Јаҥ ла эл-јон ортодо колбуны тыҥыдар площадка

11.12.2020

Јаҥар айдыҥ 8-чи кӱнинде Горно-Алтайскта тергеениҥ «Мы вместе – Бис бирлик» деп адалган 3-чи гражданский форумы ӧткӧн. Быјылгы форум Россия Федерацияныҥ Конституциязыныҥ кӱнине ле 1941-1945 јылдарда Ада-Тӧрӧл учун Улу јууда Јеҥӱниҥ 75 јылдыгына учурлалган.

Онлайн режимде ӧткӧн бу керек-јарактыҥ кӧдӱриҥилӱ ачылтазы Горно-Алтайсктыҥ государственный университединде болгон. Ачылтада бастыра керектӱ санитарно-эпидемиологический ээжилер ајаруга алынганын темдектеер керек.

Форумныҥ ачылтазында Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин, Эл Курултайдыҥ национальный политика, ӱредӱ, культура, јондык биригӱлер ле элбек јетирӱлер эдер эп-аргалар аайынча комитединиҥ јааны Наталья Екеева, Россияныҥ Албатыларыныҥ ассамблея-зыныҥ Совединиҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы, «Национальный колбулар бӧлӱгинде ресурсный тӧс јер» АНО-ныҥ директоры Евгения Михалева, Россия Федерацияныҥ Президентиндеги калыктар ортодогы колбулар аайынча Советтиҥ балдарды ла јашӧскӱримди тӧрӧлчи кӱӱндӱ ле кӧрӱм-кӧгӱстӱ эттире таскадары аайынча камызыныҥ турчызы Алексей Вайц, РФ-тыҥ Јондык палатазыныҥ турчызы Татьяна Кончева, тергеениҥ коммерческий эмес организацияларыныҥ, јаҥныҥ органдарыныҥ чыгартулу улузы ла јербойында башкарынарыныҥ органдарыныҥ специалисттери турушкан.

«Алтай Республика бӱткӱл ороонло кожо ченелтелердиҥ ӧйин ӧдӧт. Коронавирус југуш оору бастырабысты катан ба деп ченейт. Мындый ӧйлӧрдӧ эл-јон бир кӱӱндӱ ле бирлик болгоны сӱрекей јаан учурлу» — деп, Олег Хорохордин темдектеген.

Мында улус бирликте иштейт, куучындажат, ӧзӱм алынат

Россияныҥ президенти Владимир Путинниҥ «Бистиҥ јаан учурлу амадубыс – эл-јон ортодо эптӱ-јӧптӱ айалганы чеберлеп алары, эҥ ле озо јаҥ ла гражданский јондыктыҥ институттары ортодо јаантайынгы ӧмӧ-јӧмӧ ишти ле тӧзӧлгӧлӱ колбу-диалогты јеткилдеери» деп кӧп катап айтканын тергеениҥ башчызы база темдектеген.

«Алтай Республиканыҥ социально-экономикалык ӧзӱминде общественный организациялардыҥ, гражданский јондыктыҥ јаан учуры бар деп, кандый да эреҥис јогынаҥ айдар аргам бар. Јаҥ ла гражданский јондык ортодо јаантайынгы колбу, јондык организациялар ортодо ӧмӧ-јӧмӧ иш болзын деп, 2016 јылда Алтай Республиканыҥ Јондык палатазыныҥ баштаҥкайыла баштапкы катап «Мы вместе – Бис бирлик!» деп адалган гражданский форум тӧзӧлгӧн» — деп, Олег Хорохордин айткан.

Анда ла тергеениҥ башчызы школдыҥ бир кезек ӱренчиктерине паспорттор табыштырган. Јӱрӱминде баштапкы јаан учурлу документин республиканыҥ башкараачызыныҥ колынаҥ Сергей Анферов, Алена Кыдыева, Эзель Мендешева (Горно-Алтайск каладаҥ), Эвелина Приженникова, Егор Шишкин, Тимур Сумачаков, Алтынай Енсибаева (Майма аймактаҥ), Алена Пупышева (Турачак аймактаҥ), Евгения Абагрелова ла Дмитрий Дмитриев (Чамал аймактаҥ), Родион Артушев (Шабалин аймактаҥ), Сергей Юрченко (Оҥдой аймактаҥ), Расим Тонтушев (Улаган аймактаҥ) алгандар.

Эл Курултайдыҥ национальный политика, ӱредӱ, культура, јондык биригӱлер ле элбек јетирӱлер эдер эп-аргалар аайынча комитединиҥ јааны Наталья Екеева мындый площадкада коммерческий эмес сектордыҥ, бӱдӱреечи ле јасакберим јаҥныҥ органдарыныҥ, јербойында бойы башкарынарыныҥ органдарыныҥ чыгартулу улузы ортодо ӧдӱп турган јондык колбу-диалог эмдиги ӧйдиҥ ак-чек кӧрӱм-турумду гражданский обществозын тӧзӧӧрине керектӱ ле учурлу болгонын темдектеген.

Россияныҥ Албатыларыныҥ ассам-блеязыныҥ Совединиҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы, «Национальный колбулар бӧлӱгинде ресурсный тӧс јер» АНО-ныҥ директоры Евгения Михалева: «Бӱгӱнги кӱнде алдыста турган ӧйдиҥ кычырулары каруулар некейт, андый каруулардыҥ бирӱзи – ол мындый форумдар ӧткӱрери болуп јат. Мында улус бирликте иштейт, куучындажат, ӧзӱм алынат» — деген.

Россия Федерацияныҥ президентиндеги калыктар ортодогы колбулар аайынча Советтиҥ балдарды ла јашӧскӱримди тӧрӧлчи кӱӱндӱ ле кӧрӱм-кӧгӱстӱ этире таскадары аайынча камызыныҥ турчызы Алексей Вайц «Мы вместе – Бис бирлик» форум ӧдӱп јатканы јаан учурлу болгонын темдектеген. Бу форумда калыктар ортодогы колбулардыҥ, јондык биригӱлердиҥ ижиниҥ курч сурактары кӧрӱлип турганын айткан.

РФ-тыҥ Јондык палатазыныҥ турчызы Татьяна Кончева тергеениҥ башчызы Олег Хорохордин тергеениҥ Јондык палатазыныҥ ижине јаантайын јӧмӧжип турганын аҥылап темдектеген.

Форумныҥ ижи тематический площадкаларда онлайн форматта улалган. Оныҥ туружаачылары једимдӱ этнокультуралык ӱлекер-проект тӧзӧлгӧнин, элбек јетирӱлер эдер эп-аргаларда национальный политика керегинде канайда бичилип, кӧргӱзилип турганын, гражданский обществоныҥ будына турарында јондык палаталардыҥ ла јондык советтердиҥ учурын ла оноҥ до ӧскӧ сурактарды шӱӱшкендер. Форумныҥ эксперттери болуп Евгения Михалева, Алексей Вайц ла бизнес-тренер, таҥынаҥ бойыныҥ тренинговый программаларыныҥ авторы, «АМТ Россияныҥ» технический партнеры, «Preppy Consulting llc» компанияныҥ пиар-директоры, телеведущий Александр Пеньков ӧрӧ тоололгон темалар аайынча јилбилӱ куучын-эрмек ӧткӱргендер.

Алдыста турган ӧйдиҥ кычырулары каруулар некейт

Евгения Михалева муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ чыгартулу улузын албатылар ортодогы колбулар бӧлӱгинде эҥ артык муниципал ченемелдерди талдаар бастырароссиялык конкурста эрчимдӱ турушсын деген кычыру эткен. Оныҥ темдектегениле, Алтай Республикада бу бастырароссиялык конкурста јаҥыс ла туружар эмес, је анайда ок јеҥӱ алгадый бастыра аргалар бар.

Форумныҥ турулталары аайынча Национальный колбулар бӧлӱгиндеги ресурсный тӧс јер ле Алтай Республиканыҥ Албатылар најылыгыныҥ туразындагы албатылар ортодогы колбулар бӧлӱгинде јонјӱрӱмдик ууламјылу коммерческий эмес организацияларды јӧмӧӧр лӧ ӧскӱрер ресурсный тӧс јер ортодо јӧптӧжӱге кол салынган. Бу јӧптӧжӱ аайынча эки ресурсный тӧс јер кӧп ууламјыларда јуук колбуда иштеер.

Алтай Республиканыҥ јондык организацияларыныҥ «Мы вместе – Бис бирлик» деп адалган баштапкы форумы 2016 јылда ӧткӧн эди. Ол форум алтай албатыныҥ бойыныҥ кӱӱниле Россияга киргениниҥ 260 јылдыгына ла Алтай Республиканыҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ала 25 јылдыгына учурлалган болгон.

Экинчи форум 2018 јылда ӧткӧн лӧ Россия Федерацияныҥ Конституциязыныҥ јӧптӧлгӧнинеҥ ала 25 јылдыгына учурлалган.

Алтай Республикада беш јӱс кире јондык организациялар бар. Олор национально-культурный, тап-эриктерди корыыр, јашӧскӱримдик, экологический, спортивный ууламјылар аайынча иштейт. Гражданский общество болорында јонјӱрӱмдик ууламјылу ла коммерческий эмес организациялардыҥ јаан учуры бар. Олордыҥ кӧп сабазы бойыныҥ ижин јонјӱрӱмдик аргачылыкка тӧзӧлгӧлӧнип бӱдӱрет. Ветерандардыҥ организациялары јаан тоомјыда болгонын темдектеер керек. Јашӧскӱримниҥ волонтерский кыймыгузы калганчы јылдарда јаан ӧзӱм алынат. Јондык биригӱлер социально-экономический ӧзӱмниҥ јаан сурактарын чечеринде государствоныҥ партнеры болуп јат.

«Мы вместе — Бис бирлик» форум јондык биригӱлер ортодо ӧмӧ-јӧмӧ ишти, јаҥ ла эл-јон ортодо колбуны, ӧмӧ-јӧмӧ ишти тыҥыдар площадка болуп јат.

Кӧп јылдардыҥ туркунына Алтай Республикада башкару ла јондык биригӱлер ортодо ӧмӧ-јӧмӧ иш ӧдӧт. Јондык биригӱлер ле тергеелик министерстволор, комитеттер ле ведомстволор ортодо тургузылган јӧптӧжӱлер эл-јон ортодо чыгып турган кӧп тоолу сурактарды чечер арга берет. Улустыҥ баштанулары јанынаҥ ӧткӱрип турган иш база јаан учурлу.

К. ЯШЕВ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина