Алтайдын Чолмоны

«Ӱредӱлик» нацӱлекердиҥ бӱдӱп турганы шӱӱжилген

17.11.2020

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Владимир Тюлентинниҥ башкарганыла республикан парламентте Башкаруныҥ чазы ӧткӧн. Ондо «Алтай Республикада «Ӱредӱлик» национальный ӱлекер аайынча школдорды ла ӧскӧ дӧ ӱредӱлӱ организацияларды кадрларла јеткилдеерин јарандырары керегинде» деп сурак кӧрӱлген. Јуун видеоконференц-колбула ӧткӱрилген. Ондо Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызыныҥ молјуларын бӱдӱреечи Эжер Ялбаков турушкан.

Кӧрӱлген суракла јетирӱни ӱредӱликтиҥ ле билимниҥ министри Ольга Саврасова эткен.

Министрдиҥ айтканыла, тергееде 2020 јылдыҥ сыгын айыныҥ 1-кы кӱнине јетире текши ӱредӱлӱ организацияларда 4033 педагог иштейт. 1937 педагог (текши тооныҥ 48%) квалификационный категориялу. Олордыҥ тоозында орус тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчилери – 56%, алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчилери – 52,7%, естественный дисциплиналардыҥ, баштамы класстардыҥ – 49,8%, тӱӱкиниҥ, обществоведениениҥ – 54%. 6% кӧп педагогтор «РФ-тыҥ нерелӱ ӱредӱчизи», «АР-дыҥ нерелӱ ӱредӱчизи»,   «РФ-тыҥ текши ӱредӱзиниҥ кӱндӱлӱ ишчизи»  деп кӱндӱлӱ аттарлу улус. Педагог кадрлардыҥ орто јажы 2020 јылда 41 јаш болгон (2019 јылда — 41 јаш, 2018 јылда – 42 јаш,  2017 јылда – 42 јаш, 2016 јылда – 40 јаш).

Педагогтордыҥ Ыраак Кӱнчыгышка ла Јака Тӱндӱкке иштеп барары токтобойт

Алтай Республикада 20 јыл ла оноҥ ажыра иштеген педагогтордыҥ тоозы кӧп. 2020 јылда бу тоо 2677 кижи болгон (38,7%), 2019 јылда — 2627 кижи (27,3%), 2018 јылда – 2613 кижи (37%), 2017 јылда – 2313 кижи (32,8%). Бу тоого орус тилдиҥ ле литератураныҥ, алтай тилдиҥ ле литератураныҥ, математиканыҥ, тӱӱкиниҥ, баштамы класстардыҥ, технологияныҥ ӱредӱчилери кирет.

2020-2021 ӱредӱлӱ јылда республиканыҥ школдорында 254-тӧҥ кӧп јиит педагогтор иштейт (6,3%). Јиит ӱредӱчилердиҥ кӧбизи   Оҥдой аймакта (36 кижи), Кӧксуу-Оозы аймакта (24 кижи), Майма аймакта (22 кижи), онойдо ок Горно-Алтайскта (51 кижи) иштейт.

Министрдиҥ темдектегениле, бӱгӱнги кӱнде республиканыҥ школдорыныҥ кӧбизи керектӱ кадрларла јеткилделген, ӱредӱлӱ планныҥ ончо предметтериле ӱредӱ ӧдӧт.   Ондый да болзо, «Ӱредӱлик» ӱлекерди тергеениҥ ӱредӱлик системазында бӱдӱреринде тӧс сурак – ол кадрлар једишпей турганы.  Оныҥ шылтактары: ӱренчиктердиҥ тоозыныҥ кӧптӧӧри, јиит ӱредӱчилер ишке келерине кӧрӧ, кадрлардыҥ јажаары  озолоп турганы ла педагогтордыҥ Ыраак Кӱнчыгышка ла Јака Тӱндӱкке иштеп барары.

«Ӱредӱлик» ӱлекерди тергеениҥ ӱредӱлик системазында бӱдӱреринде тӧс сурак – ол кадрлар једишпей турганы

2020 јылдыҥ јаан изӱ айында кадрларла јеткилделгенине мониторинг ӧткӱрилерде,  мындый предметтерле вакансиялар бары јарталган: математика (32), информатика (8), физика (11),  ӧскӧ ороонныҥ тилдери (30), орус тил (19), химия (6), биология (3), география (3), тӱӱки (3), технология (6), кӱӱ (5), физический культура (3).  Мониторингтиҥ турулталарыла орто ло узак ӧйгӧ текши ӱредӱлӱ организацияларды кадрларла јеткилдеериниҥ курч сурагын адылу ӱредӱге ийериниҥ болужыла аайлаары јанынаҥ сурак тургузылган. Ондый ӱредӱге ийериниҥ текши кеми чокымдалган: 2020 јылда — 78,  2021 јылда – 55,  2022 јылда – 91, 2023 јылга – 84.

Ольга Саврасованыҥ темдектегениле, јаҥы ӱредӱлӱ јылда «Земский ӱредӱчи» деп федерал программа аайынча 13 вакансияга ӱредӱчилер алынган. Јиит јети педагог школдорго педагогический  вузтарда адылу ӱредӱни божодып, келгендер.  Республикада кадрлар белетеер иш планла ӧдӧт. Текши ӱредӱниҥ тергеелик системазыныҥ паспорты тургузылган, ого текши ӱредӱниҥ тергеелик системазын кадрларла јеткилдеери аайынча керектердиҥ тергеелик планы кирет.  Горно-Алтайскта государственный университет ле педагогический колледж республиканыҥ ӱредӱлигине элбек профессионал билгирлерлӱ специалисттер белетейт.

2018 јылдаҥ ала ӱредӱликтиҥ тергеелик системазында «Педкласс» деп ӱлекер једимдӱ иштейт, оныҥ выпускниктериниҥ кӧбизи педагогтыҥ ижин талдайт.  Ӱлекерле 2019 јылда ӱренген 18  ӱренеечидеҥ 11-и ӱредӱчиниҥ профессиязын талдап алган.   2020 јылда – 24 ӱренеечидеҥ  14 кижи.

Министр адылу ӱредӱ керегинде айдып,  2019 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала «Россия Федерацияда ӱредӱлик керегинде» 273 номерлӱ федерал јасактыҥ 56-чы ла 71.1 тизимдери јаҥы редакцияда чыду алынган деген.  Ол аайынча орто ло бийик профессионал ӱредӱликтиҥ ӱредӱлӱ программаларыла адылу ӱредӱге аларыныҥ ээжизи кубулган. Адылу ӱредӱниҥ заказчиги адылу ӱредӱ керегинде јӧптӧжӱ эткен гражданинди бу јӧптӧжӱде айдылган молјузы аайынча ишке ийбегенде, ого штраф салынат.   Онойдо ок штраф адылу ӱредӱ керегинде јӧптӧжӱ эткен гражданин бу јӧптӧжӱде айдылган молјузы аайынча ӱредӱниҥ программазын ӧдӧр лӧ ӱч јылдыҥ туркунына иштеер молјуларын бӱдӱрбегенде, ого база штраф салынат.

2020 јылда педагогический ууламјыла  24 профильле белетеерине 178 адылу јер чокымдалган. Је быјыл адылу јерлерге јӱк беш кижи аткарылган.

Кадрларла јеткилдеериниҥ база бир курч сурагы, Ольга Саврасованыҥ айтканыла, ӱредип турган предмедиле аҥылу ӱредӱлӱ ӱредӱчилер једишпей турганы. Ондый педагогтор кӧбизинде технологияныҥ ӱредӱчилери – 174 кижи (84%), ИЗО-ныҥ ӱредӱчилери 95 кижи (77%), кӱӱниҥ ӱредӱчилери — 90 кижи (73%). Аҥылу ӱредӱ јок ӱредӱчилер мындый аймактарда эҥ ле кӧп иштейт:  Кӧксуу-Оозы – 26,7%, Чамал – 26,5%, Чой — 25,1%, Кан-Оозы  —22,3%, Оҥдой – 20,1%.

Бу курч сурактыҥ  аайына ӱредӱчилерди јаҥы квалификация алзын деп, профессионал јаҥы белетениш тӧзӧп-ӱредери ажыра чыгадылар. Ӱч јылга 499 башкараачы ла педагог кадрлар јаҥы квалификация алганын керелеген дипломдор алган. Олордоҥ 104 ӱредӱчи-предметниктер. Бу тоолор курч сурактыҥ аайына чыгарында ичкери ӧзӱмди керелейт.

Ӱредӱликтиҥ министерствозы педагог ишчилердиҥ квалификациязын планла улайын ла бийиктедерин јеткилдеерге  бир канча керектер ӧткӱрген. Ӱредӱликтиҥ федерал государственный стандарттарыныҥ амадуларын бӱдӱрерге педагогтордыҥ методикалык ӱредӱлери тергеениҥ ӱредӱлӱ-методикалык биригӱлериниҥ ижи ажыра тӧзӧлип ӧткӱрилет. Педагог кадрлардыҥ квалификациязын ууламјыларла бийиктедери тӧзӧлгӧн. 2018 јылда квалификациязын 1897 кижи, 2019 јылда – 2234 кижи, 2020 јылдыҥ чаган айынаҥ ала ӱлӱрген айына јетире – 858 кижи бийиктеткен.

«2019-2020 јылдарда тергеелик ӱлекерлерле квалификациязын 1363 педагог бийиктеткен, олордоҥ «Келер ӧйдиҥ ӱредӱчизи» деп ӱлекерле — 361 ӱредӱчи, «Бӱгӱнги ӧйдиҥ ӱредӱчизи» — 502, «Цифровой ӱредӱлик» — 500 ӱредӱчи — деп, министр јетирген. – Педагог ишчилердиҥ профессионал ӧзӱминиҥ национальный системазын иштеткени педагогтордыҥ профессионал билгирлерин јарандырары аайынча ӧскӧ тергеелерле элбек колбулар тударын некейт. 2019-2020 јылдарда Алтай Республиканыҥ 196 педагогический ишчилери, олордыҥ 130-ы – школдордыҥ башкараачылары,  Красноярский крайдыҥ, Забайкальский крайдыҥ, Воронежский областьтыҥ, Татарстанныҥ, РАНХиГС-тиҥ (Ӱредӱликтиҥ јаҥы бӱдӱмдериниҥ фонды), Алтайский крайдыҥ ӱзеери ӱредӱниҥ системазында квалификациязын бийиктеткендер. «Технология», «Информатика», «Математика» предмет-терле бӱгӱнги технологияларды ла методикаларды кийдирери аайынча стажировкалар тӧзӧӧри ажыра педагогтор методика јанынаҥ ӱренгендер.

Јуунда кӧрӱлген суракла шӱӱлтелерин     Горно-Алтайсктагы государственный университеттиҥ ректорыныҥ молјуларын бӱдӱреечи Татьяна Куриленко айткан.  ВУЗ-тыҥ чыгартулу кижизи кадрларла јеткилдеерине аҥылу ајару эдилип турганын темдектеген. Ол керегинде тергееде куран айда ӧткӧн јуунда айдылган. Т. Куриленко онойдо ок 2020 јылда универститеттиҥ  очный ӱредӱзинде 100 кижи ӱренгенин угускан. Олордыҥ 50-и  республикада иштеп туру, 8 специалист тергеениҥ тыштында иш тапкан.

2019-2020 јылдарда тергеелик ӱлекерлерле квалификациязын 1363 педагог бийиктеткен

Парламенттиҥ национальный политика, ӱредӱлик, культура, јондык биригӱлер ле СМИ аайынча комитединиҥ председатели Наталья Екееваныҥ шӱӱлтезиле, педагогтыҥ јонјӱрӱмдик статузы эмди тура кӧдӱрилбей јат. Ӱредӱчиниҥ тоомјызын кӧдӱрер керек, онызы озо ло баштап ишјалдаҥ башталат.  Ишјалдыҥ базовый бӧлӱгиниҥ кемин кӧдӱрер керек, јилбиркедиштӱ бӧлӱги дезе астаар. Парламентарийдиҥ шӱӱлтезиле, ӱредӱчиниҥ ишјалыныҥ базовый бӧлӱгин кӧдӱрер суракты бюджетти шӱӱжер тушта кӧдӱрерге јараар.

«Земский ӱредӱчи» ӱлекерде федерал тӧс јерле эрчимдӱ иштеер керек.    «Педагогический класс» программаны ла таскадаачы-наставник системаны элбедерин кыйалтазы јоктоҥ улалтар керек.

База бир сурак – аҥылу ӱредӱ јок педагогтор.  Мында школдо алган ченемелди ајаруга алып, профессионал белетешти такыптаҥ ӧткӱрери керектӱ. Наталья Екеева онойдо ок коллегаларыныҥ коомой јеткилделген ле кӧп балдарлу билелердиҥ балдарын дистанционный ӱредӱле јеткилдееринде болужар деген шӱӱлтелерин јӧмӧгӧн. Ӱредӱликтиҥ министерствозына канча билеге болуш керек болгонын чокымдаар керек.

Профильный комитеттиҥ председатели онойдо ок ӱредӱчилердиҥ аттестациязыныҥ, адылу ӱредӱниҥ сурактарына ајару эткен.   Наталья Екееваныҥ шӱӱлтезиле,  школдоҥ озо ӱредӱниҥ системазын специалисттерле јеткилдеериниҥ сурагын  комитетте башка шӱӱжери керектӱ.

                             АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ пресс-службазы