Алтайдын Чолмоны

Кижиниҥ јӱрӱминиҥ сурагына ајару эдери баштапкы јерде

18.09.2020

Эмчилерге болуш аларга баштанып турган улусла (пациенттерле) јеткер болбозын јеткилдеери су-кадыкты корыырыныҥ тӧс ууламјызы болгонын темдектеп, Су-кадыкты корыырыныҥ телекейлик ассамблеязы 72-чи сессиязында сыгын айдыҥ 17-чи кӱнин Эмчилерге баштанып турган улусла јеткер болбозыныҥ кӱни деп јарлаган.

Бу кӱнниҥ учуры пациенттерле јеткер-неме болбозын јеткилдеериниҥ сурагын телекейлик кемине кӧдӱрериле, јеткер јок медболуш болорын јеткилдееринде јондык туружарыныҥ кемин бийиктедериле колбулу.

Алтай Республика сыгын айдыҥ 17-чи кӱнинде Эмчилерге болуш аларга баштанып турган улусла јеткер болбозыныҥ кӱнин экинчи катап темдектеген. АР-дыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министерствозы пациенттердиҥ тап-эриктерин корыыры аайынча јондык организациялардыҥ Россу-кадыкшиҥжӱниҥ бистиҥ  республика аайынча тергеелик органындагы Соведиле кожо бу кӱнге учурлай 2020 јылда ӧткӱрилетен иш-керектердиҥ планын јӧптӧгӧн. Россу-кадыкшиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча тергеелик органыныҥ башкараачызы Ирина НОНУКОВА бир канча сурактарга каруулар берди.

—Эмчилерге болуш аларга баштанган улусла јеткер-тӱбек болбозын јеткилдееринде Слер башкарып турган тергеелик органныҥ учуры кандый?

—Болгодый јастырыштарды илезине чыгарары ла медболуш јетирер тушта каршу болгодыйын канча ла кире кирелендирери — онызы бистиҥ органныҥ шиҥжӱ ижиниҥ тӧс ууламјылары. Кижиге медболуш јетирер тушта оныҥ су-кадыгына кандый бир каршу сакыбаган јанынаҥ болгодый чочыду јаантайын болуп јат. Оныҥ да учун чыҥдыйдыҥ менеджментиниҥ системазын тӧзӧӧри ле чочыдулу айалга болорын-болбозын башкарары су-кадыкты корыыры аайынча бӧлӱктиҥ бастыра организацияларына керектӱ.

—Ирина Васильевна, Алтай Республиканыҥ эл-јонын јеткер болбозыныҥ культуразына канай темиктирер керек?

—Озо ло баштап улустыҥ кылык-јаҥыныҥ, нени эдери-этпези јанынаҥ јонјӱрӱмдик ээжи-нормаларды чокымдаар, аайлаштыра башкарар керек. Улуста јаҥыс ла кандый бир билгирлер болорын эмес, је анайда ок олордо, јондыкта, государстводо мындый немелер болорын тӧзӧӧр керек. Байлыктардыҥ јаҥы системазын, су-кадыкты корыырыныҥ бӧлӱгинде ээжи-нормаларды ла јаҥжыгуларды тӧзӧгӧни ажыра онызына једер арга бар.

—Эл-јонды, анчада ла јаан јашту улусты бойы эмденеринеҥ канай айрыыр арга бар?

—Бойы эмденип тура, бойына каршу эдердеҥ  айабазын улус оҥдоп турар учурлу. Чыҥдый медболуш аларга, эмдеп турган врачка эмезе фельдшерско-акушерский пункттыҥ эмезе врачебный амбулаторияныҥ орто медициналык ишчизине баштанар керек.

—Пациенттиҥ шӱӱлтезиле болзо, медболуш јетирер эмезе эм-тусты тузаланар тушта оныҥ су-кадыгына каршу јетирилген болзо кемге баштанар керек?

—Медициналык ла фармацевтикалык ишчилер бойыныҥ профессионал молјуларын чыҥдый бӱдӱрбеген учуралдар бар болзо, пациенттиҥ јӱрӱмине ле су-кадыгына каршу эдилзе, граждандар эмчиликтиҥ јамылу улузына (бӧлӱктиҥ јааны, баш врачтыҥ эмдеер иш аайынча ордынчызы, баш врач), Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министерствозына, страховой компанияга, Россу-кадыкшиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча тергеелик органына, анайда ок тап-эриктерди корыыр органдарга баштанар керек. Россу-кадыкшиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча тергеелик бӧлӱгинде «Кызу линия» тӧзӧлгӧн лӧ иштейт. Улус эмдерле јеткилдештиҥ ле медициналык јеткилдештиҥ сурактарыла ого баштанат. «Кызу линияныҥ» телефондоры керегинде јетирӱ республиканыҥ бастыра медициналык ла аптечный организацияларында бар.

—Медболуш аларга баштанган улус врачтарга бӱдерине, врачтарга бойыныҥ јастыразы учун бурузын аларына канай ӱредер?

—Медицинаныҥ јеткилдежиниҥ чыҥдыйын бийиктедер керек. 2011 јылда кӱчӱрген айдыҥ 21-чи кӱнинде јарадылган «Россия Федерацияда граждандардыҥ су-кадыгын корыырыныҥ тӧзӧлгӧлӧри керегинде» 323-ФЗ таҥмалу федерал јасакла болзо, медболуш аларга баштанган улус ла врачтар ортодо бӱдӱмјиниҥ бирӱзи гражданинниҥ сурак-јетирӱлер јанынаҥ бойыныҥ кӱӱниле јӧпсинижи (информированное добровольное согласия — ИДС)  болуп јат. Мында куучын врач медболуш аларга турган кижиге медболуштыҥ бӱдӱмдери, олордыҥ болгодый уч-турулталары, медболуш јетирилер тушта кандый чочыдулу айалгалар (риск) болоры, олордыҥ болгодый салталары јанынаҥ элбек  јартамал эдери керегинде ӧдӧт. Мындый ээжи ас эмес учуралдарда бузулып турганын јӱрӱмдик ченемел кӧргӱзет. Кезикте ИДС аайынча документ регистратурада эмезе медорганизацияныҥ јӧптӧжӱ бӧлӱгинде медишчилер эмес улусла тургузылат, онызы јасакберимниҥ ээжилерине келишпес керек болуп јат.

—Медболуш јетирер тушта врач бойы да кандый бир јеткерлӱ дегедий айалгага алдыртардаҥ айабас. Мындый учуралда врачты канай корып алар керек?

—Эмдеш ӧткӱрер тушта сакыбаган јанынаҥ кижиниҥ су-кадыгына чочыдулу айалга боло бергедийин, кижиниҥ су-кадыгын ла јӱрӱмин чеберлеп аларга, билгир эмдешти тӱрген-тӱкей ӧткӱрери керектӱзин кажы ла врач ла пациент оҥдоп јат. Медишчилерге эмоционально-физически јанынаҥ јаан јӱк келижет. Оныҥ да учун экијандай колбу аайлу-башту болор учурлу, онызы медболуш аларга келген кижиге јарамыкту уч-турулталарга келер арга берер. Јарамыкту уч-турулталарга келерге, кажы ла баштануны текшилей ле комиссия ажыра кӧрӧр керек.

—COVID-19 ооруныҥ пандемиязыныҥ ӧйинде бойын канай чеберлеп алар керек?

—COVID-19 оорула југушкадый чочыду јаан: јӱрӱмдик ченемелдеҥ кӧрзӧ, бир кижи орто тооло ӱч кижини југуштырып салардаҥ айабас. Оныҥ да учун коронавирус таркаарын болдыртпазы аайынча бастыра ээжи-некелтелерди бӱдӱрер керек. Тӧс ээжи-некелтелердиҥ тоозында: улус бой-бойынаҥ канча да кире кеминде ыраагында болоры, маска кийери, колдордыҥ гигиеназы. Колдорыгарды јӱзигердеҥ ыраагында тудугар. Тумчыктыҥ бир катап тузаланатан платочегин оны тузаланган ла кийнинеҥ ол ло тарыйын таштап ийер керек. Алаканыгардӧӧн јӧдӱлдебегер — салфеткадӧӧн эмезе чаканактыҥ ич јанындӧӧн јӧдӱлдеер керек. Тураныҥ ичин улай ла ару кейле соктыртып турар керек. Текши тузаланыштыҥ не-немелерин тузаланарынаҥ кыйып, слер колло тийип турган не-немелердиҥ ӱстин, текши бойын улайынча арутаарыныҥ учуры сӱрекей јаан.

—Эм-тустар кижиге јеткер јок болоры керегинде суракка калганчы јылдарда јондыктыҥ јанынаҥ јаан ајару эдилет. Эм-тустар јеткер јок болорыла колбулу мониторинг Алтай Республиканыҥ јеринде канай ӧткӱрилет?

—Россу-кадыкшиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча бӧлӱгиниҥ ижиниҥ тӧс ууламјыларыныҥ бирӱзи ӧдӱштирӱ-тузаланыштагы эмдердиҥ чыҥдыйына госшиҥжӱ эдери болуп јат. Нениҥ учун дезе эл-јонго медболуш јетиреринде јеткер-неме болбозы эмдердиҥ чыҥдыйынаҥ база камаанду болот. Эмдердиҥ чыҥдыйына шиҥжӱ бистиҥ тергееде талдашту ӧткӱрилет — соҥында экспертиза ажыра. Иш мынайда тӧзӧлгӧниниҥ шылтузында, эмдердиҥ чыҥдыйы јанынаҥ улустыҥ су-кадыгына ла јӱрӱмине чочыду болгодый деген кандый ла јетирӱ-баштануныҥ аайы-бажына тӱрген-тӱкей чыгар арга тӧзӧлгӧн.

Россу-кадыкшиҥжӱниҥ тергеелик бӧлӱги Алтай Республика аайынча МВД-ла кожо албатылар ортодогы «Пангея» деген операцияда јылдыҥ ла туружат. Бу операция тӧгӱн ле контрафактный эмдердиҥ ӧдӱштирӱзин болдыртпазына ууландырылган. Эм-препараттардыҥ ӧдӱштирӱзиниҥ ээжилерин бусканы учун КоАП-тыҥ «Тӧгӱн, контрафактный, чыҥдыйы коомой, регистрация ӧтпӧгӧн эмдердиҥ, медицинаныҥ эдимдериниҥ ле тӧгӱн биологически эрчимдӱ кожумактардыҥ ӧдӱштирӱзи» деген 6.33 тизими ле «Белетеечи, бӱдӱреечи (ӧскӧ ороонныҥ белетеечизиниҥ ижин бӱдӱреечизи), садучы  технический регламенттердиҥ  некелтелерин бусканы» деп 14.43 тизими аайынча административный каруузына тургузылып јат.

—Россу-кадыкшиҥжӱниҥ тергеелик бӧлӱги медицинаныҥ эдимдериниҥ ӧдӱштирӱзи аайынча шиҥжӱни канай ӧткӱрет?

—Медицинаныҥ эдимдериниҥ рыногы тӱрген ӧзӱп ле кубулып турганы олорды тузаланарында јарамыкту эмес айалгалардыҥ бӱдӱмдери кӧптӧӧрине экелет. «Россия Федерацияда граждандардыҥ су-кадыгын корыырыныҥ тӧзӧлгӧлӧри керегинде» 323-ФЗ таҥмалу федерал јасакла болзо, медицинаныҥ эдимдери јеткер болдыртпазыныҥ мониторингин ӧдӧр учурлу. Кандый бир айалгалар аайынча шиҥжӱни Россу-кадыкшиҥжӱ ӧткӱрет. Ол айалгалардаҥ улам кижиниҥ јӱрӱмине ле су-кадыгына каршу болгодыйы јарталза, медицинаныҥ эдимдерин тузаланарын токтодоры аайынча јӧп јарадылат ла берилген јетирӱ аайынча шиҥжӱ ӧткӱрилет. Медицинаныҥ эдимдериниҥ чыҥдыйы, тузалузы ла јеткер-неме болдыртпазы аайынча экспертизаныҥ тӱп-шӱӱлтезине тайанып, Россу-кадыкшиҥжӱ ол эдимдерди тузаланары јанынаҥ јӧп чыгарат. Россу-кадыкшиҥжӱниҥ ӧткӱрген шиҥжӱзиниҥ уч-турулталары аайынча мындый јӧптӧр јарадылар аргалу: медјазалдарды тузаланарын орныктырар эмезе олорды ӧдӱштирӱдеҥ чыгарар.

Андый јазалдардыҥ ӧдӱштирӱзиниҥ бӧлӱгинде ээжилерди бусканы учун КоАП-тыҥ «Медицинаныҥ эдимдериниҥ ӧдӱштирӱзиниҥ бӧлӱгинде јӧптӧлгӧн ээжилерди бусканы» деген 6.28 тизими аайынча каруузына тургузылып јат.

—Медболуш аларга баштанган улусла јеткер-неме болдыртпазыныҥ бӧлӱгинде калганчы јылдарда кандый кубулталар болгон?

—Улустаҥ медболуш јетирер тушта јеткер-неме болдыртпазыныҥ некелтелерин бускан учуралдар аайынча баштанулардыҥ тоозы калганчы јылдарда астаган.

2020 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала медицинаныҥ ла фармацевтиканыҥ организацияларында эм-препараттардыҥ ӧдӱштирӱзиниҥ мониторингиниҥ системазы иштеп баштаган, онызы Алтай Республиканыҥ јериндӧӧн тӧгӱн, контрафактный ла чыҥдыйы коомой эмдер экелериниҥ кемин јабызадар арга берер. Республиканыҥ кажы ла кижизи «Честный знак.рф» деген приложениени бойына кӧчӱрип алар, упаковказында DataMatrix кодту кандый ла эмди шиҥдеп кӧрӱп ийер аргалу.

2019 јылда ӧткӱрилген «Пангея» операция тушта 28 аптечный организацияларда тӧгӱн, контрафактный деп серемјилеткен, јасактыҥ некелтелерине келишпес ӧдӱштирӱде дегедий, Россу-кадыкшиҥжӱниҥ јетирӱлик самаралары аайынча ӧдӱштирӱдеҥ айрыгадый эмдер болбогон.

—Бистиҥ республиканыҥ эл-јонына нени кӱӱнзеер эдигер?

—Бистиҥ тергеениҥ бастыра эл-јонына бек су-кадык, таҥынаҥ јарамыкту јадын-јӱрӱм кӱӱнзейдим.

Эмчилерге болуш аларга баштанып турган улусла јеткер болбозыныҥ кӱни јеткер-неме болбозыныҥ сурактарына јондык ајару эдерине камаанын јетирерине, онызы Алтай Республикада улустыҥ јӱрӱмине ле су-кадыгына каршу-неме јетирилбезиниҥ тӧзӧлгӧзи болорына иженедим.

А. СУЛУКОВ