Кандый јакшы кӱӱн-санаалу јеҥебис болгон…

19.11.2020

Тамара Карамаевна Кулады јуртта јаткан майман сӧӧктӱ Барсуков Карамай Маймановичтиҥ ле Эмиль Кохиновнаныҥ јаан кызы, 1940 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 9-чы кӱнинде чыккан. Бойыныҥ јериниҥ улузы кызычакты Рая деп адагылайтан. Улу јууныҥ ӧйинде ӧскӧн балдардыҥ ӱзезиниҥ ле салымы тӱҥей болгон. Бу ӱйениҥ улузы ак санаалу, турумкай, колхоз-совхозтордо кӧп кой-мал азырап, билелеринде кӧп балдар чыдадып, ӱредӱчилер, билимчилер, эмчилер, бичиичилер болуп, албатыбыстыҥ адын бийик кӧдӱрип јӱрген.

Олордыҥ бирӱзи Тамара Карамаевна болгон. Ол 7-чи классты Караколдыҥ школында божоткон. Оноҥ Горно-Алтайсктагы медучилищеге ӱредӱге кирген. 1959 јылда оны божодып, ишмекчи бичигинде темдектелгениле, «Кырлыктагы фельдшерский пункттыҥ башкараачызына кӧстӧлгӧн» лӧ онойып 19 јаштуда иштеп баштаган.

Јурт јерде јаткан кажы ла кижи фельдшердиҥ ижи уур ла кӱч болгонын јакшы билер. Ого ӱзеери јурт јаан, албатызы кӧп, школ сегисјылдык, коштой турган Сугаш, Мӧндӱр-Соккон јурттардаҥ койчылардыҥ школдоп турган балдары интернатта, оогошторы ада-энезиле турлуларда болгон.

Медиктер кажы ла билеге таҥ атту, абра-чанакту једип, бастыра шиҥжӱлерди эдип, прививкаларды ӧйлӱ-ӧйинде тургузып, јаан оору улусты бойлорыла кожо Кан-Оозыныҥ тӧс эмчилигине јетирер, арткандарын айылдарына барып эмдеер болгон. Школдыҥ балдарына профилактика эдип, балыктыҥ ӱзин, богоктыҥ оорузынаҥ эмдер берип туратаны санаама кирет.

Онойып, Тамара Карамаевна бистиҥ јуртта туй ла 3 јыл иштейле, оноҥ Барнаулдагы медициналык институтка ӱредӱге барган.

1968 јылда врачтыҥ дипломын колго алып, ойто ло Кан-Оозы аймакка келген, ишмекчи бичигине «Јабаганныҥ участковый эмчилигиниҥ јаанына кӧстӧлгӧн» деп бичилген. Бу иште ол ӱч јыл кире иштеген. Ол јылдарда Тамара Карамаевна Кырлыктыҥ албатызыла таныжып, нӧкӧрлӧжип, биске јеҥе болуп, салымы бисле кожо тудуш болуп калды.

Бир учуралды бичибес аргам јок. Тамара Карамаевна узак јылдардыҥ кийнинде Кырлыкка келерде, оны кӧп балдардыҥ энези, иштиҥ ветераны Т. Шатина ӧрӧкӧн айылына кычырган эмтир. Аш-курсагын азып, оны «баламныҥ кин-энези эдигер» деп кӱндӱлеген. Т. Кудирмекова «Кырлыктыҥ албатызы мени ундыбаган эмтир» деп сӱӱнип, бу учуралды эске алатан болгон.

Акабыс Василий Ивановичле кожо айыл-јуртту болгон кийнинде олор Горно-Алтайск калага ишке барган. Акабысла экӱ эптӱ-јӧптӱ јадып, Евгений деп уул чыдаткан, оныҥ бала-барказын кӧрӱшкен. Јеҥебис бистиҥ уйаныҥ јаан јаштуларыла јаантайын нак, олорды тооп, олордыҥ бала-барказына болужып јӱрген.

Ол тушта калада алтай билелер ас болгонын ончозы билер. Кулады ла Кырлык јурттардыҥ ӱренчик-студенттери — ӱзебис олордыҥ айылында јадып-конып, ажанып, ары-бери јӱрер болгоныс. Эмди кижи бойы јаанап, бала-баркалу болуп калала, јеҥебис кандый јакшы кӱӱн-санаалу болгонын аайлап ла баалап турбай.

Ол ӧйдӧ јиит специалисттер кажызы ла иштӱ болгон. Олорды каруулу иштерге кӧстӧп, башкараачы иштерге белетегени сӱрекей јакшы болгон эмей.

1971 јылда јеҥебистиҥ ишмекчи бичигинде бичилгениле — «Областьтыҥ поликлиниказыныҥ терапевтический бӧлӱгиниҥ башкараачызына кӧстӧлгӧн». Оноҥ ло бери Тамара Карамаевна каланыҥ поликлиниказында иштеген. Ол тушта јаҥы училищелер, институтта јаҥы факультеттер ачылган, калада јадып тургандардыҥ тоозы кӧптӧп турган ӧйлӧр болгон. Эски поликлиникада дезе, эмчилик кыптар ачар јерлер једишпей, чек тапчы боло берген. Бу курч суракты чечерге, поликлиниканыҥ јаҥы туразын тудар јӧп чыгарылган. Тамара Карамаевна бу тудум иштердиҥ ончо тӧзӧмӧл сурактарында эрчимдӱ турушкан.

1986 јылда јаҥы тура тудулган. Оны ӧйдиҥ некелтелерине келиштире јаҥы јазалдарла јеткилдеген. Јаҥы лабораторно-диагностикалык, физиоэмдеериниҥ бӧлӱктери ачылган. Эл-јонго јаҥыдаҥ терапевтический участоктор, аҥылу специалисттер иштеер кабинеттер тӧзӧлгӧн. Поликлиника телкем турада ижин кӧндӱктирип ийген. Тамара Карамаевна каланыҥ поликлиниказын башкарып, 28 јыл иштеди.

Бу ла ӧйдӧ ол областьтыҥ ла республикабыстыҥ баш терапевти болуп, кӧп тоолу тӧзӧмӧл-методикалык иштер бӱдӱрген.

Т. Кудирмекова ижин ак-чек бӱдӱрип, албатыны, кожо иштеген улусты тооп, олорго болужып јӱргени учун крайдыҥ ла каланыҥ депутаттарыныҥ Советтериниҥ депутадына 4 катап тудулган. Оныҥ ишмекчи бичигинде кӧп-кӧп кайралдарла кайралдатканы бичилген — Кӱндӱлӱ грамоталар, Быйанду самаралар. 50 јылдаҥ ажыра эрчимдӱ ижи учун мындый бийик кайралдарлу болды: «Коммунистический иштиҥ мергендӱчизи», «Су-кадыкты корулаарыныҥ эҥ артыгы», «Россия Федерацияныҥ нерелӱ эмчизи», «Ижине чындыгы учун», «Горно-Алтайск каланыҥ кӱндӱлӱ кижизи».

Тамара Карамаевнаныҥ ак-чек јӱрӱми, килеҥкей кӱӱн-санаазы јӱректерибисте ӱргӱлјикке артып калар. Оны калганчы јолына ӱйдежерге јӧмӧшкӧни учун кожо иштеген улузына, Горно-Алтайск каланыҥ администрациязына, нӧкӧрлӧрине быйанысты айдып турубыс.

Тӧрӧӧндӧриниҥ адынаҥ

Н. СУРАКОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина