Алтайдын Чолмоны

«Бойымныҥ ижимле оморкоп турум»

25.09.2020

Оператор-кӧчӱреечи Анастасия улус телефонло 112 номерге баштанза, тӱрген болуш jетирер тӧс jерде иштеп jaт. Бу ӧйдиҥ туркунына ол бойын каруулу, билгир специалист деп кӧргӱскен. Кажы ла сменада ол башка-башка кӱч айалгалардаҥ чыгар аргалар табар керек деген учуралдарга туштап jaт. Бойыныҥ ижи керегинде ол мынайда куучындады.

—Анастасия, Слер Система-112-де качаннаҥ бери иштеп турганыгар? Оператордыҥ ижи керегинде кайдаҥ укканыгар?

—Мен мында бӱдӱн-jарым jыл иштеп jaдым. Бу иш керегинде бойымныҥ таныштарымнаҥ уккам. Мен jилбиркейле, мында не иштеп кӧрбӧс деп санангам. Бойым керегинде jетирӱлерди аткарган кийнинеҥ мени бу ишке кычыргандар. Баштап тарый бу иште кӱч неме joк деп бодогом — телефондорго каруу берер, кандый бир кӱч  учуралда полицияга аткарар, тӱрген болуш jeтирер ле ӧскӧ дӧ службаларга телефонды кӧчӱрер. Jе качан иштеп баштаарымда, бу иш сӱрекей кӱч деп оҥдодым. Иш меге jарап jат, je кезикте кӱчке келижет.

—Мынаҥ озо Слер кайда иштегенер?

—Мынаҥ озо мен ӱредӱниҥ чыҥдыйын ширтеер тӧс jeрде иштегем, je бу ӧскӧ, аҥылу ууламјы.

—Слер Система-112-де иштеҥ коркыбайдыгар ба? Кӱч суракту телефондош болзо, бойоорды канайда тудунып турганаар?

—Чынынча айтса, мындагы иш коркытпай jaт,  бойымныҥ ижим jарайт. Бис эмес болзо, телефондорго кем каруу берер? Баштап тарый коркымчылу болгон, нениҥ учун дезе башка-башка jeткерлер керегинде кӧп jeтирӱлер болгон. Тегин jӱрӱмде мен ондый кӧп jeткерлер керегинде укпагам да, кӧрбӧгӧм дӧ. Мен бойым jаантайым улуска болужып, кӱч айалгаларда болгондорды jӧмӧп туратам, оныҥ учун мен бойымды бойымныҥ jеримде деп билдим. Бош ӧйдӧ менде билемле ӧткӱрерине,  сӱӱген керегиме ӧй јеткилинче болот.

—Слердиҥ сменагарда кандый jилбилӱ ле кӱч учуралдар болгон?

—Андый учуралдар кӧп, je бирӱзи керегинде  айдып берейин. Бир катап эр кижинеҥ звонок келген. Оныҥ айтканыла, кӧп улус оны арадап согуп,  тепкилеп jaт. Јe телефонныҥ колбузы коомой болгон, колбу улай ла ӱзӱлип турган. Ол кайда болгонын билбей де турды, je «ГЛОНАСС» деген система (улус кайда турганын кӧргӱзер система) jаан радиусты кӧргӱзет. Кижини тапкадый арга joк болгон.

—Оноҥ ары не болгон? Слерге ол эр кижиниҥ кайда болгонын табарга келишти бе?

—Кайкамчылузы неде дезе, бу ла ӧйдӧ 112 номерге таныш эмес ӱй кижи телефон согып, кандый да улус оныҥ туразыныҥ jанында эр кижини токпоктоп jaт деп айтты. Ӱй кижи бойыныҥ адрезин айткан кийнинде,  бис бу учурал керегинде полицияга јетиргенис. Анайып ол эр кижини аргадап алганыс.

Je бистиҥ иште эҥ ле кӱч неме — jeткерге кирген кижи кайда болгонын чокымдаары. Кӧп сабада андый учуралдар туристтерле болот: олор Алтай Республиканыҥ јеринде болгонынаҥ ӧскӧ нени де билбей турган учуралдар болот. Бистиҥ системаныҥ аргалары кижи кайдаҥ телефон согып турганын чике кӧргӱспей jaт. Ол jaaн, элбек телкемди кӧргӱзет — аймак эмезе ором кеминде. Оныҥ учун Алтай Республиканыҥ эл-јонына ла айылчыларына баштанар кӱӱним бар. Jол-jорыкка барардаҥ озо, јол-јорык кандый јерле ӧдӧрин,  кайда токтойтонын лаптап аjаргар, токтогон турбазаныҥ эмезе јурттыҥ адын чын сананып алыгар. Кандый бир jеткер болзо, оператор слерге болужын чӱрче ле jетирип ийер — слер кайда болгоныгар керегинде чокым-јарт каруу берген болзоор.

—Телефон согып турган шокчылдарла колбулу учурал  слерде болды ба?

—Калганчы ӧйдӧ андый учуралдар сӱрекей кӧп болот. Кезик улус ӧнӧтийин ле телефон согот, анчада ла кузук терип турган улус. Олор азып калганыс деп телефон согып, болужып берзин деп сурайт. Је качан болушка барган улус jедип келзе, олор бир де аспаганы јарталат — тайгадаҥ кузукту чыгар арга јокто телефондойт. Је кезикте балдар ойногон айас телефон согот.

—Слердиҥ ижигерде чын болуш сурап, балдар телефон соккон учуралдар болгон бо?

—Болгон, бир катап 12 jашту кызычак аймактаҥ телефон соккон. Оныҥ айтканыла, ол карындажыла кожо деремнедеҥ чыгып, jолдоҥ ыраап, аза берген.  Шылтагы неде дезе, эне-адазы аракыдап ла согуп турарда, олордоҥ качкан. Бис олорго болуш јетирерге барып јаткан улус кайдӧӧн барарын ӱзе jартаганыс. Онойып олор алдырышпай,  чыгып келген.

Мен бойымныҥ ижимле оморком турум! Кычыраачыларга биске телефон согор учуралдар келишпезин, 112 номер ол ойын эмес, ол – тӱрген болуш jетирер бӧлӱк. Шылтак jогынаҥ биске телефон сокпогор, билип туругар: кем де кайда да чын болуш сакып jат. Бойоорды ла jуук улузыгарды чеберлеп jӱрӱгер, jе качан чын болуш керек болзо – телефондогор.