Мал-аштыҥ оорулары јанынаҥ јакшы айалга болор бо?

01.12.2020

Алтай Республикада јаҥныҥ органдарыныҥ чыгартулу улузы башкаруныҥ Эл Курултайда ӧткӧн чазында гран-кыйузы коштой Монголияда мал-аштыҥ ящур оорузыла колбой тура берген эпизоотикалык айалганыҥ курч сурагын шӱӱшкендер. Бу суракла докладты Алтай Республиканыҥ ветеринария комитединиҥ председатели Айдар Тодошев эткен.

Оныҥ темдектегениле, Алтай Республика Монголияла гран-кыйулу, ондо јылдыҥ ла ящур оору табылат. Анда мал-аштыҥ оорулары болуп турганы Алтай Республикада айалгага салтарын јетирет. Бистиҥ тергееге эки статус — «Вакцинацияла јакшы айалгалу» (Кош-Агаш аймак) ла «Вакцинация јогынаҥ јакшы айалгалу» (арткан аймактар ла Горно-Алтайск) – берилзин деп, Росјуртээлемшиҥжӱниҥ 13 некелтезин бӱдӱрер керек. «Эмди бу некелтелерди мал-аштыҥ идентификациязы јогынаҥ бӱдӱрери ӧдӧт» — деп, Айдар Тодошев јетирген.

Јуртээлемдик мал-аштыҥ иденти-фикациязын, ончо јетирӱлерди «Регагродо» чотко тургузарыла, регистрация эдериле јаба ӧткӱрерин бӱдӱрери анчада ла таҥынаҥ ээлемдерде кӱч сурак. Је бу ончо некелтелер јылдыҥ учына јетире бӱтпезе, Алтай Республикадаҥ укту јуртээлем мал-ашты ӧскӧ тергеелерге апарары јарадылбас, 2021 јылда бистиҥ тергее «Вакцинацияла јакшы айалгалу» статусту боло берер. Бу учуралда тергеениҥ малыныҥ эдин ороонныҥ ӧскӧ тергеелерине садары јанынаҥ сурак курч турар.

Оныҥ темдектегениле, идентификация-ныҥ некелтелерин бӱдӱрбеген тушта, малдыҥ эдин јӱк республикада ла садар арга болор. Бу айалгадаҥ јӱк республикада эттеҥ продукция эдерин элбеде ӧскӱрип чыгар арга бар. Је электроийдеге бийик тариф учун бу ишти эдер кӱӱн кемде де јок деп, докладчик угускан.

Эл-јон мал-аштыҥ идентификациязын эдерин тыҥ кӱӱнзебейт, бастыра муниципал тӧзӧлмӧлӧрдӧ јартамалду иш ӧткӱрилип те турза, бу иш анчада ла таҥынаҥ ээлемдерде кӱч ӧдӧт. Оныла колбой Айдар Тодошев парламентарийлерге, јурт ла аймак Советтердиҥ депутаттарына јартамалду иште эрчимдӱ турушсын деп баштанган. Комитеттиҥ председателиниҥ баштанузын депутаттар Сергей Тимошенский, Михаил Коновалов, Рустам Байдалаков јӧмӧгӧндӧр. С. Тимошенскийдиҥ шӱӱлтезиле, муниципалитеттерди јӧмӧӧр лӧ идентификация ӧткӱрерине бюджеттеҥ эмес акча-манатла болужар керек.

Эл Курултайдыҥ спикери Владимир Тюлентин докладчикке бийиктей јаткан эки аймакта стационарный КПП-лар тӧзӧӧри керегинде сурак берген. Каруузы мындый болгон: ишчилердиҥ вагончиги јаҥар айдыҥ 19-чы кӱнине јетире јетирилер, ол Кош-Агаш аймактыҥ Курай јуртында тургузылар. «Је МВД-ла сурак курч турат – ГИБДД-да мал-аш тарткан транспортты токтодор ло шиҥжӱлеер јаантайынгы чыдулар јок» — деп, Айдар Тодошев айткан.

Профильный комитеттиҥ председатели Рустам Байдалаков сурак курч, ӧй сӱреен ас артат деп јӧпсинген. Оныҥ шӱӱлтезиле, мал-аштыҥ идентификациязы аайынча ишти эрчимделтер ле Улаган ла Кош-Агаш аймактардыҥ гранында стационар КПП-лар тургузарын тӱргендедер керек.

Айдар Тодошевтиҥ ајару эткениле, онойдо ок јурт јаткандар јеҥилтилген кредиттер аларга бойлорыныҥ ээлемдеринде јуртээлемдик мал-ажын кӧптӧдип турулар. Оныҥ шӱӱлтезиле, мал-аштыҥ тоозын ајаруда тудары керектӱ. 2020 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 1-кы кӱнине јетире оок мал-аштыҥ тоозы бир кезик аймактарда 20 процентке, јоон мал-аштыҥ тоозы 86 процентке астадылып берилген.

Башкаруныҥ чазында бу суракты шӱӱжеринде Владимир Тюлентин, Герман Чепкин, Виктор Ромашкин, Эжер Ялбаков турушкан.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина