Алтайдын Чолмоны

Эҥ јиит федерал аэропорттыҥ једимдери ле келер ӧйи

17.12.2020

Јаҥар айдыҥ 16-чы кӱнинде Алтай Республиканыҥ аэропортында тӱгенип јаткан јылдыҥ турулталары ла тергееге кош тартар компания келгенине учурлай пресс-конференция ӧтти.

Конференцияны ачып тура, «Горно-Алтайсктыҥ аэропортыныҥ» генеральный директоры Сергей Круглов Алтай Республикадаҥ авиаколбу ажыра кош тартканы мынаҥ озо качан да болбогонын темдектеди. Онойдо ок јуунда тӱгенип јаткан јеҥил эмес 2020 јылдыҥ уч-турулталары кӧрӱлери айдылды.

Јуунда Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы Эжер Ялбаков уткуулду сӧс айдып, кош тартар компания келгени тергеениҥ улузына ла анчада ла аргачыларына јаан аргалар ачарын темдектеди. «Мынаҥ озо кош салар складтыҥ јуук ла дегени Барнаул калада болгон. Эмди дезе склад тергеебистиҥ бойында болор. Бу компанияныҥ аргазыла республикага экелилген баштапкы кош коронавирусла тартыжып турган медициналык ишчилерге керектӱ канча тонна бескелӱ таҥынаҥ аргаданар эдимдер болгоны кӧрӱмјилӱ ле јарамыкту болды. Мынаҥ ары авиаколбу ок ажыра тергееге вакциналар келер, олорды аҥылу некелтелерлӱ айалгаларда тудар керек. Оны кош тартар компания јеткилдеер ле онойып ол југуш оорула да тартыжарында камаанын јетирер» — деп, Э. Ялбаков айтты.

Авиаколбу ажыра кош тартканы бисте мынаҥ озо качан да болбогон

Ээчиде сӧс тергееге кирген кош тартар компания «Астэх Карго» ООО-ныҥ генеральный директоры Доброслав Ударцевке берилди. Оныҥ темдектегениле, 2019 јылда «Горно-Алтайск аэропорт» ло «Астэх Карго» ортодо аэропорттыҥ јеринде кошло иштеер служба ачары керегинде јӧптӧжӱ тургузылган. Алтай Республиканыҥ кейдеги каалгалары кош аткараачыларга ачылып јат.

«Астэх Карго»  предприятиелердиҥ холдингине кирип јат. Оныҥ специалисттери бу ууламјыда 20 јыл кире иштеген ченемелдӱ ле олор ороонныҥ бастыра аэропортторында Россия Федерацияныҥ јаан јакычыларыла иштейт. Бу компания мында кошло иштеер служба ачарына јаан акча-манат чыгарган. Кӱчӱрген айда Горно-Алтайсктыҥ аэропортында бу компания кош салар склад ачкан. Онойып, республикадаҥ Россияныҥ ончого јуук областьтарыныҥ тӧс јерлерине кош аткарар ла олордоҥ бери кӧндӱре кош экелер арга ачылып јат.

Складта тӱрген ӱрелип турган не-немелерди салар кейдиҥ температуразы +4-тӧҥ ала -20 градуска јетире тудулар айалгалар бар, темдектезе, ондо аҥныҥ мӱӱстери салылар аргалу.

Бу ла јаҥар айда Россияныҥ Почтазы Москваныҥ аэропортторында јуулып калган ондор тонна бескелӱ почтаны бери экелерин темдектеп алган. Эмди Алтай Республикада јаткандар бойыныҥ посылкаларын ӧйинде алып турар. Тургуза ӧйдӧ тергеедеҥ бир канча предприятие бойыныҥ эдимдерин бу склад ажыра ороонныҥ европей јаны јаар аткарып ийген.

Бӱгӱнги кӱнде бу службаныҥ болужыла кӱӱнзеген улус кандый ла кошты аткарып ийер аргалу. Је тирӱ ле јеткерлӱ деген кошты аткарардаҥ озо јӧптӧжӱ тургузар, белетеништӱ иштер ӧткӱрер керек, ого кӧп ӧй керек болор. Онойдо ок эм тургуза бескезиле 130 килограммнаҥ уур эмес кош алылат. Је кийнинде оноҥ до уур бескелӱ коштор тартылар аргалар болор.

Кош тартарыныҥ баалары ла некелтелери, Новосибирск, Барнаул калаларда аэропорттордыйына кӧрӧ, јеҥил ле артык.

Ӧскӧ тергеелерде чилеп ок, Алтай Республиканыҥ башкарузы јербойыныҥ аргачылыгыныҥ продукциязын экспортко чыгарып тартарында јӧмӧжӧрине иженгени айдылды. Онойдо ок Доброслав Викторович кожо иштеп турган јӧмӧӧчилериле бу јуукта Германияда туштажып, «Астэх Карго»  Алтайга кирип јатканын айдарда, олор республиканыҥ продукциязы экологиялык ару болгонын, олор оныла јилбиркегенин айткан деп јетирди.

2,7 млрд салковой аэродромды јаҥыртарына керек

Бу баштапкы алтамдар кӧндӱккен кийнинде компания кош тартар терминал да ачар амадулу болгоны, тергееле иштеери једимдӱ болорына иженгени айдылды.

Адакы учында Д. Ударцев  кош тартар аргалар ачылганыла колбой, Алтай Республиканыҥ јонјӱрӱмдик ӧзӱми мынаҥ эрчимдӱ ӧзӧринде, аргачылар эдимдерин садар јаҥы рыноктор табарында ла тергееде јаткандарга самолетту кош тартар арга јарамыкту болорында алаҥзыбай турганын айтты.

Сергей Круглов кош тартар бу ууламјыла коштой аэропортто пропусктыҥ пунктын ачары ла аэропортко албатылар ортодо статус берери аайынча иштер ӧткӱрилип турганын, Алтай Республиканыҥ башкарузы јанынаҥ ончо керектӱ окылу чаазындар белетелип калганын айтты. Эм тургуза сурак јаҥыс ла федерал кеминде акча-манаттаҥ камаанду болуп артат. Нениҥ учун дезе, албатылар ортодо аэропортто канча бӱдӱм государстволык ширтӱ болор, ого ӱзеери акча-манат чыгарылар керек. Темдектезе, јӱк ле аэродромды солып јаҥыртарга 2,7 млрд салковой акча керек болор. Онойдо ок бӱгӱнги айалгала колбой ончо јаан ӱлекерлер токтодылып калган. Текши айалга оҥдолзо ло, иштер бӱдер.

Аэровокзалдыҥ туразын јаҥыртарына ээзи 400 млн салковой чыгарат

База бир оогош эмес ӱлекер — ол аэропортто коночылык тудары. Авиапассажирлердиҥ тоозы јылдаҥ јылга кӧптӧйт, оныҥ учун олорго токтоп, тыштанар, конор јер анчада ла керектӱ болот. Коночылык аайынча ончо јӧптӧжӱлер эдилип, некелтелер бӱдӱп калган. Алтай Республиканыҥ башкарузы коночылыкла коштой ӱлекерди јаандадып, бириктирилген бӱдӱмдӱ эдер кӱӱндӱ болгоны айдылды. Оныла аэропорттыҥ башкартузы јӧп. Онойып, мында бир јерде автовокзал, коночылык ла аэропорт болоры темдектелет. Ол ончо эл-јонго, анчада ла тергеениҥ ыраак аймактарында јадып тургандарга јарамыкту ла эптӱ ӱлекер болор.

Бӱгӱнги кӱнде пассажирлер кӧптӧп турганыла, анчада ла јайгыда, аэропорттыҥ залдарында улус бадышпай турат. Оныҥ учун аэровокзалдыҥ туразын јаҥыртары, јаандадары кыйалтазы јок некелте болуп јат. Аэропорттыҥ ээзи Владимир Евтушенков бу ууламјыда иштерге 400 млн салковой акча чыгарып јаткан, ӱлекер белетеер иштер 2021 јылдыҥ кандык айында тӱгенип, кӱӱк айда јаҥырту иштер башталары пландалат. Иштер кандый бир тууразынаҥ буудактар јок ӧтсӧ, јаҥыртылган аэровокзал 2022 јылда бӱдӱп, ижин баштаар.

Коронавирустаҥ улам быјыл ороонныҥ ончо аэропортторы бойыныҥ аргаларыныҥ (пассажирлериниҥ тоозы, алган кирелтелери) 10-25 процент кирезин јылыйткан. Албатылар ортодо аэропорттордо оноҥ до кӧп јылыйтулар болгон.

Аэропорттыҥ акча-манат кирелтелери, једимдери керегинде айдар болзо, Горно-Алтайсктыҥ аэропорты, эҥ јуук турган Барнаул каладагы аэропортко кӧрӧ, јылды јакшы чыккан.

Мында иштеп тургандардыҥ тоозы јӱк ле 187 кижи, пассажирлердиҥ эбирӱзи 150 муҥнаҥ ажыра. Онызы 300 муҥ пассажирлӱ ле ондо иштеп турган 800 кижилӱ Барнаулдыҥ аэропортына кӧрӧ, сӱрекей ас, је бистиҥ аэропорттыҥ ижи једимдӱ учун, кирелтелери де кӧп.

«Горно-Алтайск аэропорт» — СНГ-да эҥ артык

Јуук келер ӧйдӧ јаҥыртылган аэропортко ӱзеери јазалдар алылар.

Тергеениҥ аэропортыныҥ база бир учурлу једимдериниҥ бирӱзи — ол аэропорттор ортодо ассоциацияныҥ шӱӱлтезиле канча јылга улай (2017, 2018, 2019 јылдарда) СНГ-ныҥ ороондорында бойыныҥ кеминде (пассажирлериниҥ тоозыла) эҥ артык аэропорт деп адалып јатканы. Быјыл да ол бу бийик атты аларында алаҥзу јок.

Онойдо ок С. Круглов ӱч јыл кире кайра ӧйгӧ кӧрӧ, бӱгӱн билеттердиҥ баазы јабызап калганын темдектеди. Ол бери јаҥы авиакомпаниялар кычырып экелгениле колбулу болгоны айдылды. Бӱгӱнги кӱнде мында билеттердиҥ баазы, Новокузнецк, Барнаул, Красноярск ла Новосибирск калалардагызына кӧрӧ, јеҥил болуп калган. Москвадӧӧн Горно-Алтайсктаҥ учса, Новосибирсктеҥ учканына кӧрӧ, јеҥил. Авиакомпаниялар билеттердиҥ баазын јабызадып ийеле, карын да кирелтелерин кӧптӧдип алган.

Јуунда онойдо ок республиканыҥ тергеелик ӧзӱм аайынча министерствозыныҥ, почтазыныҥ, аргачылык бӧлӱгиниҥ чыгартулу улузы турушты. Олор ончозы тергеениҥ ӧзӱминде аэропорттыҥ камаанын темдектеп, кош тартар ууламјы ачылганы јаҥы аргалар экелерине, келер иш једимдӱ ле јарамыкту болорына иженгенин айтты.

Э. КУДАЧИНА

Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуруктары