Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

COVID-19 бар деп билдирзе, нени эдер керек?

03.11.2020

Алтай Республикада коронавирус југуш оорула колбой айалга кӱч болуп артканча. Тергеениҥ су-кадыкты корыыр министерствозы эл-јонго COVID-19-тыҥ симптомдоры бар болзо, нени эдер керек, кайдӧӧн лӧ кандый айалгаларда баштанар керек деп јартамал берет.

  1. Кижи ОРВИ-ниҥ темдектерин сезип баштаган. Нени эдер керек?

Баштапкызында, айылда отурар керек. Иште башкараачыга ла колбуда болгон улуска айдып салар, врачты айылга алдырар керек.

ОРВИ ле COVID-19 табылза, оору кижиге эпидемияны болдыртпазыныҥ бастыра ээжилерин буспас керек, ол тоодо тӧжӧктӧҥ турбай эмденер, су-кадыкка јарамыкту болзын деп ажанар, суузындарды кӧптӧдӧ ичер.

Эди-каныныҥ изӱзи 38,5 кеминеҥ бийиктей берзе, эди-канныҥ изӱзин јабызадар эмдер јиир керек. Температура ӱч-беш кӱнниҥ туркунына 38,5 кеминеҥ јабыстай тӱшпезе, тыныш јетпей турза, айылга врачты  кыйалтазы јогынаҥ алдырар керек.

  1. COVID-19 ооруныҥ јеҥил ле уур бӱдӱмдери бой-бойынаҥ канайда аҥыланат?

Јеҥил бӱдӱмде бу оору ОРВИ ле чилеп ӧдӧр аргалу.

Кижиниҥ эди-каныныҥ изӱзи 38-38,5 кемине јетире кӧдӱрилер аргалу. Јӧдӱл, тыныш бир эмеш једишпей турган учуралдарда, эт-канда оору бары темдектелет. Бу ооруныҥ јеҥил бӱдӱми эки неделе кире ӧйгӧ чӧйилер аргалу.

Уур бӱдӱмде эмдештиҥ ӧйи узакка чӧйилер аргалу.

COVID-19 ооруныҥ уур бӱдӱминде мындый симптомдор темдектелет:

– тыныш једишпейт;

– аппетит јоголот;

– санаа-укаазы кириш-чыгыш боло берет;

– кижиниҥ кӧкси оорыйт;

– температура кӧдӱрилет, 38,5 градус ла оноҥ бийик кеминде болот.

  1. Меге эмдер бичип берген, эмди айылда эмденедим, је олор болушпайт, айалгам оҥдолбойт. Мынызы ооруныҥ јаанап турган темдеги бе?

Врач эмдерди бичип берген кийнинде айалгагар эки-ӱч кӱнниҥ туркунына оҥдолбогон болзо, санааркабагар ла айылга врачты такыптаҥ алдырбагар. Нениҥ учун дезе, слердиҥ јип турган эмдеригер накопительный аргаларлу, мындый учуралдарда айалгагар  ӱчинчи-тӧртинчи кӱнде оҥдолып баштаардаҥ айабас. Оору-јобол чек оҥдолбой барза, тыныжаар чек јетпей турза, врачты такыптаҥ алдырар керек.

  1. Алтай Республикада ОРВИ-ниҥ симптомдоры бар улустыҥ бастыразын нениҥ учун коронавируска шиҥдебейдилер?

Коронавируска тест врач чокымдап илелеген кӧргӱзӱлер аайынча эдилет. Бу јаҥы југуш ооруга тест эдери эмдешти темдектелген диагноз аайынча чын ӧткӱрериниҥ  ӱзеери эп-аргазы болуп јат.

Тергеениҥ лабораторный тӧзӧлгӧзиниҥ аргалары кирелӱ, оныҥ учун оорыган учуралдар кӧптӧй берген ӧйдӧ озо ло баштап мындый граждандар шиҥделет:

– врач кижиге коронавирустыҥ југуш оорузын тем-дектерин чокым тургускан кийнинде;

– COVID-19 оорулу улусла јуук колбуда болгондо, ол јанынаҥ симптомдор бар учуралдарда;

– «внебольничная пневмония» деген диагнозту улус.

  1. Мен оорып јадырым, билем југушталбазын деп нени эдер керек?

Эмденип турган ӧйдӧ биледеҥ башка јерде јадар арга јок болзо, башка кыпка кӧчӱп алар керек. Андый да арга јок болзо, кыптыҥ јарымын туйуктап алар керек. Айак-казанды, гигиенаныҥ эдимдерин таҥынаҥ башка тузаланар керек. Айылда маскалу јӱрер ле оны кажы ла эки сааттыҥ бажында солыыр керек.

Хлорду чейинтилерле кӱнде эки катап чыкту уборка эдер, ванный/туалетный кыптарды јазап јунар керек. Кыптарда кӧзнӧктӧрди ачып, олорды ару кейле соктырар керек.

  1. Бастыра биле оорыйт, температура бар. Тест табыштырганыс, кем де келбейт ле кандый эмдерле эмденерин кем де айтпайт, нени эдер?

Уур эпидайалгала колбой айылга врач алдырар учуралдардыҥ тоозы кӧптӧгӧн. ОРВИ-ниҥ симптомдоры тушта врачты сакыйтан ӧй бир кӱн (сутка) кире болуп јат.

Бойоордо ОРВИ-ниҥ темдектерин сескен болзогор, кӧп јылу суузындар ичер, анайда ок вирустарды болдыртпас эмдерди јиир, С витаминди (500 мг. кажы ла алты саатта) тузаланар, бойыныҥ айалгазын, температуразын, тынар органдардыҥ аайын шиҥжӱде тудар керек.

Республиканыҥ эл-јоны ОРВИ-ниҥ симптомдоры табылган кийнинде, айылда бир канча кӱнниҥ туркунына отурарын ла ОРВИ-деҥ эмденип баштаарын ундыбас учурлу.

  1. Кызу линияларга телефон согуп болбойдыс, нени эдер керек?

Бӱгӱнги кӱнде коронавирус југуш оору аайынча тӧзӧлӧ берген уур айалгала колбой телефон согуп турган улустыҥ тоозы канча катапка кӧптӧгӧн. Горно-Алтайсктыҥ поликлиниказыныҥ операторлоры кӱнине кайда да ӱч муҥга јуук звоноктор алат.

Каланыҥ поликлиниказына телефон согуп болбой турган болзогор, myzgzgp@mail.ru электрон почтага кирип, айлыгардӧӧн врач алдыртып турганыгар керегинде баштану-заявка аткарыгар. Ол баштануда ады-јолыгарды, ӧбӧкӧгӧрди, колбу тудатан телефонорды, јадып турган јеригердиҥ сурузын, кандый комудалдар бар болгонын бичигер.

Эмезе Instagram, «ВКонтакте», «Одноклассники» социальный сетьтерде Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыырыныҥ министерствозыныҥ аккаунттарыныҥ таҥынаҥ јетирӱлерине бичигер.

  1. Оорып турган ӧйдӧ поликлиникадӧӧн барарга јараар ба?

Эпидайалгала колбой поликлиникаларда плановый приемдор ӧткӱрилбей јат. Хронический ооруларлу улусты дистанционный эп-аргала кӧрӧдилер.

ОРВИ-ле оорып турган ла ол јеҥил бӱдӱмле ӧдӱп јаткан (эди-каныныҥ изӱзи 37-38 градус, айалгазы кем јок), ковидту улусла колбуда болбогон улус медболушты поликлиниканыҥ кызыл зоназында, эмезе туура салбас болуштыҥ кыбында алар аргалу.

Медучреждениеге јетире таҥынаҥ транспорторло једип аларга албаданар керек. Кыйалтазы јогынаҥ бас-тыра ээжилерди бӱдӱригер: масканы чын кийер, дис-танцияны тудыгар.

  1. Кандый учуралдарда тӱрген болушты алдыр-тарга јараар?

Ӱч кӱннеҥ ажыра температура 38,5 кеминеҥ јабыс тӱшпезе, јӧдӱл болзо, кӧксӧӧр оорып турза, врачты 103, 112 номерлӱ телефондорло тӱрген алдырыгар.

Тӱрген болуш – ол экстренный служба. Слерде ОРВИ-ниҥ јеҥил темдектери бар ла температурагар бийик эмес болзо, тӱрген болуштыҥ службазына телефон сокпогор.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина