Саргарган бӱктерди ачып

07.09.2020

Ойроттор бийик ӱредӱ алгылайт

Бийик ӱредӱлӱ ойроттордыҥ тоозы сыраҥай ла кӧп эмес. Бу јыл 16 ӱренеечи тил ле литературный ойрот бӧлӱгиниҥ баштапкы курсын божоткылап јат.

Тӧрӧл тил ле литератураны, оныҥ тӱӱкизин студенттер ӱренедилер. Олор алтайлап ончо јакшы куучындашкылайт, је литературный тилле коомой. Оныҥ учун олор ойрот тилдиҥ урогында бойлорыныҥ санаазын тӧрӧл тилле чике айдарына ӱренгилеген.

Профессор Кабо јебрендеги ӧйдӧгизинеҥ баштап, Алтайдыҥ экономический ле физический географиязын кычырды. Алтайдыҥ географиязы керегинде систематизированный материал, учебник јок. Оны тӧзӧӧр учурлу, онойдо ок ӧскӧ дӧ предметтердиҥ учебниктерин бичиир керек.

Бистиҥ выпускниктер келер ӧйдӧ Алтайдыҥ тилин, литературазын, историязын, географиязын тереҥ билип, ӱренип алар учурлу, је јаҥыс ла ӱренип алары эмес, культураны да тӧзӧӧр учурлу. Бу кӱндерде олордыҥ ӱлӱзине быйанду, каруулу иш тӱшти.

Иштеерге кӧп келижер. Је бистиҥ студенттер оноҥ коркыбайдылар. Темдектезе, отличница Елена Зарибко ойрот фольклорды ӱренерин баштады.

–Мен балдарды сӱӱп јадым – сӱрекей сӱӱп јадым, школдо мен кӱӱнзеп иштеерим — деп, ол айтты. –Меге, мениҥ ӧскӧ дӧ нӧкӧрлӧриме ойрот тилине јаҥы учебниктер, хрестоматиялар бичиирге келижер. Ол ончозы солун, оныҥ эҥ ле аҥылузы бистиҥ албатыга керектӱзи. Ол керектӱ болгондо, мен јазаарым. Отличница Полина Осипова алтай литератураныҥ тӱӱкизиле сыраҥай тереҥ соныркайт, је ого бойыла иштеерге келижер. Бистиҥ задачабыс јаҥыс ла ойрот тилдиҥ ле литератураныҥ преподавательдерин белетеери эмес, је научный да ишчилерди белетеери болот. Ондый мактулу задачаны бис бӱдӱрерибис.

Јаҥы ӱредӱлӱ јылга бисте ойротский тилдиҥ ле литератураныҥ кабинеди тӧзӧлип јат. Институттыҥ профессорлоры ла доценттери, Ойротияныҥ научный ишчилери ле писательдери Алтайдыҥ культуразын ӱренеринде семинарлар ӧткӱрер. Ойрот литература керегинде кандидатский диссертацияныҥ белетӱӱзи тӧзӧлип јат. Кӱскӱде бисте база 30 студент ӱренер учурлу. Чындык ӱренерине ле иштеерине способный орто ӱредӱлӱ эҥ артык улусты талдап аларына аймачный организациялар ла партияныҥ райкомы биске болужар учурлу!

Н. БАСКАКОВ, К. Либкнехттиҥ адыла адалган педагогический институдыныҥ Ойрот бӧлӱгиниҥ деканы

Москвада К. Либкнехттиҥ адыла адалган государственный педагогический институт

1942-43 ӱредӱлӱ јылга тилдиҥ ле литератураныҥ факультединиҥ Ойрот бӧлӱгине студенттер аларын јарлап јат.

К. Либкнехттиҥ адыла адалган МГП Институтта литфактыҥ Ойрот бӧлӱги ойрот тилдиҥ ле литератураныҥ преподавательдерин белетеп јат, орто школго, педучилищеге, рабфакка орус тилдиҥ ле литератураныҥ, онойып ок ойрот тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчилерин белетейт.

Ойрот бӧлӱкте ӱренер ӧй – 3 јыл

Ойрот бӧлӱкке орус ла алтай тилин билер 17 јаштаҥ ала 22 јашка јетире орто ӱредӱлӱ (10 јылдыҥ школын, педтехникумды, рабфакты божоткон УЛУС АЛЫНАР). Учуралда чӧлӧӧ јер бар болзо, орто школдыҥ курстарын, педтехникумныҥ 2 курсын божоткон улусты алар.

Институтка угузу-бичиктерди 1942 јылда 1 ала 15 июньга јетире алар.

Заявлениени директорго берер, оныла кожо беретен документтер

Автобиография
Образованиези керегинде аттестат эмезе справка
Паспорт (оны бойы кӧргӱзер).
Ӱч фотојурук
Военнобязаннозы керегинде справка (военнобязанный болзо, биледи).

Ойрот бӧлӱктиҥ студенттерин јадар јерле, столовыйла јеткилдеер, стипендия текши основаниеле берилер.

Заявлениени ле справканы мындый адресле ийер: гор. Ойрот-Тура, Коммунистический 18, приемный комиссия.

Институттыҥ директоры «Кызыл Ойрот» газет, №60 (2563), 1942 јыл, 2 июль

Бичик кычырар залда

16 февральда городской библиотекада бичик кычырар зал ачылган. Мында литература элбек. Бичик кычыраачыларга политический бӧлӱкте Маркстыҥ, Энгельстиҥ, Ленинниҥ, Сталинниҥ трудалары бар. Художественный бӧлӱкте азыйдагы греческий культураныҥ памятниктери – Гомердиҥ ӧлӱми јок произведениези «Одиссея», «Илиада», Кӱнбадыш Европаныҥ классиктери Гете – «Фауст», Байрон, Шиллердиҥ кӧп јууган сочинениелери. Шекспирдиҥ јеткил јууган сочинениелери, Дюманыҥ, Жюль Вернниҥ, Вальтер Скоттыҥ, Роман Ролланныҥ ла оноҥ ӧскӧлӧриниҥ јууган произведениелери.

Орус классиктердиҥ произведение-леринеҥ А. С. Пушкинниҥ јеткил јууган сочинениелери (юбилейлик издание), Гоголь, Л. Н. Толстойдыҥ ла Чеховтыҥ, Шевченконыҥ, онойдо ок ӧскӧлӧриниҥ јууган сочинениелери.

Научный бӧлӱкте энциклопедияла, словарьларла, справочниктерле тузаланар аргалу.

«Кызыл Ойрот» газет, №21 (1179), 1938 јыл, кочкор айдыҥ 28-чи кӱни

(«Кызыл Ойрот» газеттиҥ 1940-чи јылдарда чыккан номерлериле архивте иштеп, бу материалдарды бистиҥ редакцияга эл библиотеканыҥ билим ишчизи Эльвира Чинина экелген. Бичимелдер ол ӧйдӧ канай јарлалганы ла аайынча јарлалат)

ТОП

«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар

Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы

«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»

Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым