Эл Курултайдыҥ Тӧргизиниҥ јууны

18.09.2020

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Владимир Тюлентинниҥ башкарганыла парламенттиҥ Тӧргизиниҥ јууны ӧтти.

Депутаттар «Алтай Республиканыҥ 2021 јылдыҥ ла 2022-2023 јылдардыҥ планду ӧйиниҥ республикан бюджедин шӱӱжериниҥ ээжи-аайы керегинде» деп суракты кӧрдилер. Экономикалык, акча-манат ла калан политика аайынча комитеттиҥ председатели Артур Кохоевтиҥ темдектегениле, Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ Тӧс Тӧргизиниҥ Бюджет кодекс аайынча белетеген ӱлекери 2021 јылдыҥ ла 2022-2023 јылдардыҥ планду ӧйиниҥ республикан бюджеди керегинде јасактыҥ јаҥы ӱлекериле иштеерин баштайт. Јасакчыныҥ чотогоныла, бюджетле иш керегинде јасакта бюджетти кӧрӧр ӧйди узатканы Алтай Республиканыҥ депутаттарына бюджетти лапту шиҥдеер ле оныла чыҥдый иштеер арга берет.

«Јӧптиҥ ӱлекеринде парламентке Алтай Республиканыҥ башкарузыла ишти јети ишмекчи группада баштаары айдылат» — деп, парламентарий темдектеген. Профильный комитеттиҥ башкараачызыныҥ чокымдаганыла, Алтай Республиканыҥ башкарузынаҥ парламентке 2021 јылдыҥ ла 2022-2023 јылдардыҥ планду ӧйиниҥ республикан бюджедин тургузарына материалдар келген. Келген материалдар мынаҥ ары ишмекчи группаларга иштеерге аткарылар. Онойдо ок ишмекчи группалар ӱзеери эмезе чокымдаачы документтер сураар аргалу болор.

Комитеттиҥ председатели ишмекчи группалардыҥ башкараачыларына ижин АР-дыҥ профильный государственный программаларын ла Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ 2018 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 7-чи кӱниндеги «Россия Федерацияныҥ 2024 јылга јетире ӧзӱминиҥ национальный амадулары ла стратегиялык керектери керегинде» деп 204 номерлӱ јарлыгында айдылган национальный (тергеелик) ӱлекерлерин бӱдӱрерине тӧзӧлгӧнип апарзын деп баштанган.

«Бюджеттиҥ тӧс ууламјыларын шӱӱжерде, ишмекчи группаларга аҥылу ајаруны бистиҥ ӱнбереечилердиҥ эткен јакылталарына ла баштануларына этсин, олорды бӱдӱрериниҥ јолын табарга шӱӱлтелер ле аргалар айтсын» — деп, ол ајарган. Парламентарийдиҥ айтканыла, бюджетле иштееринде экономиканыҥ тӧс ууламјыларыныҥ бюджеттеги чыгымдарына ајару эдер керек, нениҥ учун дезе, келер јылдарга бюджеттиҥ ӱлекери экономикадагы болгон кубулталарга келижер учурлу, парламенттиҥ кереги республиканыҥ экономикада ӧзӱмин орныктырарына ончо ишти бӱдӱрери.

«Ончо «оору» сурактарды бир уунда бӱдӱрип болбозыс деп, бис оҥдоп јадыс. Ондый да болзо, јӱрӱмниҥ тӧс бӧлӱктерине – су-кадыкты корыырына, ӱредӱликке, јолдордогы иштерге, онойдо ок аргачылыкты ла балдарлу билелерди јӧмӧӧрине — ӱзеери акча-манат чыгарары јаан учурлу» — деп, Артур Кохоев айткан.

Депутаттыҥ айтканыла, бюджетле нулевой кычырышта иштеерде, Публичный угуштарды очный бӱдӱмде быјыл кӱчӱрген айда ӧткӱрер керек. Комитеттиҥ јааны депутаттарга келер ӧйдиҥ бюджедиле иштееринде эрчимдӱ турушсын деп баштанган.

Тӧргиниҥ јуунында «Алтай Республикада «Кӧлӱктердиҥ јеткери јок ло чыҥдый јолдоры» деп национальный ӱлекердиҥ бӱдӱп турганы керегинде» толо јетирӱни республиканыҥ тергеелик ӧзӱм аайынча министри Олег Пьянков эткен.

Министрдиҥ јетиргениле, «Кӧлӱктердиҥ јеткери јок ло чыҥдый јолдоры» деп национальный ӱлекерди бӱдӱргени Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ 2018 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 7-чи кӱниндеги јарлыгында тургузылган адылу кӧргӱзӱлерине јединер арга берер. Ӱлекер аайынча «Јолдор», «Јолдордыҥ ээлемин ӧскӱрер текши системалык иштер», «Јолдордыҥ јеткери јогы» деп ӱч тергеелик ӱлекерди бӱдӱрери ӧдӧт.

Олордыҥ ортозында «Јолдор» деген тергеелик ӱлекер тӧс ӱлекер болуп јат, 2019 јылда ого 728 448,47 муҥ салковой чыгарылган. Ӱлекерле эмди келген 689 488,2 муҥ салковой — федерал бюджеттеҥ, ол тоодо 130 000 муҥы — Горно-Алтайсктыҥ агломерациязына, тергеелик учурлу объекттерге – 559 488,2 муҥ салковой. Тергеедеҥ софинансированиеге 38 960,3 муҥ салковой, јербойыныҥ бюджединеҥ – 1 326,4 муҥ салковой чыгарылган.

2019 јылда тергеелик учурлу 30 объектте иштер эдилген, ол тоодо јербойыныҥ Горно-Алтайсктыҥ агломерациязыныҥ – 15-инде. Иштер бӱткӱлинче эдилген, текши тооло 66,2 км јол јазалган, ол тоодо Горно-Алтайсктыҥ агломерациязыныҥ — 9,2 км, тергеелик јолдор – 56,8 км. «Ончо бу иштердиҥ шылтузында коомой јазалду, јеткерлӱ јолдордо јеткерлер болоры астаган» — деп, докладчик айткан.

«Јолдор» деп тергеелик ӱлекерле быјыл кӧлӱктер јӱрер тергеелик учурлу ла Горно-Алтайсктыҥ агломерациязыныҥ јолдоры узадылары темдектелген. Тергеелик учурлу јолдорды јазаарын бӱдӱргениниҥ шылтузында тергеениҥ узуны 155,621 км јолдоры чыныкталган. Ол тоодо Горно-Алтайсктыҥ агломерациязыныҥ — 8,8 км, тергеелик учурлу – 146,821 км јолдор» — деп, ведомствоныҥ башкараачызы темдектеген.

Шӱӱжӱде депутаттар: Владимир Тюлентин, Владислав Рябченко, Артур Кохоев, Аскар Тулебаев, Асет Заргумаров, Сергей Тимошенский ле ӧскӧлӧри де туружып, сурактарын берген.

Депутаттарды, темдектезе, торг-садулардыҥ турулталары, акча-манатты кымакайлаарыныҥ тузазы, Артыбашка јетире јол качан јазалары, «Кайас» микрорайонныҥ эл-јоны школдыҥ ла јаҥы садиктиҥ јанында јолдорды јазаарын узак сакыыр ба, быјыл Амур јурттагы сууда кӱр јазалар ба, Верх-Бийка јурттыҥ јанында садуныҥ јакшы рядтары тургузылар ба, Кызыл Каалганыҥ јолын јазаары канайда пландалат деген ле ӧскӧ дӧ сурактар кӱйбӱредет.

Министр Олег Пьянков депутаттардыҥ ончо сурактарына толо каруулар берерге чырмайган. Министрге каруулар берерге, «Горно-Алтайавтојолдыҥ» башкараачызы Константин Зорий болушкан.

Јуунныҥ туружаачылары Алтай Республиканыҥ экономикалык ӧзӱм аайынча министри Вячеслав Тупикинниҥ ле Алтай Республиканыҥ «Государственный кадастровый баалаштыҥ тӧс јери» государственный бюджеттеги учреждениезиниҥ директоры Михаил Еграшевтиҥ «Алтай Республиканыҥ јерлериниҥ государственный баалажы керегинде» деп јетирӱлерин уккандар.

Тӧрги Алтай Республиканыҥ башкарузына Алтай Республиканыҥ улус јаткан тураларыныҥ фондыныҥ объекттериниҥ кадастровый баалажын 2021 јылда такыптаҥ ӧткӱрзин деген шӱӱлте эткен. Ол 2016 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ 3-чи кӱниндеги «Государственный кадастровый баалаш керегинде» деп 237-ФЗ номерлӱ федерал јасак аайынча олордыҥ кадастровый баазын чокымдап аларга керектӱ болуп туру.

Депутаттар кадастровый службаныҥ ижи тергеениҥ кажы ла кижизине ле бӱдӱретен сурактарыныҥ јаан учурлузын ајаруга алып, бу ишти аҥылу шиҥжӱзинде тударга тургандарын угускандар.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина