Алтайдын Чолмоны

Балдардыҥ јайгы лагерьлери быјыл иштегей не?

07.08.2020

Коронавирус југуш оору таркап баштаганынаҥ улам кӧп саба улус телекейге, анда болуп турган керектерге база башка кӧрӱмле кӧрӧр боло берди дезем, байла, јастыра болбос. Пандемия бастыра учурлу керек-јарактарды ӧскӧ ӧйгӧ кӧчӱрер некелтелер этти. Ол балдардыҥ јайгы амыралтазын тӧзӧӧр иштерге база буудагын јетирген.

«Балдардыҥ су-кадыгын тыҥыдар-ӱредер «Манјӱрек» деп тӧс јер»… Эл-јон оны Манјӱректе балдар амыраар лагерь деп билер. Јылдыҥ ла сезон туркунына 720 бала амыраткадый аргаларлу бу лагерь быјыл ижин јӱк јаан изӱ айдыҥ 20-чи кӱнинде баштаган. Бери быјыл Горно-Алтайсктагы Г. Жуковтыҥ адыла адалган школ-интернаттыҥ балдары амырап келген. Тургуза ӧйдӧ школ-интернатта јазал иштер ӧдӧт. Оныҥ да учун болчомдор Манјӱректеги лагерьде куран айдыҥ 30-чы кӱнине јетире болор. Болчомдор дееримде, мында тӧрт јаштаҥ ала 11-чи класска јетире балдар амырайт. Ӧскӱс, ада-энезиниҥ ајарузы јок арткан болчомдор, бастыра 180 бала.

Г. Жуковтыҥ адыла адалган школ-интернатта социальный педагог болуп иштеп турган Руслан Антарадоновтыҥ айтканыла болзо, лагерьде амырап турган балдардаҥ он ӱч отряд тӧзӧлгӧн. Олорды он ӱч таскадаачы, врач-педиатр, медсестра, эки каруулчык кичееп кӧрӧт. Мында анайда ок эки ишчи ле эки казан азаачы иштейт. Кажы ла кӱн балдарга јӱзӱн-башка ойындар, маргаандар, конкурстар ӧткӱрилет. Среда ла суббот кӱндерде балдар мылчаланат.

«Айла беш саатта оогош балдардыҥ отрядтарында пионерболло маргаан болор. Эртен «Посейдонныҥ байрамы» деген керек-јарак ӧдӧр. Анда ла костюмдардыҥ конкурсы ӧткӱрилер. Пятница кӱнде волейбол, оныҥ эртезинде бойы башкарынарыныҥ кӱни, оны ээчий кӱндерде баскетболло маргаан, блогердиҥ кӱни ӧткӱрилер» — деп, Руслан Олегович айткан.

Блогердиҥ кӱнин канайда ӧткӱрерге турганын суразам, балдардыҥ телефондорына соккон видеоматериалдардыҥ эҥ артыктары талдалып, проектор ажыра кӧргӱзилер. Камыс эҥ јакшы иштерди темдектеер ле јеҥӱчилдерге тату сыйлар берилер. Тату сыйлар кажы ла маргаандардыҥ кийнинеҥ берилет деген каруу алдым.

Балдарла иштеп турган ишчилер эки неделениҥ туркунына иштейле, солунып турган болтыр. Руслан Олеговичле ӧткӧн оноҥ арыгы эрмек-куучыныс мындый болгон:

—Мындагы айалгалар кандый эмтир?

—Айалгалар јакшы, отрядтар јаан. Кезик отрядтар эки кат тураларда јадат. Лагерьдиҥ јери јаан ла телкем. Мында качелилер, јыҥылайтан горкалар, волейбол, баскетбол, футбол ойноор площадкалар, душ, мылча, кажы ла корпустыҥ јанында туалеттер бар. Балдарга јарап јат.

Балдардыҥ ортозынаҥ актив тӧзӧгӧнис. Лагерьдиҥ президенти, оныҥ болушчылары, культурно-массовый сектор, санитарлар, дружинниктер бар. Олор таскадаачыларга болужат.

—Мындагы айалгаларды шиҥдеерге кандый бир службалар келет пе?

—Роспотребшиҥжӱдеҥ келип јадылар, лагерь Майма аймактыҥ јерине кирип турган учун, Майманыҥ участковыйы, эр кемине јеткелектердиҥ керектери аайынча инспектор кӱнӱҥ сайын келип барат. Тӱнде де келип,  кӧрӱп турган учуралдар бар. Психологтор келип, тренингтер, консультациялар база ӧткӱрет.

Кажы ла вахтаныҥ улузы ишке чыгар алдында коронавируска анализтер табыштырат. Оныҥ турулталары келген ле улус оорыбай турганы јарталган соҥында, олор вахтага чыгар аргалу. База бир вахта куран айдыҥ 17-чи кӱнинде келер. Ол калганчы вахта болуп јат ла куран айдыҥ учына јетире иштеер. Куран айдыҥ 30-чы кӱнинде балдарды школ-интернатка апарарыс. Эм тургуза кажы бир баланыҥ тижин эмдедерге эмезе ӧскӧ дӧ шылтактарла колбой каладӧӧн барзас, балдар перчатка, маска тузаланат. Балдардыҥ су-кадыгы јакшы. Бӱгӱн он эки сааттаҥ ала оогош балдар мылчага кирер.

—Школ-интернаттыҥ балдары мынаҥ озо кайда амыраган?

—Бис мында баштапкы катап. Мынаҥ озо ӧйлӧрдӧ школ-интернаттыҥ балдарын путевкала санаторий аткарып туратаныс. Балдар Кӧксуу-Оозындӧӧн, Барнаулдагы «Сосновый бор» деп санаторийдӧӧн, Белокурихадӧӧн, Алтын-Кӧлдӧӧн барып туратан болгон. Эмди бу эпидемиядаҥ улам кайдӧӧн дӧ чыкпайдыс. Бу амыраар лагерь балдарга јарап јат. Олорды бери республикан министерство јараду берерде экелгенис. Мында 4 јаштаҥ ала 18 јашка јетире балдар амырайт. Быјыл 36 баланыҥ документ-чаазындарын колледжтерге аткарадыс. Олор 9-чы, 11-чи класстардыҥ кийнинеҥ ӱренип баратан балдар. Кемизи де Барнаулдӧӧн барар, кемизи де бистиҥ калада артар. Мында тегин балдар, анайда ок коррекционный школдыҥ балдары бар.

*   *   *

Манјӱректеги балдар амыраар лагерьде су-кадыкка јарамыкту суу да бар. Бу лагерь 4,2 гектар јерде турат.

Мынаҥ озо јылдарда анда јай туркунына тӧрт смена балдар амырайтан. Баштапкы ӱч сменада 200 баладаҥ амыраган болзо, калганчы сменада 120 бала. Бир смена 21 кӱнге улалатан. Анда 8 јаштаҥ ала 16 јашка јетире балдар амыраган. Балдар отрядтарга бӧлинген, кажы ла отрядта 20 баладаҥ, эки башкараачыдаҥ болгон.

*   *   *

2020 јылда Алтай Республикада балдардыҥ јайгы амыражына белетенер иштерге ајару јаан болгон эди. Су-кадыкты орныктырар 144, ол тоодо кала тыштында 9 стационарный учреждение, тӱште јӱрер 128 учреждение, палаточный 7 лагерь ле иштиҥ ле амыраарыныҥ бир лагери иштеер деп темдектелген болгон. Је коронавирус југуш оорудаҥ улам бу иштерди токтодорго, орой ӧйгӧ кӧчӱрерге келишкен. Эпидемиологический айалга качан оҥдолоры эм тургуза јарт эмес.

2020 јылдыҥ јай ӧйинде Алтай Республикадаҥ балдарды «Океан», «Орленок», «Смена»,   «Артек» деген бастырароссиялык лагерьлердӧӧн, анайда ок ӧскӧ тергеелердеги санаторийлердӧӧн амыраарга аткарарга база јарабас.

Јай ӧйинде балдардыҥ су-кадыгын тыҥыдар ла амырадар учреждениелер јӱк ле Алтай Республикада коронавирус југуш оорула тартыжары аайынча штаб јӧп берген кийнинеҥ ачылар аргалу.

Коронавирус југуш ооруны улус јеҥип чыгар, телекейде айалга јакшы јанындӧӧн кубулар ла јай ӧйинде балдар мындый лагерьлерде су-кадыгын тыҥыдар деп иженер керек.

К. ЯШЕВ

Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуругы