чырмайадыс. Эмди бис Россияныҥ  ӧскӧ ороондордыҥ тузаланаачыларыныҥ сурузы канча катапка кӧптӧгӧн  товарларыныҥ тооломын билерис.

Је рыноктыҥ айалгазын баалаары, экспорттыҥ стратегиязын оҥдооры ла коммерциялык  шӱӱлтелер белетеери – ол экспортерлордыҥ ижи. Бистиҥ ижис чокым экспортердыҥ стратегиязы иштезин деп, јӧптӧр берери. Бӱгӱнги тегин эмес айалгаларда бистиҥ экспортерлордоҥ эрчимделиш сакыйдыс:  валютаныҥ рыногыныҥ российский экспортерлорго јарамыкту айалгазында кирелтени кӧптӧдӧр аргаларды тузаланып, эрчимдӱ иштеерин.

Бис бойыстыҥ јаныстаҥ бистиҥ экспорт эдерге турган компанияларыс телекейдиҥ садузында  кӧптӧдӧ турушсын деп, бастыра кӱчисти саларыс. Бу амадула бис бойыстыҥ антикризисный дейтен  баштаҥкайларысты  белетегенис ле башкаруга аткарганыс. Бистиҥ шӱӱлтелер јӱрӱмде бӱдер деп иженедис.

—Валютаныҥ кирелтезин репатриация этпегени учун административный каруузын јымжатканы компаниялардыҥ јӱрӱмин јеҥилтер бе? Уголовный карууны качан јоголтор?

—Экспортерлордыҥ јӱрӱми јеҥилерине тыҥ иженедис. Эмди јаан эмес бузуштарлу компанияларда штрафтаҥ кыйар арга бар. Онойдо ок олор уголовный каруузына такыптаҥ эдилген бузуш учун тургузылар: алдында аргачы ондый ок бузуш учун административный каруузына тургузылган болзо.

Валютный шиҥжӱниҥ некелтези мындый: государство экспортер валютала кирелте аларында ончозын ӧйлӱ-ӧйинде, чокым бӱдӱрзин деп кӱӱнзейт. Ол экспортер контрактта чокымдалган ӧйдӧ лӧ бастыра кирелтени алзын деп кӱӱнзейт. Бу ээжи экспортерды контрагенттеҥ бӱткӱлинче камаанду эдип јат. Бӱгӱнги айалгаларда онызы экспортерго кӱчке келижет ле озолодо ончозын билер аргазы јок эдет. Кубулталар кандык айдыҥ 10-чы кӱнинеҥ ала ийде алынган.