Алтайдын Чолмоны

Улустыҥ јилбӱлерин корулаары — тӧс ајаруда

11.12.2020

Эл-јон ортодо эмчилик страхованиени кыйалтазы јогынаҥ ӧткӱрип турган система (оноҥ ары — ОМС), коронавирустыҥ пандемиязыныҥ ӧйинде Россияныҥ су-кадыкты корыыр бӧлӱги ле чилеп ок, уур-кӱч айалгаларга учураган. Оныҥ уур-кӱч јӱгин бис јакшы сезип јадырыс. Нениҥ учун дезе су-кадыкты корыырыныҥ организацияларыныҥ ижин кӧп лӧ саба учуралдарда акчала ОМС јеткилдеп јат.

ОМС-тыҥ 68% акчазы Алтай Республикада госгарантияныҥ тергеелик программазын бӱдӱрерин јеткилдееринде чыгымдалат. ОМС-тыҥ тергеелик программазында темдектелген нормативте кижиге эдилип турган страховканыҥ кеми јылдаҥ јылга бийиктеп, полис аайынча алып турган јеткилдештер там ла јаранып јат деп айдар керек. 2020 јылда оныҥ текши баазы, ӧткӧн јылга кӧрӧ, 270,3 миллион салковойго бийиктеген ле 5,6% једип,  4487,2 миллион салковой акчага кӧдӱрилген. Субвенциялардыҥ баазы 5,4% ӧскӧн лӧ 4802 616,6 миллион салковой акчага шыдарлашкан.

Эмчилик страхованиени эл-јон ортодо кыйалтазы јогынаҥ ӧткӱрип турган  программа бистиҥ республикада государственный гарантиялардыҥ тергеелик программазын бӱдӱрерине јаан камаанын јетирет. Бу иште 2020 јылда су-кадыкка болуш јетирериниҥ 46 организациязы, ол тоодо государственный бӱдӱмдӱ 17 организация, олордыҥ ортозынаҥ јурт јерлерде  иштеп турган 11 организация  туружат.

Коронавирустыҥ элбеде таркаган инфекциязы су-кадыкты корыыр организациялардыҥ ижине јаан салтарын јетирген. Оноҥ улам бастыразына шыдар учреждениелерге ижин ӧскӧртӧ тӧзӧӧргӧ келишкен. Диспансеризацияны ла профилактика аайынча медшиҥдештерди ӧткӱретен иштердиҥ токтогоны шак  ла бу шылтактарла колбулу болгон деп айдар керек. Профилактика аайынча иштерге чыгарылатан акча-манат јайымдалган кийнинде, су-кадыктыҥ учреждениелериниҥ кижи бажына болуш јетирип турган нормативтериниҥ ээжилерин јаҥыдаҥ кӧрӧр аргалар ачылган. Анайып, ол элбеп, 214,44 миллион салковойго кӧптӧгӧн. Мындый алтамдар организациялардыҥ акча-манатла јеткилдежин керектӱ кеминде артыргызар аргалар тӧзӧгӧн.

Кӱч ӧйдӧ су-кадыкты корыыр организациялар, улусты эмдеери аайынча ӧткӱрип турган ижинеҥ камааны јогынаҥ, бӱгӱнги кӱнде авансла 100% јеткилделип јат. Мынызы бистиҥ тергееде ОМС-тыҥ системазында иштеп турган эмчиликтерге акча-манатла јеткилдешти эпидемиологиляк айалгалар оҥдолорго јетире толо кеминде алар аргалар тӧзӧп јат. Онызы кредиторский тӧлӱлердиҥ ӧзӧр аргаларын туйуктайт. Быјыл 2020 јылдыҥ он айыныҥ турулталары, јыл башталарда болгон кӧргӱзӱлерге кӧрӧ, карын да 11,3%  јабызап калганын темдектеер керек.

2020 јылдыҥ кандык айыныҥ ӱчинчи кӱнинде  РФ-тыҥ башкарузы «Коронавирустыҥ јаҥы инфекциязыныҥ таркаар чочыдулу айалгаларында ОМС-тыҥ тӧс программазын бӱдӱрерин јеткилдеери керегинде» 432-чи таҥмалу јӧбин чыгарган. Бу јӧп аайынча оору улусты стационарда, тӱштеги стационар айалгаларда темдектелген  бӱдӱм аайынча эмдеерге, анайда ок бир кезек инструментальный  ла лабораторный  шиҥдештерди тӧзӧӧргӧ (ого  компьютерный, магнитно-резонансный томографиялар, јӱрек-тамырдыҥ органдарын ультразвук ажыра кӧрӧри кирип јат) јӱк ле медицинский организацияда иштеген эмдеечи врачтыҥ ол эмезе Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыырыныҥ министерствозыныҥ  направлениези аайынча ӧткӱрерге јараар.

Је мыныла коштой онкологияла ооруган, јӱрек-тамырдыҥ ла эндокринный системаныҥ оорулары табылган улусты, анайда ок бӧӧрӧгинеҥ улам терапия — диализ  ӧдӱп турган оору улусты эмдеери толо кеминде ӧдӱп јат. Кижиниҥ су-кадыгына чочыдулу, јӱрӱмине јеткерлӱ айалгаларда улус болушты кыйалтазы јогынаҥ ол ло толо кеминде алып јадылар. Туура салбас бӱдӱмдӱ баштамы эмчилик-санитар, тӱрген-тӱкей болуш ла коронавирустыҥ јаҥы инфекциязыла југушталган учуралдарда, пневмонияла, гриппле, ОРВИ-ле ооруган айалгаларда улуска стационар бӧлӱктерде эдилип турган экстренный болуш страховкалу кижиниҥ керексигени аайынча јетирилет ле ӧткӱрилет.

COVID-19 оорула ооруган улустыҥ эмденижи учун тӧлӧйтӧн акча јӧптӧшкӧн тариф аайынча ӧдӱп јат. Бистиҥ республиканыҥ јеринде бу сурак кандык айда кӧрӱлип ле јӧптӧлип калган. ОМС оны јаантайын бойыныҥ ајарузында тудат. Бӱгӱнги кӱнде бу тарифтер коронавирустыҥ оорузыныҥ ӧдӱп турган айалгалары аайынча тургузылган. Мында ооруныҥ тегин, јеҥил, орто, уур ла ӧйинеҥ ӧткӱре уур айалгаларда ӧдӱп турган бӱдӱмдериниҥ аайы ајаруга алынган. Оныҥ шылтузында бир кижини эмдегени учун республиканыҥ эмчиликтерине орто тооло 100 муҥнаҥ ала 450 муҥ салковойго јетире акча кӧчӱрилет. Андый ок тарифтер коронавирустыҥ вирусын шиҥдеп турган лабораториялар аайынча база тургузылган.

Алтай Республикада ОМС-тыҥ программазын тургузар тушта кенейте тура берген чочыдулу айалгаларда чыгымдар чик јок кӧптӧӧри ајаруга алынбаганы керегинде айдып тура, је бӱгӱнги кӱнде тура берген кӱч эпидемиологиялык айалгалардыҥ ӧйинде јаҥы коронавирусла ооруган улусты эмдеерге ОМС-тыҥ бюджединеҥ билдирлӱ акча чыгарылып турганын темдектеер керек. 2020 јылдыҥ кандык-кичӱ изӱ айларында COVID-19 оорула ооруп, госпитальда јаткан 349 учурал учун 28061,7 муҥ салковой тӧлӧлгӧн болзо, јаан изӱ-ӱлӱрген айларда 2612 учурал учун 307964,6 муҥ салковой тӧлӧлгӧн. Јаан изӱ-ӱлӱрген айларда стационарда јадып эмденген улустыҥ тоозы, кандык-кичӱ изӱ айларга кӧрӧ, 748 процентке кӧптӧгӧн. ОМС-тыҥ программазында дезе  2020,  2021 ле 2022 јылдарга јетире улуска «Југуш оорулар» деген ууламјы аайынча акча тӧлӧбӧзинеҥ эмчилик болуш јетирер керекке 85372,96 муҥ салковой акча салынганын ајарып кӧрӧр керек.

Тӱштеги стационар учун 119,1 муҥ салковой акча чыгымдалган

2020 јылдыҥ кандык-ӱлӱрген айларында коронавирусту улусты эмдегени учун (бого тестти кыйалтазы јогынаҥ  ӧткӱрген иштер база кирип јат) эмчилик организацияларга 336026,3 муҥ салковой кӧчӱрилген. Эпидемиологиялык айалгаларды ајаруга алып, таҥ эртедеҥ  кӧргӧниле, коронавирусла ооруган улусты стационарда эмдеерине 2020 јылдыҥ учына јетире бодоштыра 490008,6 муҥ салковой чыгымдалары билдирет.

Коронавирустыҥ јаҥы оорузыла југушталган улустыҥ тоозы там ла кӧптӧп тӧ  турган болзо, је улустыҥ ӧскӧ ооруларын эмдеери учун тӧлӧп турган акчаныҥ базовый кеми ОМС-тыҥ программазында темдектелгенинеҥ бир де кубулбаган деп айдар керек. Онкологияла оорып турган улустыҥ эмденижиниҥ схемаларыныҥ бастыразы база ӧйинде тӧлӧлип јат. 2019 јылдыҥ чаган-ӱлӱрген айларында су-кадыкты корып турган организацияларга 211165,6 муҥ салковой аткарылган болзо, 2020 јылдыҥ бу ла айларында дезе эмчиликтерге ле поликлиникаларга 477665,9 муҥ салковой кӧчӱрилген. Стационарда јадып, бӱткӱл конок туркунына эмденген бир учурал учун орто тооло 231,4 муҥ салковой тӧлӧлгӧн. Тӱштеги стационар учун дезе 119,1 муҥ салковой чыгымдалган.

Улустыҥ ооруларла југушталарын токтодор кӱӱн-тапла башкарынып, олорго плановый болуш јетирерин кирелендирер, су-кадыкты корыыр системаны дезе физический ле финансовый јӱктердеҥ јайымдаар деген јӧп-сӱмелер кӧп тӧ айдылган болзо, је таҥынаҥ иштеп турган клиникалар реклама-јарларын тыҥыдып, олорго улус келерин там кӧптӧдип ийген деп айдар керек. Олорго керек дезе страховкаларын ӧскӧ тергеелерде алган улус келет. Мынаҥ улам Алтай Республиканыҥ ТФОМС-ына таҥынаҥ иштеп турган клиникаларда эмденген улус учун тӧлӧп турган акчаныҥ кемин кӧптӧдӧргӧ келишкен. 2020 јылдыҥ  он айыныҥ туркунына  мындый јерлерде эмденген улус учун тӧлӧгӧн бааныҥ кеми 405631,2 муҥ салковойго јеткен. Былтыр клиникаларга бу ла ӧйдӧ 294291,5 муҥ салковой акча кӧчӱрилген болгон. Мынаҥ чыгымныҥ кеми 37,8 процентке бийиктеп калганы кӧрӱнет.

2020 јылдыҥ баштапкы јарымызында бӱдӱрген иштердеҥ кӧргӧндӧ, тӱгенип јаткан јылдыҥ адакы турулталарыла план аайынча јетирип турган медболуштыҥ кеми 10 проценттеҥ 20 процентке јетире јабызаары билдирип јат.

Тӱгенип јаткан јылда тергеелер ортодогы тӧлӧмирлерге 292,5 муҥ салковой акча тузаланылар. Мынызы 2019 јылга кӧрӧ, 7,1 процентке кӧп болуп јат. Былтыр страховканы Алтай Республикада алган, је бистиҥ тергеениҥ тыштында эмденген улус учун 272 865,9 муҥ салковой кӧчӱрилген. 2020 јылдыҥ 10 айыныҥ туркунына страховканы бистиҥ республикада алган улус учун тергеелер ортодогы тӧлӧмирлерге бастыра 237195,1 муҥ салковой барган.

Алтай Республиканыҥ улузына ӧскӧ тергеелерде кӧп лӧ саба учуралдарда онкологияныҥ, јӱрек-тамырдыҥ органдарыла, хирургияныҥ, офтальмологияныҥ, акушер-гинекологияныҥ, сынык-бычыктыҥ,  урологияныҥ ооруларыла колбулу оорулар јанынаҥ болуш јетирилген. Алтайский крайга 162,1 миллион салковой, Новосибирский областька 52481,0 муҥ салковой, Кемеровский областька 24744,1 муҥ салковой, Томский областька 18059,8 муҥ салковой кӧчӱрилген.

Тергеелер ортодогы тӧлӧмирлерди  тӧлӧӧргӧ биске тыҥ ла јарамыкту эмес деп айдарга јараар. Мында куучын ӧскӧ јерлерге кӧчӱрилип турган акча бистиҥ республиканыҥ эмчиликтериниҥ тузаланып турган кӧмзӧзинеҥ барып турганы керегинде ӧдӱп јат. «Балдар чыкканда, билелерге акчала болужар» деген тергеелик ӱлекерди бӱдӱрер тужында 2019 јылда 15148,41 муҥ салковой акчага турар 130 экстракорпоральный оплодотворение (оноҥ ары — ЭКО) эдилген. 2020 јылда дезе кӱчӱрген айдыҥ 1-кы кӱнине јетире берилген кӧргӱзӱлер аайынча 8560 муҥ салковойго турар андый 76 ЭКО процедура эдилген. Мынызы темдектелгенинеҥ 68,5% болуп јат. Процедуралардыҥ тоозыныҥ астаганы  јаҥы коронавирусты элбеде таркатпаска плановый госпитализацияны кирелендиргениле, бу процедураларды пандемияныҥ ӧйинде ӧткӱреринеҥ айаганыла колбулу болгон деп айдар керек.

Коронавирустыҥ јаҥы инфекциязыныҥ оноҥ ары таркаар чочыдузы бар да болзо, тергеелик фонд ло су-кадыкты корыыр страховой организациялар (оноҥ ары — СМО) эмчилик јеткилдештиҥ аайын ла оныла колбулу болуштыҥ чыҥдыйын, анчада ла Россия Федерацияныҥ эл-јонына кӧп коромјы экелип турган оорулар јанынаҥ сурактарды туура салбас ајаруда тудуп јадылар. Су-кадыкты корып турган организацияларда оору кижиниҥ јилбӱлери учун турары, эмчилик болуштыҥ чыҥдыйын јаантайын бойыныҥ ајарузында тудары, страховкалу кижини  эмдеп турган ӧйдӧ оны бастыра јанынаҥ керектӱ јетирӱ-јартамалдарла јеткилдеери — ол СМО-ныҥ страховой кижизиниҥ тӧс ижи болуп јат.

СМО ло ТФОМС  бойыныҥ пландап алган медико-экономикалык экспертизаларын (оноҥ ары — МЭЭ) ла эмчилик болуш јетирип турган иштиҥ чыҥдыйын кӧрӧр экспертизаларын (оноҥ ары — ЭКМП) онкологияныҥ ооруларынаҥ, баштыҥ меезиниҥ канында курч бузуштар темдектелген ле коронарный      курч синдром болгон учуралдардаҥ ӧскӧлӧринде, анайда ок улустыҥ баштанганыла медико-экономикалык экспертиза ӧткӱрилип турган ӧйдӧҥ ӧскӧ учуралдарда, Россия Федерацияныҥ башкарузыныҥ 2020 јылдыҥ кандык айыныҥ 3-чи кӱнинде чыгарган 432-чи таҥмалу јӧбиле башкарынып, ӧрӧги адалган экспертизаларды токтодып јат.

Тергеелер ортодогы тӧлӧмирлерге 292,5 муҥ салковой тузаланылар

Тергеелик фонд ло СМО ФОМС-тыҥ 2019 јылдыҥ кочкор айыныҥ 28-чи кӱнинде  чыгарган јакарузыла башкарынып,  јаҥы коронавирустыҥ таркаарын болдыртпазы аайынча ӧткӱрип турган иштерди толо кеминде, ӧйинде ле чыҥдый ӧткӱрериниҥ, ооруган кижиниҥ ого медболуш јетирзин деп чокум учуралла баштанган угузузыныҥ, кижиниҥ ак-јарыктаҥ барганыла, кыйалтазы јогынаҥ ӧткӱрилип турган страхованиеле колбулу керектердиҥ, кенек болгоныныҥ шылтактарыныҥ,  эмчилерге бир ле катап болгон оорула экинчи катап баштанган учуралдардыҥ, эмчилик-экономикалык шиҥжӱле тудуш керектердиҥ сурактарын, анайда ок онкологияныҥ оорузыла колбой ӧткӱрилип турган эмдештиҥ аайын јаантайын бойлорыныҥ ајарузында тудат. Анайда ок эксперттердиҥ чыгарган адакы јетирӱлерине тӧзӧлгӧлӧнип, Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыр министерствозына эл-јонго чыҥдый эмчилик болуш јетирери аайынча бойыныҥ шӱӱлтелерин ийет.

Тергеелик фондтыҥ ла СМО-ныҥ ижиниҥ тӧс ууламјыларыныҥ бирӱзине кыйалтазы јогынаҥ страховка эткен улустыҥ тап-эриктерин корулаары база кирип јат. Республикада 24 страховой чыгартулу кижи иштеп јат. Бисте 1-кы кемдӱ 4, экинчи кемдӱ 14, 3-чи кемдӱ 6 страхователь бар. Тургуза ӧйдӧ СМО телефон, электрон ло тегин почта ажыра диспансерлерде шиҥжӱде турган пациенттерге, ол тоодо онкологияла, јӱрек-тамырдыҥ ла эндокринный системаныҥ ооруларыла ооруган улуска олордыҥ эмденижиниҥ ӧйи ле аайы јанынаҥ јетирӱлерди ийип, бу ишти бойыныҥ шиҥжӱзинде тудат. Ол 2020 јылдыҥ чаган айынаҥ ала ӱлӱрген айга јетире ӧрӧги адалган категориялу улуска мындый 64744 јетирӱ аткарган. Мынызы диспансерде учетто турган улустыҥ тоозыныҥ 94% болуп јат.

Коронавирустыҥ биске келген экинчи толкузы баштапкызынаҥ јетирезине тыҥ да болгон болзо, је ОМС-тыҥ тергеелик системазы бойыныҥ алдында турган тӧс ижин једимдӱ бӱдӱрген деп айдар керек. Эл-јонго эмчилик болуш јетирер керекте акча-манаттыҥ сурактары бузулбаган, ОМС-тыҥ акча-манат аайынча аргалары ол ло бойы быжу арткан.

Мынызы тергеениҥ су-кадыкты корыырыныҥ системазына мӧрлӱ иштеер аргалар тӧзӧгӧн. Фондтыҥ ӧрӧлӧй турган регуляторлоры ишти јасактар јанынаҥ быжулап, тергеелик бӧлӱкке тузалу јӧп-сӱмелериле болужып,  су-кадыкты корыырыныҥ јербойындагы организацияларыныҥ ижин једимдӱ тӧзӧп ӧткӱрерине јакшынак ууламјылар берип турганы сӱрекей учурлу болуп јат.

Алтай Республиканыҥ  ТФОМС-ыныҥ башкартузы