Коронавирустыҥ салтары. Санангадый јетирӱ

01.09.2020

Куран айдыҥ 31-чы кӱниниҥ тооломыла алза, Алтай Республикада 2162 кижи коронавирус инфекциялу југуш ооруга алдырткан: ол 100 муҥ кижиге 948 учурал келижет. Темдек эдип јаныстагы тергеелерди кӧрзӧ, Кемеровский областьта — 200, Алтайский крайда — 490, Новосибирский областьта 400 кижи 100 муҥ кижиге келижет.

Эпидемиологтордыҥ јетиргениле болзо, бистиҥ республи-када айалга чочыдулу. Улус ӧйлӧ кожо неме керексибей барды. Кӧп саба улус маска кийгилебей јат. Керек дезе Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузына да улус маска кийбей келгилейт. Бу ок ӧйдӧ эжикте илип салган «Маска кийзин деп сурап турубыс» деген јар-некелтени керектебей јат. «Меге тынарга кӱч» ол эмезе «Мен коронавируска бӱтпей јадым» деп, каруу јандыргылайт.

Коронавирусный пневмониянаҥ јаҥыс ла јаан јаштулар эмес, је анайда ок орто, 40-50, јаштулар да божойт. Республика ичинде јарлу, јайалталу кожоҥчы Алена Челтуева бу оорудаҥ улам бистиҥ ортобыстаҥ ырап калды. Коронавирус кижиниҥ бастыра тынар органдарын, трахеяны, бронхилерди, ӧкпӧни, тудуп јат.

Бӱгӱн бис бу југуш инфекцияны бастыра јерлердеҥ тудуп аларыс (аптеканаҥ, магазиннеҥ, байрамдарда, мӧҥкӱ кӧдӱрген јерлердеҥ ле о.ӧ).

Оорыган улустыҥ куучындарынаҥ

«Магазинге мениҥ кызым јӱретен. Је оноҥ ол командировкага јӱре берген, мениҥ курсак-тамагым божой берген. Бойым магазинге бардым, масканы дезе айылда ундып салгам. Кайра бурыларга болбодым. 4 кӱннеҥ кејирим оорып, температура бийиктеди, оноҥ курсактыҥ амтаны да, јыды да билдирбей барды».

«Айадагы кӧлгӧ лӧ «Алтайский Ривьерага» бис канча катап јӱрдибис. Сууныҥ јарадында кумакта улус кӧп болгон. Мениҥ јанымда јиит уул јӧдӱлдеп турган. Бир канча кӱнниҥ бажында мен јӧдӱлдеп баштадым».

«Мен магазинде иштеп турум. Биске товарларды Барнаулдаҥ экелип јадылар. Магазинде мен улусла маскалу иштенип јадым, је товар экелерде, маска ажыра тынарга кӱч болгон. Кече оорый бергем: јӧдӱл, чинем чыккан. Кожо иштеп турган кижиге айтсам, Барнаулдыҥ кижизи эмчиликте коронавирусла деп айтты. Ол кижинеҥ југушкам».

«Куран айдыҥ 7-чи кӱнинде адам божой берген. 30 кире тӧрӧӧн-туугандар јуулышкан. 9 числодо мӧҥкӱзин кӧдӱргенис. Бастыра улуста маска јок болгон. Куран айдыҥ 15-чи кӱнинде менде 38 градус температура, баштыҥ оорузы, јӧдӱл ле кӧксим ооруп баштаган. Јӱк ле 22 числодо мен эмчиликке баштангам. Мениҥ ӧкпӧмдӧ экијандай пневмония эмтир».

«Билебисле бойыстыҥ кӧлӱкле Кош-Агашка јӱрдибис. Ары-бери јолдо «Торко јол» деп кафеге токтоп, ажанганыбыс. Озо бис оорып баштаганыс, оноҥ Кош-Агаштагы улус билезиле. База да ӧскӧ улус оорыгылаган. Кафениҥ 12 ишчизиниҥ 6-наҥ коронавирус тапкан. Кафени эмди бӧктӧп салган». Бӱгӱнги кӱнде эҥ ле чочыдулу јерлерде фармацевттер, медицинский не-немелерле, аш-курсакла, транспортло колбулу ишчилер иштеп јат.

Јаан ајаруны балдарга салар керек. Олор маска јогынаҥ кайда ла јӱргилейт. Ооруны олор «бут кырына да» ӧткӱргилеер, је билеге вирус југужар. Је кийнинде су-кадыкка бу оору јаан салтарын экелет: шиҥжӱчилердиҥ јартаганыла болзо, мееде, ӧкпӧдӧ, кижиниҥ ичи-карынында јаан кубулталар болот.

Коронавирусный инфекцияла југушкан оору улустыҥ тоозы аймактарда кӧптӧп баштаган. Эҥ ле кӧп оорыган улус Кош-Агаш аймакта. Мында 100 муҥ кижиге 4505,9 учурал келижет (бӱткӱл тергееге кӧрӧ, 5 катапка кӧп, Россия ичинде эҥ бийик кӧргӱзӱлердиҥ бирӱзи).

Је Кош-Агаш аймакта јербойыныҥ улузы бу айалганы керекке албайт. Калганчы јети кӱнниҥ туркунына госпитальга јаан оорулу 5 кижи экелген. Бу улус бежӱлези кудалашта турушкан деп јарталган. Мындый ӧйдӧ кандый кудалаш, кандый той?!

Кош-Агаш аймакта бир муҥга јуук улус оорыган.

Бастыра аймакта 19308 кижи јуртайт. База 18000 кижи оорыырга ба?!

Мындый айалгада эпидемия 2-3 јылга јетире чӧйилер аргалу. Кош-Агашта экинчи де катап оорыган учурал бар, оныҥ учун кажы ла кижиге маска кийип, чеберленер керек.

Неделе сайын оору улус «табылган» графикти кӧрзӧ, куран айда оорулу улустыҥ тоозы кӧптӧп јат (јурукта кӧрӱгер): Кош-Агаштаҥ ӧскӧ эҥ ле коомой айалга Кан-Оозы аймакта (ооруныҥ кӧргӱзӱзиле 1003,2 учурал 100 муҥ кижиге), Турачак аймакта (995,6), Шабалин аймакта (859,9) Чамал аймакта (771, 1) ла Горно-Алтайск калада (664,1).

Јӱрӱмниҥ ээжилери кубулып калган. Бис оны ундыбас учурлу. Бастыра јерлерде маска кийери – эҥ учурлу баштапкы некелте. Јол-јорыгарды астадыгар, кӧп улусту јерлерге јӱрбегер. Су-кадыгарды кичеегер!

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина