Алтайдын Чолмоны

Вакцинацияны эрчимделтер керек

15.02.2021

Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ јааны, Алтай Республиканыҥ баш санитарный врачы, медицина билимдердиҥ кандидады, Россия Федерацияныҥ медицина билимдериниҥ Академиязыныҥ профессоры, Алтай Республиканыҥ нерелӱ врачы Леонид ЩУЧИНОВ кочкор айдыҥ 10-чы кӱнинде пресс-конференция ӧткӱрип, элбек јетирӱлер эдер эп-аргалардыҥ журналисттерине коронавирустыҥ ӧйинде Алтай Республикада санитар-эпидемиялык айалгаларды шиҥжӱде тудары аайынча иштер 2020 јылда канайда ӧткӧни керегинде куучындаган.

Республиканыҥ государственный баш санитар врачы пресс-конференцияда оныҥ башкарып турган ведомствозы тергееде санитар-эпидемиологиялык айалгаларды туура салбас ајаруда тудуп јат деп темдектеген. Је республикага коронавирус келгениле колбой, 2020 јылда санитар ла эпидемиологиялык айалгалар кезем курчыган деп айткан. Ол Роспотребшиҥжӱниҥ ишчилерине ӧткӧн јыл кӱчке келишкен деп ајарган.

Мында элдеҥ ле озо коронавирустыҥ јер-телекейде элбеде таркаганы керегинде айдар керек. Леонид Щучинов пресс-конференцияда бистиҥ тергее Россияда бу јеткерлӱ оорудаҥ калганчыга јетире једимдӱ коруланган сок јаҥыс тергее болгоны керегинде эзеткен. Алтай Республикада 2020 јылдыҥ кандык айыныҥ 16-чы кӱнине јетире коронавирусла ооруган улус болбогон, је бу ла  айдыҥ 17-18 кӱндеринде баштапкы андый эки учурал Оҥдой јуртта темдектелген.

«Мен 2020 јылдыҥ кандык айыныҥ 6-чы кӱнинде  «Алтай Республикага CОVID-2019 коронавирусный инфекцияны ӧскӧ јердеҥ экелерин болдыртпазын јеткилдеери ле оны бисте таркатпазы јанынаҥ ӱзеери бӱдӱретен иштер керегинде» јӧп чыгаргам. Јӧп тергеениҥ јеринде ол ло тарый иштеп баштаган. Темдектезе, Москвадаҥ самолетло учуп келген јербойыныҥ улузы 14 кӱнниҥ туркунына айылдарында кыйалтазы јогынаҥ карантин ӧткӧндӧр. Токтоор јерин чокым билбес пассажирлер дезе карантинди обсерваторлордо ӧткӧн. Он кӱнниҥ кийнинде олорго коронавирус јанынаҥ тест эдилген» — деп,  баш санитар врач айткан.

Коронавирус јанынаҥ тегин улуска, организациялардыҥ ла предприятиелердиҥ јаандарына «кызу колбуныҥ» 8(38822)-6-43-84, 8(38822)-642-41 телефондоры ажыра јартамалдар берери тӧзӧлгӧн. Гигиенаныҥ ла эпидемиологияныҥ тӧс јеринде 6-43-84 ле 6-42-41 номерлӱ телефондор иштеп баштаган. Бистиҥ республикада коронавирусла колбой улус айылдарында отурар айалгалар јарлалган. Роспотребшиҥжӱниҥ лабораторияларыныҥ бастыразы тест-системаларла јепселген. 2020 јылдыҥ кандык айынаҥ ала јаан изӱ айга јетире Роспотребшиҥжӱ полицияла, Росгвардияла, муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ администрацияларыла јуук колбу тудуп, бистиҥ республикага амырап келген автојорыкчыларга уведомлениелер ӱлеген.  Јорыкчыларга бу ӧйдиҥ туркунына 5060 уведомление табыштырылган.

Алтай Республикада коронавирустаҥ вакцинацияны тыҥыдар керек

Коронавирусла колбой Кош-Агаш аймакта Тожоҥтыдагы пунктта ӧткӱрилип  турган санитар ла карантин шиҥжӱлерди ӱзеери  тыҥыдары  аайынча  алтамдар  эдилген. «Ташанта» деген МАПП эпидемиологиялык айалгаларда иштеерине кӧчӱрилген. Тепловизионный шиҥжӱлерди ӧткӱрери мында кезем бийиктеген. Ороонныҥ бистиҥ республикадагы гран-кыйузында бӱгӱнги кӱнге јетире чочыдулу кандый да айалгалар болбогон. Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ ишчилери бу суракты кату шиҥжӱде тудуп јат. 2020 јылда Тожоҥтыдагы пунктта шиҥжӱни 10355 кижи ӧткӧн. Анайда ок 4955 кӧлӱк кӧрӱлген.

Кочкор айдыҥ сегизинчи кӱнине јетире тергееде коронавирустаҥ 15126 кижи јазылган. Стационар эмденишти 227 кижи ӧдӱп јат. Ковидтеҥ улам улуста пневмония болгон 1769 учурал темдектелген. 167 кижи божогон. Коронавирустыҥ табылганынаҥ ала шиҥжӱге тӧртӧн муҥнаҥ ажыра кижи алылган. Карантинниҥ ээжилерин бӱдӱрзин деген 25313 јакаан чыккан. Тургуза ӧйгӧ јетире 176 муҥ проба эдилген. Бир сӧслӧ, коронавирусла колбой тергеениҥ 80 процент улузыныҥ су-кадыгы шиҥделген. Пандемияныҥ ӧйинде дезинфекцияны гигиенаныҥ ла  эпидемиологияныҥ тӧс јериниҥ специалисттери ӧткӱрет. Республикада олордоҥ ӧскӧ база аҥылу организация јок. Тергееде бӱгӱнги кӱнге јетире 8220 объектте дезинфекция ӧткӱрилген.

Јаҥныҥ органдарыла иш ӧмӧ-јӧмӧ ӧдӧт

«Алтай Республикада коронавирусты болдыртпазын јеткилдеери аайынча аҥылу штаб иштеп јат. Оныҥ ижин тергеениҥ башчызы Олег Хорохордин башкарат. Роспотребшиҥжӱниҥ ишчилери санитар ла эпидемиологиялык айалгалар јанынаҥ јетирӱлерди тергеениҥ башкарузына, оперативный штабка, МЧС-ка ла прокуратурага кӱнӱҥ сайын аткарат. Бистиҥ башкартуда бӱгӱнги кӱнде оперативный иштерде одус эки специалист туружып јат. Олордо амыраар кӱндер јок. Иштейтен ӧйдиҥ аайы туку качан бузулып калган деп айдар керек. Кайда чочыдулу айалгалар — бистиҥ ишчилер јаантайын анда» — деп, баш санитар врач темдектеген.

Коронавирусты  чек токтодор арга, байла, јок.  Је ӧткӱрилген иштердиҥ шылтузында Алтай Республиканыҥ јеринде јеткерлӱ инфекционный оорулар таркадылбаган. Бистиҥ тергееде 2019 јылдаҥ ала бӱгӱнге јетире дифтерияла, корьло, паротитле, полиомелитле,  туляремияла, чумала, сибирский язвала, холерала оорыган учуралдар бир де катап темдектелбеген деп айдар керек.

Тургуза ӧйдӧ бистиҥ республикада, бастыра ороондо чылап ок, коронавирустаҥ вакцинация алары кидим ӧдӱп јат. Бӱгӱнги кӱнге јетире бисте вакцинацияны 966 кижи алган. Бистиҥ республикага бӱгӱнги кӱнге јетире вакцинаныҥ «Спутник V» деген 5302 дозазы келген. Тургуза ӧйдӧ вакцинаныҥ баштапкы компонентин 2022 кижи алган, толо курсты 764 кижи ӧткӧн. Республиканыҥ баш санитар врачыныҥ айтканыла, вакцинацияны јаан изӱ айдыҥ учына јетире тергеениҥ алтан процент эл-јоны алар учурлу. Пресс-конференцияда айдылганыла, бисте вакцинация јабыс кеминде ӧдӱп јат. Баш санитар врач бу јанынаҥ темдек эдип Горно-Алтайскты ла Майма аймакты адаган.

2020-2021 јылдардыҥ эпедимио-логиялык ӧйинде грипптеҥ прививка алар кампания дезе бисте тӱгенип калган. Бу ӧйдиҥ туркунына прививка 112693 кижиге эдилген. Темдектелген  план 85,3% бӱткен.

Алтай Республиканыҥ јеринде турумкай санитарно-эпидемиологический айалганы јеткилдеер амадула башкарынып, Роспотребшиҥжӱниҥ тергеелик башкартузы республиканыҥ башчызыла, Эл Курултайдыҥ спикериле, баш федерал инспекторло, муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ јаандарыла, јондык организацияларла, прокуратурала, аргачылыкла јуук колбуда иштеп турганын темдектеер керек. Леонид Щучиновтыҥ айтканыла, Роспотребшиҥжӱниҥ бастыразына шыдар баштаҥкайлары текшилей јӧмӧлтӧ алып јат. Мынызы калганчы јылдардыҥ туркунына  кейдиҥ,  ичер сууныҥ,  јердиҥ кыртыжыныҥ шиҥжӱ-кӧргӱзӱлерин аларына, јайгыда балдарды амырадарын једимдӱ ӧткӱрерине, ӱредӱлӱ учреждениелерди јаҥы ӱредӱлӱ јылга ӧйинде белетеерине јаан камаанын јетирет. Учреждениениҥ специалисттери бу иштерди једимдӱ бӱдӱреринде јаантайын эрчимдӱ туружат.

Роспотребшиҥжӱниҥ ишчилери кӱнӱҥ сайынгы ижинде республикада санитар-эпидемиологиялык айалгаларды буспазын ла эл-јонныҥ јадын-јӱрӱмин јарандырарын кичееп, ороонныҥ президенти Владимир Путинниҥ 2018 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ јетинчи кӱнинде чыгарган «Национальный ууламјылар ла Россия Федерацияны 2024 јылга јетире ичкери ӧскӱрериниҥ иштери керегинде» эки јӱс тӧрт таҥмалу јакаанын јӱрӱмде бӱдӱрерин јеткилдеп јат. Башкартуныҥ специалисттери республикада санитарно-эпидемиологиялык айалгаларды керектӱ кеминде тударга эл-јонды чыҥдый суула јеткилдеериле, демографияла, су-кадыкла, экологияла, улусты јадар јерле јеткилдеериле, каланыҥ ич ле тыш јанын арутап кичеериле  колбулу  национальный ӱлекерлерде эрчимдӱ туружат.

Тергееде санитар-эпидемиологиялык айалгалар јакшы кеминде

Темдектезе, пресс-конференцияда атмосферный кейдиҥ калганчы беш јылдыҥ туркунына (2015-2020 јј.) алылган шиҥжӱ-пробалары јакшы деп темдектелген, санитарный некелтелерге келишпей турганы јок болгон. Ӧткӧн ӧйдиҥ туркунына кейдиҥ бастыра 1271 пробазы алынып шиҥделген. Калганчы јылдарда атмосферный кейдиҥ чыҥдыйы јаранып та турган болзо,  је кӧлӱктердиҥ кирлӱ ыжы Алтай Республикага јаан качалаҥын јетирип јат. Кӧлӱктер Горно-Алтайскта кӧбизинде Коммунистический проспектле,  Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган оромло јӱрет.  Автотранспорттыҥ тоозы  бисте јылдаҥ јылга там ла кӧптӧп јат. Бензинниҥ, газтыҥ, солярканыҥ таштанчылары дезе кейди тыҥ ӱреп турганын бастыра улус јакшы билер. Атмосферный кейдиҥ чыҥдыйы бисте сӱрекей коомой шиҥделип  јат,  јолдордо стационар ла јорыктап јӱрер посттор чек јокко јуук. Кейдиҥ чыҥдыйын ајаруда тудатан бирлик государственный фонд база јок.

Ичер сууны санитарно-химический кӧргӱзӱлер аайынча шиҥдеерге 6050 проба алылган. Олордоҥ јӱк ле 3,3 проценти санитарный нормалардаҥ тууралаган деп темдектелген.  Алтай Республикада  «Ару суу» деген федерал ӱлекер аайынча «Экология» деп программа иштеп јат. Бу программа аайынча Майма јуртта ла Горно-Алтайскта улусты ару суула јеткилдеер системаларда јазал иштер ӧдӧри темдектелет. Роспотребшиҥжӱ бу ӱлекер јанынаҥ кандый иштер ӧдӱп турганын бойыныҥ шиҥжӱзинде тудат.

Роспотребшиҥжӱниҥ баштаҥкайы аайынча тергеениҥ башчызыныҥ јӧмӧлтӧзиле санитарный аруташтыҥ сурактарын чечеринде системный эп-арга тузаланылат. Ӧткӱрилген мониторингтиҥ кӧргӱзӱлери аайынча 2020 јылда ээжи-некелтелерге јарабас 5450 јерде ташталган текши кеми 3201,3 тонна сӱрее-чӧп јоголтылган. Јасакты бускан улуска, организациялардыҥ ла предприятиелердиҥ башкараачыларына 26193 предписание аткарылган.

Кату коммунальный таштанчылардыҥ полигондорын керектӱ айалгада тударыныҥ, таштанчылардыҥ переработказыныҥ курч сурактары база артканча. Суйук коммунальный таштанчыларды чыгара тартарыныҥ сурагы анчада ла Горно-Алтайскта ла Майма аймакта курч турат. Майма јуртта иштеп турган ТКО-ныҥ полигонында таштанчыларды ылгаары ла олорды ӧртӧӧри аайынча иштер ӧтпӧй јат. Таштанчыларды тӧгӱп турган јерде «кырдыҥ» бийиги 14,6 метр болор учурлу, је ол бӱгӱнги кӱнде 16,6 метрге јеткен. Тургуза ӧйдӧ Майма јуртта тудулган полигон бӧктӧлгӧн. Эмди ТКО-ныҥ полигоны јӱк ле Черемшанка јуртта иштеп јат.

Аш-курсак эдип ле садып турган объекттер јаантайын шиҥделип турганы учун, чыҥдыйы коомой аш-курсакла колбулу инфекционный ооруларла кӧп улус оорыган учуралдар темдектелбеген. 2020 јылда аш-курсактыҥ 4236 пробазы шиҥделген. Объекттерде 254 рейд ӧткӱрилген. Оныҥ шылтузында 651 бузуш темдектелген ле олор јоголтылган. Ӧткӧн јылда анайда ок коомой иштӱ предприятиелерге административный  1549 штраф салылган.

Роспотребшиҥжӱниҥ јаҥныҥ органдарыла кожо ӱредӱниҥ ле таскадуныҥ, балдардыҥ јайгы амыралтазыныҥ айалгаларын шиҥжӱде тудуп турганыныҥ шылтузында калганчы јылдарда ӱредӱлӱ учреждениелерде инфекционный ооруларла балдар оорыган учуралдар темдектелбеген. Школдордо балдар ӱренер айалгалар јаранат. Алтай Республикада бастыра школдор јылу туалеттерле јеткилделген. Јурт јерлердеги школдордо физический культурала, спортло тазыктырынар јакшынак айалгалар тӧзӧлгӧн.

Кату таштанчыларды чыгара тартарыныҥ сурактары курч артканча

Россия Федерацияныҥ президенти  В. В. Путин школдыҥ балдарын азыраар суракка јаан ајару эдет. Ол керегинде ол 2020 јылдыҥ чаган айдыҥ 15-чи кӱнинде Федерал Јуунга эткен Баштанузында база катап чокым айткан. Ол баштамы класстардыҥ ӱренчиктерин акча тӧлӧбӧзинеҥ изӱ курсакла јеткилдеери јанынаҥ некелте тургускан. Республиканыҥ баш санитар врачыныҥ айтканыла, 2020-2021 ӱредӱлӱ јылда бистиҥ тергееде ӱредӱниҥ 181 организациязы иштеп јат. Олордо бастыра 38320 ӱренчик ӱренет, баштамы класстарда дезе ӱредӱни 16913 бала баштаган. 2020 јылда Алтай Республикага балдарды изӱ курсакла јееткилдеерине федерал бюджеттеҥ 81 миллион 100 муҥ салковой акча чыгарылган.

АР-дыҥ баш санитар врачы Л. Шучинов республиканыҥ элбек јетирӱлер эдер эп-аргаларыныҥ журналисттерине ӧткӱрген пресс-конференцияны тӱгезип, Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузыныҥ ишчилериниҥ алдында 2021 јылда тергеениҥ санитар-эпидемиологиялык айалгаларын керектӱ кеминде тудары јанынаҥ иш, алдында ла јылдарда чылап ок, јаан учурлу болуп артып јат, эл-јонго дезе коронавирустыҥ пандемиязыныҥ айалгазында ковидтеҥ вакцинаны кыйалтазы јогынаҥ тургузып, санитар ээжилерди бӱдӱрер керек деп айткан.

П. КАБАР