Ады-јолы тӱӱкиде артар

17.12.2020

Јаҥар айдыҥ 15-чи кӱнинде јӱрӱмнеҥ эрте јӱре берген Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Владимир Николаевич Тюлентинниҥ чыккан-ӧскӧн кичӱ тӧрӧлинде, Кӧксуу-Оозы аймакта Амур јуртта, оны калганчы јолына ӱйдешкен граждан панихида ӧткӧн.

Карыкчалду бу керек-јаракта оныҥ тӧрӧӧн-туугандары, нӧкӧрлӧри, тергеениҥ башкарузыныҥ турчылары, Эл Курултайдыҥ депутаттары, муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ јаандары ла эл-јонныҥ чыгартулу улузы турушкан.

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин Владимир Николаевичтиҥ тӧрӧӧн-туугандарына, јуук улузына, оны билген ле кожо иштеген улуска олорло кожо тереҥ карыгып турганын јетирген. Ол: «Бӱгӱн карыкчалду кӱн — бис Владимир Николаевич Тюлентинди калганчы јолына ӱйдежип јадыс. Оныҥ јӱрӱмнеҥ барганы — бастыра Алтай Республикага јаан јылыйту. Владимир Николаевич јалакай, јарык ла ойгор кижи болгон. Эҥ ле бийик јамыларда иштеген де болзо, кемзинчек, улусла куучындашканда тегин, олорго јуук кижи болгоныла аҥыланган. Оныҥ да учун оны бастыра улус тоогон. Владимир Николаевич бистиҥ ортобыста сӧс јогынаҥ бийик тоомјызыла аҥыланып, бастырабыска јозок кӧргӱскен» — деп темдектеген.

Јаан јылыйтула колбой, бойлорыныҥ карыгып турганын Россия Федерацияныҥ Государственный Думазыныҥ депутаттары Иван Белеков, Родион Букачаков, Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председателиниҥ ордынчызы Герман Чепкин, Кӧксуу-Оозы аймактыҥ администрациязыныҥ јааны Олег Кулигин, госслужбаныҥ ветераны Владимир Петров јетиргендер.

Тергеениҥ башчызы Алтай Республиканыҥ башкарузы ла Эл Курултайы Алтайдыҥ атту-чуулу уулыныҥ ады-јолын кереестерине бастыра арга-чыдалын ла ийде-кӱчин салар деп бӱдӱмјилеген.

Бӱгӱн Владимир Тюлентин 2020 јылдыҥ јаҥар айыныҥ 13-чи кӱнинде 67 јажына барып јадала јӱреги токтогонынаҥ улам божоп калганын база катап эзедип турубыс. Јаҥар айдыҥ 14-15 кӱндери дезе Алтай Республикада карыкчалдыҥ кӱндери деп јарлалган ла бу ӧйдӧ республиканыҥ маанылары тӱжӱрилген, јербойыныҥ телекӧрӱлтезинде ойын-соотту берилтелердиҥ программалары кубултылган, тергееде ойын-соотту текши керек-јарактар база токтодылган болгон.

«Единая Россия» партияныҥ Россия Федерацияныҥ Государственный Думазындагы фракциязыныҥ башкараачызы Сергей Неверов карыкчалду сӧстӧрин Владимир Николаевич Тюлентинниҥ эш-нӧкӧри Евгения Геннадьевнаныҥ, оныҥ балдары Роман Владимировичтиҥ ле Ирина Владимировнаныҥ адына ийген башкаруныҥ телеграммазында айткан. Партийный фракцияныҥ башкараачызы Владимир Николаевич Тюлентинниҥ ак-јарыктаҥ барганыла колбой, оныҥ билезине тереҥ карыкканын јетирген.

Парламентарий: «Владимир Николаевич сӱрекей јакшы кижи, узы бийик профессионал болгон, ол бойыныҥ јӱрӱминиҥ кӧп јарымызын тӧрӧл республиказына учурлаган ла оныҥ ӧзӱмине јаан камаанын јетирген. Владимир Николаевич бийик кӱӱн-табыла, чыҥдый профессионал билгирлериле аҥыланып, кожо иштеген коллегалары ла јон ортодо јаантайын бийик тоомјыда јӱрген. Оныҥ јӱрӱмнеҥ барганы — бистиҥ бастырабыска јаан коромјы» — деп темдектеген.

Парламентарийдиҥ телеграммазы «Владимир Николаевичтиҥ јарык эземи бистиҥ јӱректеристе артар, неле де толтырып болбос бу јылыйтуныҥ сызын кӧдӱрип чыгарына оныҥ тӧрӧӧндӧри ле јуук улузы ийде-кӱч табып, чыдашсын!» деген сӧстӧрлӧ тӱгенип јат.

