«Агаш аразын чеберлеп алалы»

28.09.2020

Агаш аразы јердиҥ ӧкпӧзи болгонын ончобыс билерис. Текши телекейде, Россияда ла Алтай Республикада да бу ла јуук ӧйдӧ канча муҥдар тоолу гектар агаш кӱйген эди. Ого ӱзеери муҥдар тоолу агашты ач куурмакчылар кезип јоголтот. «Јажыл куйагысты» чеберлеп алар амадулу акция быјыл куран айда башталган. 2020 јылда «Агаш аразын чеберлеп алалы» кеминде 40 млн агаш отургызары темдектелген. Бастырароссиялык акцияга бистиҥ тергеебис база јӧмӧшти.

Ӧткӧн неделеде АР-дыҥ ар-бӱткендик байлыктар, экология ла туризм аайынча министерствозы ла «Майманыҥ лесничествозы» Майма аймактыҥ Улалу ӧзӧгиниҥ 0,2 га јерине мӧш агаштыҥ бир муҥ кире чаалдарын отургызар акция тӧзӧп ӧткӱрген. Ондо тергеениҥ башкарузыныҥ, Эл Курултайыныҥ, министерстволорыныҥ ла ведомстволорыныҥ ишчилери, Ар-бӱткенди корыыр бастырароссиялык биригӱниҥ турчылары ла агаш ээлемниҥ ишчилери турушты.

Чаалдарды отургызар алдында Майманыҥ агаш ээлеминиҥ јааны Александр Карпинский јартамалду куучын ӧткӱрди. Колесовтыҥ эдимиле (агаш отургызар јерди казар јазал) јепселденип, јуулган улус ӧмӧ-јӧмӧ иштене бердилер.

АР-дыҥ башчызы Олег Хорохордин экологиялык акция керегинде айдып тура, мынайып эл-јон ар-бӱткенге эткен јаманын тӱзедет деп темдектеген.

«Россияныҥ агаш байлыктары телекей ичинде эҥ ле кӧп лӧ јаан. Президент Владимир Владимирович Путин бу байлыкты чеберлеерин государствоныҥ эҥ учурлу ууламјыларыныҥ бирӱзи деп айткан. Алтай Республика экологиялык ару тергее деген адын бийик тудат, «Јажыл патруль» тӧзӧлмӧниҥ тооломында бис јаантайын бийик јерде турадыс. Бу једимде онойдо ок мындый акциялардыҥ камааны бар» — деп, тергеениҥ башчызы айтты. Агаштар отургысканы экологиялык амыр-энчӱни јеткилдейт ле Туулу Алтайдыҥ ар-бӱткендик јаражын чеберлеерине камаанын јетирет.

Ар-бӱткендик байлыктар, экология ла туризм аайынча министрдыҥ молјуларын бӱдӱреечи Екатерина Поварованыҥ айтканыла, быјыл Алтай Республикада ийне бӱрлӱ чиби ле мӧш агаштардыҥ 200 муҥ чаалдарын отургызары пландалат. Мӧш агаш республикада јаткандарга байлу ла Туулу Алтайдыҥ чындык бренды болуп јат.

«Агаш аразын чеберлеп алалы» деген бастырароссиялык акция ончо санитар-гигиеналык ээжилер аайынча ӧткӧн. Майманыҥ лесничествозыныҥ директоры Александр Карпинский чаалдар отургызары јанынаҥ тооло инструктаж ӧткӱрди. Јаш агаштар ончозы тазылданып ӧзӧ берер ле бисти бойыныҥ јаражыла, бийигиле сӱӱндирер деп иженедим» — деп, ол кошты.

Эл Курултайдыҥ председатели Владимир Тюлентин агаш ээлемниҥ специалисттериниҥ јартамалы аайынча база бир канча чаал отургысты. Ол ар-бӱткенге јарамыкту бу акцияны тӧзӧгӧндӧргӧ быйанын айтты: «Бис ар-бӱткенниҥ аҥылу толугында јададыбыс. Тайгабыс биске бойыныҥ сыйларын берет. Бис кузук, јиилек, мешке јууйдыс. Агаштаҥ айылдар тудадыс, печке одурадыс. Бу ончозы агаш јогынаҥ болбос эди. Кажы ла гражданин, тӧрӧлин сӱӱген кижи бу байлыктарды чеберлеер ле ӧскӱрер молјулу».

Парламентарийдиҥ темдектегениле, «јылдыҥ ла экологиялык акцияларга јӧмӧжип тургандардыҥ тоозы кӧптӧп јат. Бистиҥ де республикада агаштар отургызар кӱӱндӱ улустыҥ тоозы кӧптӧп турганы сӱӱндирет. Бу јакшынак акция јӱрӱмистиҥ јаҥжыккан бӧлӱги болуп калзын».

Ӧткӧн јылда бу акция кеминде тергееде 134 муҥ агаш отургызылган эди.

Кӱскиде ӧдӱп турган акция ороонныҥ эҥ ле учурлу байлыктарыныҥ бирӱзи — агаш аразына чебер болорына таскадат, агаш ээлемниҥ ишчизиниҥ ижине јилбӱ тыҥыдат, текши јондыкты агаш аразыныҥ байлыктарын чеберлеери, орныктырары ла ӧскӱрери аайынча сурактарга ајару эдерине кычырат.

Э. КУДАЧИНА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина