Алтайдын Чолмоны

Ӱредӱзи јакшы балдар — келер ӧйгӧ ижемји

25.01.2021

Чаган айдыҥ 22-чи кӱнинде В. К. Плакастыҥ адыла адалган республикан гимназияда «Ӱредӱзи јакшы ӱренчиктердиҥ кӱни» деп байрам ӧткӧн. Бу кӧдӱриҥиге ӱредӱде аҥыланган, јаҥыс бештерге ӱренип турган, эҥ ле јайалталу, эҥ ле иштеҥкей ӱренчиктер ле олордыҥ ада-энелери, ӱредӱчилери јуулган.

Ӧткӧн 2020 јылда пандемияла колбой кӧп туштажу-байрамдар болбогон учун, баштапкы мындый ачык туштажу јуулган улуска солун болды. Мен бу байрамга барып јадала, јолой  В. К. Плакаска учурлай стенеге илип койгон керееске ајардым.  Василий Константинович 1949-1964 јылдарда бу школдыҥ директоры болгон. Чаган айдыҥ 30-чы кӱнинде бу кижиниҥ туулган кӱнине учурлай јылдыҥ ла  литературный кычырыштар ӧдӱп турган. Јууныҥ кийнинде ӧйлӧрдӧ бистиҥ автономный областьта национальный школ ачылып, баштапкы алтай интеллигенция  јаан телекейге јолын мынаҥ баштаган эди.  Ресгимназия деп адалып, бу школ  бойыныҥ бийик адын јабыс тӱжӱрбеген. Тургуза ӧйдӧ мында 500-теҥ ажыра балдар ӱренет.  Бу школдо ӱренип турган кажы ла бала  аҥылу, јайалталу ӱренчик деп бодойдым.

«Аҥылу ӱренчик» — кем ол ондый?

Ресгимназияныҥ директоры, Алтай Республиканыҥ нерелӱ ӱредӱчизи  Людмила Манатова школдыҥ ӱренчиктериниҥ байрамды ӧткӱрип турган «Эрјине» деп башкартузыныҥ  туружаачыларыла кожо  бу кӱнде аҥылу ӱренчиктерди уткып, кӧп мактулу сӧстӧр айтты. Олордыҥ ончозыныҥ айтканын јаҥыс санаа-шӱӱлте бириктирет: аҥылу ӱренчик – ол эҥ ле иштеҥкей, албаданчак, бойыныҥ тыҥ кӱӱн-санаазыла  ӱредӱге, билимге јӱткиген кижи. Бу балдардыҥ темигӱзи, јакшы ӱредӱзи арткан балдарга јозок болот.

«Калыктар ортодо ООН-ныҥ Генеральный Ассамблеязы јарлаганыла, чаган айдыҥ 22-чи кӱни Ӱредӱликтиҥ кӱни деп темдектелет, оныҥ учун  јаҥыс бештерге ӱренип турган балдарга тегиндӱ эмес  байрам ӧткӱредилер.

Ӱредӱ — ол кижиниҥ тап-эриги, јонјӱрӱмдик  јайааны ла государствоныҥ молјузы. Ӱредӱлик  экономиканыҥ ӧзӱмине камаанын јетирет, инновацияларга јол берип, албатыныҥ јӱрӱмин јарандырат. Оныҥ учун бу кӱнде јалаҥ бештерге ӱренип турган балдардыҥ кӱӱн-санаазын јарыдып, олорго сыйлар берип, аҥылайт. Бӱгӱн бис предметтердиҥ олимпиадаларыныҥ, билим иштердиҥ, конференциялардыҥ, јайаандык иштердиҥ, «Ӱлекерлердиҥ јарымказы-2021» деп адалган мӧрӧйдиҥ јеҥӱчилдерине, адылу берген сыйлардыҥ лауреаттарына јаан  ижигер учун быйанысты айдадыс. Слер бистиҥ тергеелик гмназияныҥ «алтын кӧмзӧзи» — деп, ресгимназияныҥ башкараачызы јакшы ӱредӱлӱ балдарга баштанып айткан.

Бу кӱндӱӱге келген ӱренчиктерди ада-энелер, јаҥыс класстыҥ балдары изӱ колчабыжула уткыган. Јайалталу балдар кӱӱлик сыйларыла база сӱӱндирди.  «Мӧҥӱн ӱн» — эстрадный кожоҥныҥ студиязыныҥ туружаачылары «Јаҥы кӱн» кожоҥын сыйлаган (башкараачызы Айгуль Лобанова). Бијениҥ «Башпарак»  ӧмӧлигиниҥ туружаачылары «Тӱш јеринде кышкыда» деп бије-ойын кӧргӱскен (башкараачызы Светлана Майчикова).

Байрамныҥ эҥ ле кӱдӱриҥилӱ ӧйи деп, јакшы ӱредӱлӱ ӱренчиктерге сый табыштырганын темдектеер керек. Јаҥыс ла бештерге ӱренип турган балдар учурлу тепсеҥге чыктылар.

2-чи четвертьти бештерге божоткондордыҥ тоозына кирген ӱренчиктер: 5-чи „б“ класстаҥ Ижена Савина, 6-чы „б“ класстаҥ Кристина Бадыкина, 9-чы „в“ класстаҥ Алёна Мажлаева ла Ангелина Токоекова, 8-чи „в“ класстаҥ Екатерина Тазрашева болдылар.

Ӧткӧн 2019-2020 ӱредӱлик јылды ла 2-чи четвертьти јалаҥ бештерге божоткон балдар:  7-чи „а“ класстаҥ Мира Кудирмекова ла Аруна Толкочокова, 7-чи „в“ класстаҥ Амат Белеев. Баштапкы ла экинчи четвертьтерде  аҥыланган балдар: 6-чы „а“ класстаҥ Сӱмер Текенов, 6-чы „в“ класстаҥ Амина Каматова, Тимур Котонов ло  Байана Монгуш, 7-чи „а“ класстаҥ Эмилия Кокпоева, 9-чы „в“ класстаҥ Камилла Бельбекова.

2020-2021 ӱредӱлик јылдыҥ баштапкы јарымјылдыгында аҥыланган балдар: 10-чы „а“ класстаҥ Натали Теркишева, 10-чы „б“ класстаҥ Эзен Качкинов ло  Валерия Казакова, 10-чы „в“ класстаҥ Аруна Шикакова, 10-чы „г“ класстаҥ Айана Нурелова, 11-чи „а“ класстаҥ Алина Адыкаева, Алия Матрашева  ла Айлана Муклаева, 11-чи „в“ класстаҥ Кӱн-Тана Асканакова, 11-чи „г“ класстаҥ Арчынай Малчинова, Айнура Олченова, Веста Сарсекпаева, Елена Темдекова, Айкӱне Чунижекова.

Јаан байрам  талдама ӱредӱлӱ балдарла класстыҥ башкараачылары, ӱредӱчилери, ада-энелери кожо фотојурукка соктыртып, сӱӱнчилӱ учуралды керееске, тӱӱкиге артыргызып салар  јаҥжыгула тӱгенди.  Бис бу «алтын фондко» кӧрӱп,  база такып мындый ижемјилӱ санааларга келдис.

Бистиҥ тергееге келер ӧйдӧ мындый санаалу, ойгор ийде-кӱчи кӧп, јайалталу јииттер ишке келип, албатыныҥ ӧзӱмине камаанын јетирер!

Адакы сӧс

Байрам јакшы, кӧдӱриҥилӱ айалгада ӧткӧн. Је мен «бочколу мӧткӧ бир калбак тӧгӧт» кожуп ийейин. Байла, меге улус ачынбас болор. В. К.  Плакастыҥ адыла адалган ресгимназия бистиҥ тергееде алтай школдордыҥ бирӱзи болуп јат. Бери ӱренерге кирерге турган балдар ченелтелер ӧдӧт. Озо ло баштап бала алтай тилди билерине јаан ајару эдилет. Бу кӱнде байрамда айылчылар  эки ле алтай эрмек укты:  баштапкызы «Јакшылыкту кӱнле, ада-энелер, гимназисттер, ӱредӱчилер ле айылчылар!»  экинчизи — «Келер туштажуларга јетире јакшы болзын!»…

Эмилчи САНИНА