Грек-рим кӱрешле Олимпийский ойындардыҥ ӱч катап чемпионы, сенатор Александар Карелин республиканыҥ парламентине ийген башкаруныҥ телеграммазын анайда ок јӱрӱмнеҥ эрте јӱре берген Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Владимир Николаевич Тюлентинниҥ эш-нӧкӧри Евгения Геннадьевна Тюлентинаныҥ адына аткарган. Келген јетирӱде: «Бийик тоогонымла, Евгения Геннадьевна! Бу јылыйтуныҥ ачу-коронын Слерле кожо теҥ-тай ӱлежип турум. Владимир Николаевичтиҥ јӱрген јӱрӱми ол — јана баспас кӧрӱмдӱ, ачык-јарык ла улусты сӱӱген кӱӱн-санаалу кижиниҥ једими. Слерле кожо кородоп турум» деп айдылат.

Саха (Якутия) Республиканыҥ Государственный Јууныныҥ (Ил Тумэн) V тудуузыныҥ председатели Александр Жирков бойыныҥ кородошту сӧстӧрин база айткан. Оныҥ аткарган телеграммазында: «Кӱндӱлӱ Евгения Геннадьевна, Слердиҥ сӱӱген эш-нӧкӧрӧӧр, балдарыгардыҥ тоомјылу адазы, баркаларыгардыҥ кару таадазы, кожо иштеген нӧкӧрлӧриниҥ чындык најызы болгон Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ 6-чы, 7-чи тудууларыныҥ председатели Владимир Николаевич Тюлентин јӱрӱмнеҥ эрте јӱре бергениле колбой, тереҥ карыкканымды јетирип турум» деп айдылат.

«Владимир Николаевич тӧрӧл Алтайын сӱӱген тартыжаачылардыҥ бирӱзи ле бойыныҥ албатызыныҥ чындык уулы болгон» — деп, ол темдектеген.

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайына Хакас Республиканыҥ Ӱстиги Совединиҥ председатели Владимир Николаевич Штыгашевтеҥ телеграмма база келген. Телеграммада: «Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Владимир Николаевич Тюлентинниҥ јада калганы керегинде угала, сӱрекей тыҥ кородогом. Оныҥ јӱрӱмнеҥ барганы тергеениҥ бастыра эл-јонына јаан јылыйту болды. Ачык-јарык ла эрчимдӱ кижи болгон. Ол тӧрӧл республиказын ӧскӱрери учун молјузын јаантайын ак-чек бӱдӱрген» — деп темдектелет. Хакас Республиканыҥ парламентиниҥ спикери Владимир Николаевичти государственный кӧрӱм-турумду кижи, бис экӱ ортодо дезе солун туштажулар ла јилбилӱ куучындар ас эмес болгонын аҥылап темдектеген. Слерле кожо кородойдыс, оныҥ ады-јолы эземисте јажын-чакка артар деп айткан.

Тыва Республиканыҥ Ӱстиги Хуралыныҥ (Парламентиниҥ) председатели Кан-Оол Тимурович Даваа бойыныҥ ла депутаттардыҥ адынаҥ ийген телеграммазында Владимир Николаевич Тюлентинниҥ ак-јарыктаҥ эрте јӱре бергенине тыҥ кородоп турганы керегинде айткан. Оныҥ шӱӱлтезиле, Владимир Николаевич јарлу политикалык ла јондык ишчи, Алтай Республиканы ӧскӱреринде ийде-кӱчин кысканбай иштеген једимдӱ јасакчы ла ойгор башкараачы болгон.

Тыва Республиканыҥ Ӱстиги Хуралыныҥ (Парламенти-ниҥ) спикери «Акту бойым ла кожо иштеп турган коллега-депутаттар Владимир Николаевичтиҥ бистиҥ тергеелер ортодогы најылыкты тыҥыдарында јетирген ӱлӱзин бийик баалап, оныҥ тӧрӧӧн-туугандарыла, нӧкӧрлӧриле, кожо иштеген коллегаларыла, оны јакшы билген бастыра кӧрӱш-таныштарыла кожо тереҥ карыгып турганысты јетирип турубыс» деп айткан.

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ VI тудуузыныҥ депутаттары бу карыкчалду кӱнде Владимир Николаевич Тюлентинниҥ тӧрӧӧндӧрине ле јуук улузына, оны билген ончо улуска олорло кожо тереҥ карыкканысты айдып турубыс. Бу эрчимдӱ ле амадуларына јӱткӱмелдӱ кижи керегинде јаркынду эзем бистиҥ јӱректеристе, оныҥ ады-јолы дезе Алтай Республиканыҥ тӱӱкизинде артар. Бис политикадагы тал-табышту, кезикте јаан удурлажулу да тартыштарлу, керектерлӱ телекейде турумкай ич-кӱӱнин ле кижи бӱдӱмин јылыйтпай, бойыныҥ албатызыныҥ чындык уулы болуп артатан јакшы кижиле кожо коштой јӱрӱп иштегенисти ундыбазыс, оморкоп јӱрерис.

Владимир Николаевич Тюлентинниҥ салымы јаркынду ла ырысту болгонында алаҥзыш јок. Оны јуук улузы акту кӱӱнинеҥ сӱӱген, оныҥ шӱӱлтезин коллегалары баалаган, најылары оны тоогон, бойыныҥ керектери учун ӱнбереечилери ого бӱткендер. Калыгыныҥ чындык уулыныҥ јаркынду эземи ундылбас.

Эл Курултайдыҥ VI тудуузыныҥ иштеген ӧйинде Алтай Республиканыҥ 450 јасагы јӧптӧлип јарадылган. Олордыҥ 96-зы базовый болуп јат.

Эл-јонныҥ јадын-јӱрӱмине учурлу болгон бир кезек јасактарды темдектеп те айдарга јараар. Олордыҥ тоозына «Алтай Республиканыҥ јеринде общественный амырды корулаарында граждандардыҥ туружатан сурактарын аайлаштырарыныҥ»; «Јербойында учурлу сурактарды Алтай Республиканыҥ јурт јеезелерине артыргызарыныҥ»; «Алтай Республикада кичӱ ле орто аргачылыкты ӧскӱрери керегинде» јасак; «Алтай Республиканыҥ Кызыл бичиги керегинде» јасак; Алтай Республикада билеликтиҥ, эне-адалыктыҥ, бала-барканыҥ байлыктарын корулаары керегинде» јасак; «Алтай Республиканыҥ эпикалык энчизи керегинде» јасак ла оноҥ до кӧп ӧскӧлӧри кирип јат.

Самараныҥ Губернский Думазыныҥ председатели, Россияныҥ Билимдериниҥ Академиязыныҥ академиги Г. П. Котельников бойыныҥ телеграммазында «Владимир Николаевич Тюлентинниҥ јӱрӱмнеҥ јӱре бергени ол — бастыра республикага јаан јылыйту. Владимир Николаевич бойыныҥ Тӧрӧлин чындык сӱӱген улустыҥ бирӱзи болгон. Темдектелген иштерди бӱдӱрерине бастыра ийде-кӱчин салып иштеген. Каруулу иштерде акту бойы турушкан. Кожо иштеген коллегалары ортодо јаантайын тоомјыда јӱрген. Оныҥ ады-јолы качан да ундылбас» деп ајарган.

Москва каланыҥ Думазыныҥ председатели А. В. Шапошников телеграммазында «Соратник-коллегалары оны јасакчы јаҥныҥ ченемелдӱ ишчизи деп јаантайын эске алынып јӱрер. Јайалталу башкараачы Алтайдыҥ агропромышленный комплексин ӧскӱреринде, тӧрӧл республиказыныҥ чечектеп ӧзӧринде, оныҥ эл-јоныныҥ јадын-јӱрӱмин јарандырарында, тергеениҥ јасакчы јаҥын тӧзӧӧринде эрчимдӱ турушкан. Оныҥ ак-јарыктаҥ барганы Алтайга ла бастыра ороонго јаан јылыйту» болды деп темдектеген.

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели В. Н. Тюлентинниҥ јӱрӱмнеҥ эрте јӱре бергенине кородоп турганы керегинде анайда ок Воронежский областьтыҥ областной Думазыныҥ председатели В. И. Нетесов ло Калининградский областьтыҥ областной Думазыныҥ председатели М. Э. Оргеева јетиргендер. Мария Эдуардовна Владимир Николаевичти тереҥ кӧгӱстӱ политик деп айдып, ол эмдиги ӧйдиҥ парламентаризмин тӧзӧӧр ӧйдӧ оныҥ сыраҥай ла башталганында турган деп темдектеген. Оныҥ шӱӱлтезиле, Эл Курултайдыҥ спикериниҥ ады-јолы јаҥыс та Алтай Республиканыҥ эмес, је бистиҥ улу Тӧрӧлистиҥ текши тӱӱкизинде јажын-чакка артар. Јетирӱде государственный кемдӱ политиктиҥ, иштеҥкей ле эрчимдӱ кижиниҥ эземи бистиҥ јӱректеристе узак ӧйгӧ ундылбай артар деп айдылат.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина