Мал-аштыҥ оорузыныҥ айалгазы шӱӱжилди

04.03.2021

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ Тӧргизиниҥ ээчий јууны 2021 јылдыҥ кочкор айыныҥ 25-чи кӱнинде Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председателиниҥ ижин бӱдӱреечи Герман Чепкинниҥ башкарганыла ӧткӧн.

Јуунда Алтай Республиканыҥ депутаттары, АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызыныҥ молјуларын бӱдӱреечи, АР-дыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ Бирлик аппарадыныҥ башкараачызы Михаил Маргачев, јурт ээлем аайынча министрдиҥ баштапкы ордынчызы Владислав Таханов, тергеениҥ Госветинспекциязыла јаба ветеринария комитединиҥ председатели Айдар Тодошев, республиканыҥ прокурорыныҥ баш болушчызы Юлия Юркина, АР-дыҥ КСП-зыныҥ председатели Эжер Малчинов турушкан. ВКС ээжиле Алтай Республиканыҥ депутады, «Родина» фракцияныҥ башкараачызы Олег Добрынин, РФ-тыҥ юстиция аайынча министерствозыныҥ АР-дагы башкартузыныҥ јааны Наталья Веретенникова ла ӧскӧлӧри де база турушкан.

Алтай Республикада мал-аштыҥ ящур оорузы аайынча эпизоотический айалга керегинде јетирӱни АР-дыҥ Госветинспекциязыла јаба ветеринария комитединиҥ председатели Айдар Тодошев эткен.

«Алтай Республиканыҥ јери 45 јылдаҥ ажыра ӧйдиҥ туркунына мал-аштыҥ ящур оорузы аайынча эпизоотически јакшы деп чотолгон. Калганчы катап бу оору 1972 јылда Турачак аймактыҥ Удаловка, Турачак, Озеро-Куреево јурттарында болгон» — деп, Айдар Петрович айткан.

Докладчик оноҥ ары Калыктар ортодогы эпизоотический бюроныҥ некелтезиле тергееге, Кош-Агаш аймактаҥ башка, «вакцинация јогынаҥ јакшы» деген статус берерге ӧткӱрилген бир канча иштерди тоологон. Алтай Республикага андый статус берерге Росјуртээлемшиҥжӱниҥ 13 некелтезин бӱдӱрер керек. Олор ончозы бӱткен, ол тоодо јурт ээлемниҥ мал-ажыныҥ идентификациязын бӱгӱнги эп-аргаларла ӧткӱрер ле соҥында идентификация эдилген мал-ашты «Алтай Вет04» системага чотко ло регистрацияга тургузар иштер ӧткӱрилген.

Бӱгӱнги кӱнде идентификация јурт ээлемниҥ мал-ажыныҥ текши тоозыныҥ 90,3% эдилген деп, докладчик айткан. Республикан бюджеттеҥ государственный ветеринар службаныҥ материально-технический јеткилдежине ӱзеери акча-манат чыгарылган.

Айдар Тодошевтиҥ оноҥ ары јетиргениле, АР-дыҥ Госветинспекциязыла јаба ветеринария комитеди эл-јон ортодо мал-аштыҥ ящурла југушканыныҥ салтарлары керегинде јартамалду иштерди листовкалар таркадып, СМИ ажыра баштанып ла окылу сайт ажыра ӧткӱрет. Айдар Петрович ящур аайынча эки башка статусту Кош-Агаш ла Улаган аймактар ортодо КПП тӧзӧӧргӧ вагон-бытовка алылган, ого эмди электричество ӧткӱрер ле АР-дыҥ МВД-зыныҥ ишчилери јанынаҥ кадрлардыҥ сурагын аайлаар керек деп угускан.

Республикан парламентте депутаттардыҥ «Независимые» фракциязыныҥ башкараачызы Аскар Тулебаев ветеринар врачтар, эл-јон ящурла эпизоотический айалгага белен бе деген сурак берген. Ведомствоныҥ башкараачызыныҥ каруузыла, былтыр Кош-Агаш аймакта бастыра службаларла јаба ӱредӱ ӧткӧн, онойдо ок бу јеткерлӱ ооруга удурлажа бир канча иштер ӧткӱрилген.

«Справедливая Россия» фракцияныҥ башкараачызы Александр Груздев сураган: «Эки јылга улалган регионализацияны тӱгезерге не буудактап туру?». Айдар Тодошевтиҥ ајарганыла, пландалган ончо иштер кыска ӧйгӧ эдилип калган – бир јылга. Ол тоодо сӱреен кыска ӧйгӧ јурт ээлемниҥ мал-ажыныҥ идентификациязы аайынча кӱч иш эдилген.

«Бир кезик аймактарда мал-аштыҥ ээлери бу идентификацияны тыҥ керексибейт. Је оны эттиртери учурлу, нениҥ учун дезе, мал-ашты тергеедеҥ апарып турганын шиҥжӱде тударга керектӱ» — деп, ол чокымдаган. А. Тодошевтиҥ айтканыла, Алтай Республика МЭБ-тиҥ (Калыктар ортодогы эпизоотический бюро) эки зонага – «вакцинациялу јакшы» (Кош-Агаш аймак) ла «вакцинация јоктоҥ јакшы» деген јерлерге — бӧлиир јӧбин берген сок јаҥыс тергее болуп туру.

Сергей Тимошенский мал-аштыҥ идентификациязын 100% эдер арга бар ба деген сурак берген. Комитеттиҥ башкараачызыныҥ каруузыла, оной болор аргазы јок, нениҥ учун дезе, јурт ээлемде айалга тӱрген кубулып јат. Кезик ээлер тергеедеҥ јӱре берет. Ого ӱзеери калганчы 20 јылда мал-аштыҥ тоозын аларын аайлу-башту эдери јакшы кеминде ӧткӱрилбеген. Тоолор чотко чокым алынып турганын кем де шиҥжӱде тутпаган. Је бу ууламјыда иш улалар.

Суракты шӱӱжеринде онойдо ок парламентарийлер Наталья Екеева, Дмитрий Софронов, Петр Букач, Мария Демина ла АР-дыҥ јурт ээлем аайынча министриниҥ баштапкы ордынчызы Владислав Таханов туруштылар.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ аграрный политика аайынча комитединиҥ председатели Рустам Байдалаков јуунда кӧрӱлген сурак јанынаҥ куучын-эрмектиҥ тӱп-шӱӱлтелерин эдип тура, бу сурак республикан парламентте јаҥыс катап эмес шӱӱжилгенин угускан. Былтыр мал-аштыҥ идентификациязы аайынча айалга јаан чочыдулу болгон, је бӱгӱнги кӱнде иш ичкерлеген ле оныла колбой МЭБ бистиҥ республикага «вакцинация јоктоҥ јакшы» деген статус берер ижемји бар деп айткан.

Парламентарий АР-дыҥ Госветинспекциязыла јаба ветеринария комитедине, ветеринар врачтарга јаан иш ӧткӱргендери учун быйанын айткан.

Тӧргиниҥ турчылары шӱӱжӱниҥ кийнинде тергееде эпизоотический айалга болдыртпас амадула АР-дыҥ башкарузына АР-дыҥ јурт ээлеминиҥ министерствозыла, ветеринар службазыла, јербойында башкарынарыныҥ органдарыла ла ээлем субъекттерле јаба ишти улалтсын деп шӱӱлте эдерин јараткандар.

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ Тӧргизиниҥ «Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ он алтынчы сессиязын ӧткӱрери керегинде» јӧбине кубулталар кийдирери керегинде суракла Герман Чепкин јетирӱ эткен. Оныҥ јетирӱзиле, келер сессияныҥ сурактарына ӱзеери сегис сурак кийдирилет ле Алтай Республиканыҥ «Алтай Республиканыҥ «Этиловый спиртти, аракыны ла спирттӱ продукцияны эдерин ле садарын государствоныҥ јанынаҥ аайлап-баштаары керегинде» деп јасагына кубулталар кийдирери керегинде јасактыҥ ӱлекери (баштапкы кычырыш) керегинде суракты шӱӱжӱдеҥ чыгарат.

Шӱӱжӱде депутаттар Аскар Тулебаев, Александр Груздев, Мария Демина, Сергей Кухтуеков турушкандар.

Герман Чепкин «Алтай Республиканыҥ јетинчи катап тудулган Эл Курултайыныҥ он јетинчи сессиязын ӧткӱрери керегинде» јӧптиҥ ӱлекериле таныштырган. Бу јӧп аайынча сессия 2021 јылдыҥ тулаан айыныҥ 25-чи кӱнинде ӧдӧри јарадылган.

Адакыда Тӧргиниҥ турчылары Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла кайралдаары керегинде јӧп јараткандар.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина