Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Јеткер болдыртпазыныҥ сурактары аайынча јуун

08.10.2020

Россия Федерацияныҥ Јеткер болдыртпазыныҥ Совединиҥ качызы Николай Патрушев Сибирьдеги федерал округтыҥ тергеелеринде национальный јеткер болдыртпазыныҥ курч сурактарына учурлалган јуунды Новосибирск калада ӱлӱрген айдыҥ 5-чи кӱнинде ӧткӱрген. Оныҥ ижинде Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин база турушкан.

Јуунныҥ туружаачылары национальный ӱлекерлерди бӱдӱрер тушта јаҥбузуштарга удура тартыжары аайынча ӱзеери иштер,  анайда ок экологиялык јеткер болдыртпазыныҥ сурактары јанынаҥ шӱӱшкен деп, окружной јетирӱлик тӧс јер јетирет.

Россия Федерацияныҥ Јеткер болдыртпазыныҥ Совединиҥ јылдыҥ сайынгы јуундарын федерал округтардыҥ јерлеринде ӧткӱрери национальный јеткер болдыртпазын јеткилдеерине камаанын јетирип, тергеелердиҥ јонјӱрӱм-экономикалык ӧзӱми аайынча јаан учурлу тӧзӧлгӧ болуп турганы темдектелген.

Мынаҥ озо болгон шӱӱжӱниҥ уч-турулталары аайынча јетирӱлик јеткер болдыртпазын јеткилдеери јанынаҥ ӱзеери иштер эдилген болгон, олордыҥ шылтузында Сибирьдиҥ тергеелеринде јаҥныҥ тергеелик органдарыныҥ ла јербойында бойы башкарынарыныҥ органдарында технический каналдардыҥ корулалып турган јетирӱлеринеҥ јылыйтулар болоры јоголгон. Ол ок ӧйдӧ округтыҥ бир канча тергеелеринде бу бӧлӱктеги иш эмдиге јетире толо кеминде бӱтпеген.

Черӱчилдердиҥ јонјӱрӱм-экономикалык сурактарын шӱӱшкени бу бӧлӱкте тургуза ӧйдӧ ылтам аайлаштыратан бир канча иштерди чокымдаар арга берген, олорды бӱдӱрери тергеелик ле федерал кеминде башталып калган. Черӱчилдердиҥ билелериниҥ јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧзин адылу ӧткӱрер аргалар бедиреп табары јаан учурлу. Черӱчил службазыныҥ молјуларын бӱдӱрип турала јеҥ јастангандардыҥ тӧрӧӧн-туугандарына болуш эдерине аҥылу ајару эдип туру.

Јуунныҥ туружаачыларыныҥ текши шӱӱлтезиле болзо, 2020 јылда национальный ӱлекерлерди бӱдӱрери јанынаҥ уур-кӱчтер коронавирусный инфекция таркап турганыла колбулу. Мыныла колбой, иштер јанынаҥ темдектелген кӧргӱзӱлерге једерге, бастыра кеминде јаҥныҥ органдарыныҥ ижин башкарарыныҥ кемин ле уч-турулталарын бийиктедер керек.

Ӧдӱп јаткан јылда мониторинг ӧткӱрилерде, Сибирьдиҥ тергеелеринде нацӱлекерлерди бӱдӱрериле колбулу 3 муҥнаҥ кӧп бузуштар болгоны илезине чыгарылган. Тап-эриктерди корыырыныҥ ла шиҥжӱ органдардыҥ ижиниҥ шылтузында кеми 13,8 миллиард салковойдыҥ чыгымы болдыртылбаган. Эҥ ле кӧп туштап турган бузуштардыҥ тоозында: јамызын бойыныҥ јилбӱлерине тузаланганы, государственный  эмезе муниципал керексиништерге товарлар садып алар тушта акча уурдаары, толо кеминде бӱдӱрбеген эмезе чыҥдыйы коомой бӱдӱрген иш учун акча тӧлӧӧри. Иштиҥ тӧс ууламјылары деп, государственный јаҥныҥ органдарыныҥ ижинде јаҥбузуштар болбозын озолондыра јеткилдеери, мындый учуралдар ла олорды болдыртпазы јанынаҥ тап-эриктерди корыыр ла шиҥжӱ иштерди эрчимдӱ ӧткӱрери темдектелген.

Јуунда эдилген јетирӱле болзо, округта агаштарды, јердиҥ байлыктарын, атмосферный кейди, сууларды  корыыры, производствоныҥ ла тузаланыштыҥ таштанчылары јанынаҥ чочыдулу айалга артканча. Јылдыҥ ла экологиялык айалга коомойтып турганы агаш аразында ӧрттӧр болуп турганыла колбулу. Агаш аайынча јасакберимди бузуп турганын илезине чыгарарыныҥ туза-јандырузын бийиктедерге, агаш фондтыҥ јерлеринде патрулирование ӧткӱрип турган органдардыҥ материально-техникалык јеткилдежиниҥ кемин бийиктедер керек.

Бого ӱзеери, Сибирьдиҥ тергеелеринде кату коммунальный таштанчыларла колбулу уур-кӱч айалгалар бар болгоны темдектелет. Мында тӧс шылтактардыҥ тоозында ТКО-ныҥ переработказыныҥ кеми јабыс болгоны.

Шӱӱжӱ Сибирьдеги федерал округтыҥ тергеелериниҥ јаандарыныҥ, федерал министерстволордыҥ ла ведомстволордыҥ чыгартулу улузыныҥ турушканыла ӧткӧн.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина