2020 јылдыҥ уч-турулталары кӧрӱлди

01.03.2021

2021 јылдыҥ кочкор айыныҥ 19-чы кӱнинде Алтай Республиканыҥ прокуратуразыныҥ коллегиязыныҥ јууны ӧткӧн. Бу јуунда Алтай Республиканыҥ прокуратуразыныҥ 2020 јылдыҥ туркунына ижиниҥ уч-турулталары кӧрӱлген ле оныҥ ижинде Россия Федерацияныҥ прокуратуразыныҥ Сибирь федерал округтагы башкартузыныҥ јааны Павел Данченко турушкан. Јуунныҥ ижинде онойдо ок Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин, баш федерал инспектор Дмитрий Колозин, Эл Курултайдыҥ председателиниҥ молјуларын удурумга бӱдӱреечи Герман Чепкин, прокуратураныҥ тергеедеги аппарадыныҥ ишчилери, аймактардыҥ прокурорлоры турушкан.

Олег Хорохординниҥ темдектегениле болзо, Алтай Республикада јаҥныҥ бастыра бӧлӱктери теҥ-тай иштеп, тергееде социально-экономикалык, политикалык быжу айалга болзын деп амадап јат. Ол ло ок ӧйдӧ јаҥбузуштарла, экстремизмле тартыжуларда, тергееде јаҥбузуштарды болдыртпазында јаан ишти прокуратураныҥ ишчилери бӱдӱрет. «Слердиҥ эткен ижигердиҥ уч-турулталары јарт кӧрӱнип јат. Эл-јонныҥ прокуратурага бӱдӱмјизи јаан. Улустыҥ кӧдӱрип турган сурактарын прокурорлор аайлаштыра чындык бӱдӱрерге, олордыҥ конституционный тап-эриктерин корулап аларга кичеенип иштегилейт. Пандемияныҥ ӧйинде кӧп сурактар эмчилерге ӱзеери берилетен јӧмӧлтӧ акчалар, улуска эдилетен медициналык болуш јанынаҥ болгон. Бу сурактарга прокуратураныҥ ишчилери јаан ајару эдип, бастыразыныҥ аайына чыккандар. Ар-бӱткенди корыырында, коррупцияны болдыртпазында, арга-чыдалы ас бӧлӱк улустыҥ тап-эригин корыырында, СМИ-лерде јаҥбузуштар болдыртпазында прокуратураныҥ ишчилери чокым иштеп турганы база кӧрӱмјилӱ» — деп, ол куучындаган.

Эл Курултайдыҥ председателиниҥ молјуларын удурумга бӱдӱреечизи Герман Чепкин бойыныҥ куучынында депутаттардыҥ корпузы бойыныҥ ижинде прокуратурала јуук колбуда болгонын темдектеген. «Депутаттардыҥ јӧптӧп турган јасактары улустыҥ јадын-јӱрӱмине чикезинеҥ камаанын јетирип јат. 2020 јылдыҥ туркунына Алтай Республиканыҥ прокуроры Эл Курултайдыҥ ижинде туружып, тогус јасак аайынча чокым шӱӱлтелер эткенин темдектеер керек. Депутаттар прокурордыҥ бу шӱӱлтелерин јӧмӧгӧн» — деп, ол айткан.

Јуулган улуска тӧс докладты республиканыҥ прокуроры Анатолий Богданчиков этти. Оныҥ темдектегениле болзо, 2020 јылда коронавирус оорула колбой прокуратураныҥ ижинде база солунталар болгон. Је јаҥбузуштарды болдыртпазына ууландырылган иш јыл туркунына некелтелӱ бӱткен. Эл-јон ло государство ортодо колбуларда, социально-экономикалык бӧлӱкте кижиниҥ тап-эриктери бузулбазы, каршулу керектер болбозы јанынаҥ јаан некелтелӱ иш болгон. Ӧткӧн јылда тергееде прокуратураныҥ ишчилери 22 муҥнаҥ ажыра каршулу керектерди илезине чыгарган, улуска 4,7 муҥ кезедӱ эдилген, 336 кижиле каршулу керек эткени учун баштамы куучындар ӧткӱрилген. Прокурорлордыҥ јакарузыла уголовный 85 керек ачылган, дисциплинарный каруузына бурулу 3,6 муҥ кижи, административный каруузына 763 кижи тургузылган.

Кӧп јаҥбузуштар «Демография», «Ӱредӱлик», «Экология» деген национальный ӱлекерлерди јӱрӱмде бӱдӱрер тужында болгоны јарталган. Бу јаҥбузуштар аайынча чокым керектер ачылган ла олорды јоголторы аайынча иштер ӧткӱрилген. Пандемияныҥ ӧйинде оору улустыҥ эм-тус, керектӱ эмдениш алатан аргалары јанынаҥ кӧп сурактар болгон. Онойдо ок эмчилер «стимулирующий» дейтен акча-јалын алары аайынча курч сурактар база турган. Коронавирустыҥ ӧйинде школдордо ӱредӱ, балдарды азыраарыныҥ ӧдӧтӧн аайы јаан ајаруда болгон. Бу да бӧлӱкте курч сурактар кӧп болгоны темдектелген. Кӧп тоолу улус айылында отурып, ыраагынаҥ иштеер, ӱренер деген некелте боло берерде, коммунальный да јеткилдеш јанынаҥ аайлашпастар болгон.

Анатолий Богданчиковтыҥ айтканыла, прокурорлордыҥ ижи јаҥыс ла формальный куучын кемдӱ болбой, кажы ла чокым учуралда чокым некелтелӱ, чокым уч-турулталу болор учурлу. Государствоныҥ, тергеениҥ ар-јӧӧжӧзи чеберлелер, албаты-јон коруда болор учурлу.

Алтай Республиканыҥ прокуратуразыныҥ ижиниҥ уч-турултазын эдип тура, Павел Данченко 2021 јылда бӱдӱретен иштиҥ чокым аайы керегинде куучындаган. Озо ло баштап бу сурактар иштеп турган улуска ишјалды ӧйлӱ-ӧйинде берери, ишјоктордыҥ тоозын астадары, медболуштыҥ кемин бийиктедери, јеҥилтелӱ улуска эм-тус аларга тутактарды болдыртпазы, кенек улустыҥ (балдардыҥ) тап-эриктери бузуларын болдыртпазы, ӧскӱс балдарды јадар јерле јеткилдеери ле оноҥ до кӧп ууламјылар керегинде деп, ол темдектеген. Павел Данчеко анчада ла коррупцияла колбулу сурактардыҥ аайына чыгар тужында сӱреен некелтелӱ иштеер керек деп айткан. Јуунда тургузылган сурактар аайынча окылу тӱп-шӱӱлтелер эдилген.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина