Алтайдын Чолмоны

Алтайдыҥ каан кызы – Алена Бабушкина

11.03.2021

Павел Кучияктыҥ адыла адалган эл театрда Ӱй улустыҥ телекейлик байрамыныҥ алдында, тулаан айдыҥ 6-чы кӱнинде, су-кадыгы кирелӱ кыстар ортодо «Алтайдыҥ каан кызы» («Королева Алтая») деп баштапкы талалык кӧрӱ-маргаан кӧдӱриҥилӱ айалгада ӧтти.

«Алтайдыҥ каан кызы» кӧрӱ-маргаанды Кенектердиҥ бастырароссиялык обществозыныҥ Алтай республикан организациязы (јааны Людмила Рыспаева) Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ, РФ-тыҥ Федерация Совединиҥ сенаторыныҥ, Госдуманыҥ депутаттарыныҥ, «Единая Россия» партияныҥ  Алтай Республикадагы талалык бӧлӱгиниҥ турчыларыныҥ, онойдо ок «Эл Алтай» ВГТРК-ныҥ, «Новости Горного Алтая» јетирӱлик порталдыҥ јӧмӧлтӧ-болужыла ӧткӱрген. Кемиле јаан ла учурлу ӱлекердиҥ генеральный партнеры-спонсоры «Манјӱрек» деген туу-чаналык комплекс (генеральный директоры Владимир Щербинин).

Кӧдӱриҥиниҥ окылу ачылтазында Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызыныҥ молјуларын бӱдӱреечи Динара Култуева, Госдуманыҥ депутады Родион  Букачаков туружып, кӧрӱ-маргаанныҥ туружаачыларын, онойдо ок кӧрӧӧчилерди јаркынду ла јараш байрамла уткудылар.

Д. Култуева «Алтайдыҥ каан кызы»  кӧрӱ-маргаанныҥ туружаачыларын Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохординниҥ, онойдо ок Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ адынаҥ уткуды.  Оныҥ айтканыла, шак бу кӧдӱриҥи Туулу  Алтайга аҥылу ла тереҥ учурлу. Баштапкы катап ӧткӱрилип јаткан кӧрӱ-маргаанды белетеп ле ӧткӱрип јаткандарга јаан алкыш-быйан.  Аҥылу кӧдӱриҥини ӧткӱрерге амадагандар бойыныҥ амадузын јӱрӱмде бӱдӱрерге јылдаҥ ажыра ӧйдиҥ туркунына турумкай иштеген.

«Былтыр јаскыда ӧдӧтӧн кӧрӱ-маргаан коронавирустаҥ улам ӧткӱрилбеген – деп, Динара Алтайчиновна айтты. –Је бойыныҥ амадузына чындык улус ичкери турумкай јӱткиген.  «Алтайдыҥ каан кызы» деген талалык кӧрӱ-маргаан бойыныҥ јолына чыкты.  Бу кӧрӱ-маргаан турумкайдыҥ, ичкери јӱткӱмелдиҥ, чындыктыҥ, јана баспастыҥ кӧрӱзи, маргааны. Шак бу кӧрӱ-маргаан кижиниҥ су-кадыгыныҥ  кирезинеҥ камааны јогынаҥ оныҥ учы-куйузы јок аргалары, ийдези, кӱӱн-санаазы керегинде. Талалык кӧрӱ-маргаан бирлик кӱӱндӱ, ичкери амадулу, јӱрӱмде учураган уур-кӱчтерди ӧмӧ-јӧмӧ ӧдӧри керегинде».

Динара Култуева уткуулду сӧзинде Кенектердиҥ бастырароссиялык обществозыныҥ Алтай республикан организациязына, кӧрӱ-маргаанныҥ тӧзӧӧчилерине  олордыҥ бу  ла оноҥ до ӧскӧ ӱлекерлерин, президенттиҥ гранттарыныҥ кӧрӱ-маргаанында једимдерин, јеҥӱлерин аҥылап темдектеди.  Јӱрӱмде учурап турган  уур-кӱчтерге  ајару этпей, јаҥы амадуларга барып јатканын баалап, быйанын айтты. Оныҥ темдектегениле, олордыҥ јанында олорды јӧмӧп, болужып јӱргендердиҥ тоозы кӧп.

Госдуманыҥ депутады Родион Букачаковтыҥ айтканыла, бистиҥ республикада сӱрекей учурлу ла јаан керек ӧдӱп јат: «Кӧдӱриҥини белетеп ле ӧткӱрип јаткан улуска агару ижи учун јаан быйан. Бис јаантайын олордыҥ јанында јӱрӱп,  текши керектердиҥ аайы-бажына чыгадыс ла олорды  јӧмӧйдис. Нениҥ  учун дезе су-кадыгы кирелӱ улустыҥ јадын-јӱрӱми текши јондыктыҥ ичкери ӧзӱмиле, амадузыла бирлик ууламјыда. Шак олор государствоныҥ јанынаҥ јаан ајаруда ла килемјиде болоры сӱреен керектӱ. Бӱгӱнги кӱнде бистиҥ республикада ӧткӱрилип јаткан иш, онойдо ок федерал јаҥныҥ институттарыныҥ, коммерческий эмес организациялардыҥ ижи озо ло баштап бис јаан биле деген ууламјыла ӧдӧт».

Бойыныҥ видеоуткуулыла «Алтайдыҥ каан кызы» деген талалык кӧрӱ-маргаанныҥ туружаачыларын Госдуманыҥ депутады, Кенектердиҥ бастырароссиялык обществозыныҥ председатели Михаил Терентьев уткуды. Ол кӧдӱриҥини белетегендерге ле оныҥ туружаачыларына ӱзеери уткуулду адрезин (приветственный адрес) аткарган. Ондо айдылганыла, су-кадыгы кирелӱ улустыҥ аргалары, јайалтазы, амадулары сӱрекей јаан. Олорго јондыкка, эл-јонго чыгып, бойлорыныҥ аргаларыла таныштырар јарамыкту арга, айалга шак бу кӧрӱ-маргаан.

Кенектердиҥ бастырароссиялык биригӱзиниҥ Алтай Республикада бӧлӱгиниҥ председатели Людмила Рыспаева бойыныҥ уткуулду сӧзинде кӧрӱ-маргаанныҥ туружаачыларына, јербойлорындагы организациялардыҥ председательдерине јаан быйанын айтты.

«Бис слерге аҥылу, танылу байрамды сыйладыс. Байрамныҥ амадузы јаҥыс та тегин улустыҥ јӱрӱмге јилбӱзин, ичкери јолына чыгарын јӧмӧӧри, кӧргӱзери эмес — деп, Л. Рыспаева айтты. —Бис онойдо ок јӱрӱмдик уур-кӱчтерге учураган, кирген улуска болужар-јӧмӧжӧр јаан кӱӱндӱ, амадулу. Бӱгӱнги кӧрӱ-маргаан ажыра бис республиканыҥ эл-јонын су-кадыгы кирелӱ улуска ајару-килемји этсин деп баштанадыс. Талалык кӧрӱ-маргаанныҥ туружаачыларыныҥ кажызыныҥ ла јӱрӱми, јӱрӱмге, эбире телекейге кӧрӱми аҥылу».

Людмила Николаевна «Алтайдыҥ каан кызы» деген талалык кӧрӱ-маргаанды белетеп ӧткӱрерине јаан јӧмӧлтӧ-болужын јетирген учун алкыш-быйанын Алтай Республиканыҥ башчызына, башкарузыныҥ председатели Олег Хорохординге, тергеениҥ  башкарузына, РФ-тыҥ Федерация Совединиҥ  сенаторына, Госдуманыҥ депутаттарына, «Единая Россия» партияга айтты. Ол онойдо ок бу кӧрӱ-маргаанныҥ генеральный партнер-спонсоры «Манжерок» деген туу-чаналык комплекске сӱреен јаан быйанын айтты. Кемиле, учурыла јаан кӧрӱ-маргаанды, байрамды белетеерге ле ӧткӱрерге болушкан 25 спонсорго база тай ат кӧдӱрбес, тар эжиктеҥ батпас быйанын айтты.

«Талалык кӧрӱ-маргаан јылдаҥ јылга јакшынак јаҥжыгу болуп улалар. Бис слерди кажы ла кӧрӱ-маргаанда јаҥы туружаачыларла таныштырарыс. Шак мынайда бис олорго јӱрӱмде турумкай, јалтанбас, јана баспас, бойын, јӱрӱмди сӱӱрине, бекем ӧзӧктӱ болуп јӱрерге јарамыкту арга берерис» — деп, Людмила Рыспаева аҥылап чокымдады.

«Алтайдыҥ каан кызы» кӧрӱ-маргаанныҥ туружаачыларыныҥ јаражын, јайаан јайалтазын, узын, билгирин, ич-телекейиниҥ байлыгын, ойынын-бијезин, кӱӱле, кожоҥло бирлик ууламјыда болгонын окылу жюри кыракы, ајарулу кӧрӱп баалады. Чагылган, кӱйген јылдыстардый, јайылган јӱзӱн ӧҥдӱ чечектий куулгазын кептӱ кыстардыҥ ортодоҥ јеҥӱчилди адаарга кӱчке ле келишти деп айдарга јараар. Нениҥ учун дезе олордыҥ кажызы ла јеҥӱчил ине.

Кӧрӱ-маргаанныҥ окылу жюризиниҥ председатели — Госдуманыҥ депутады Родион Букачаков, турчылары — «Манжерок» ГЛК-ныҥ генеральный директоры Владимир Щербинин, Сбербанктыҥ Горно-Алтайсктагы бӧлӱгиниҥ управляющийи Марина Мезенцева, «Эл Алтай» ГТРК-ныҥ председатели Татьяна Кончева, АР-дыҥ јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча министри Адар Сумин, албаты јайаандыгыныҥ тӧс јериниҥ директоры Анастасия Уркунова, АР-дыҥ профсоюзтарыныҥ организацияларыныҥ биригӱзиниҥ  председатели, ОНФ-тыҥ АР-дагы бӧлӱгиниҥ сопредседатель-башкараачызы Андрей Ищенко, жюриниҥ окылу качызы — јашӧскӱримниҥ Эл Курултайдагы парламентиниҥ председатели Алена Кудачинова.

Эл театрдыҥ сценазына «Алтайдыҥ каан кызы» деген талалык кӧрӱ-маргаанныҥ 11 туружаачызы чыкты. Олор — Анастасия Райсбих (Шабалин аймактыҥ Чаргы јуртынаҥ), Светлана Пислегина (Маймадаҥ), Сафиат Тлеубердинова (Кош-Агаштаҥ), Анна Герман (Чойдоҥ), Алла Антонова (Турачактаҥ), Аяулым Битуганова (Улаган аймакта Акташ јурттаҥ), Алена Бабушкина (Горно-Алтайсктаҥ), Наталья Казанцева (Кӧксуу-Оозынаҥ), Анастасия Иванова (Оҥдойдоҥ), Наталья Немысова (Чамалдаҥ), Елена Долчина (Кан-Оозынаҥ).

Јайаан јайалталардыҥ кӧрӱ-маргааны «Бойы керегинде» ле «Јайаандыктыҥ телекейинде» деп ууламјыларла ӧтти.

«Алтайдыҥ каан кызы» деген баштапкы талалык кӧрӱ-маргаанныҥ уч-турулталарыла јеҥӱчилдердиҥ ады-јолдоры адалды, баалу ла јолду сыйлар, кайралдар табыштырылды. Он бир туружаачыныҥ кажызы ла башка-башка ууламјылар аайынча сертификаттарла, кӧп тоолу сыйларла кайралдаттылар. Олорды кӧп улус јолду јеҥӱлериле-једимдериле уткудылар. Уткуулду сӧс айткан улустыҥ тоозында Эл Курултайдыҥ депутаттары Сергей Тимошенский, Алена Казанцева ла ӧскӧлӧри де.

Онойып «Алтайдыҥ каан кызы» деген бийик ле кӱндӱлӱ ат-јол ло 100 муҥ салковойдыҥ сертификады Горно-Алтайск каладаҥ Алена Бабушкинага табыштырылды.  Кӧрӱ-маргаанныҥ 1-кы вице-каан кызы — Елена Долчина, 2-чи вице-каан кызы болуп Аяулым Битуганова чыкты. Олорго 50 ле 30 муҥ салковойдыҥ сертификаттары табыштырылды. Кӧрӧӧчилердиҥ сыйы учун ӱнбериште 5449 кижи турушкан ла 1525 кижи ӱндерин Сафиат Тлеубердинова учун берген. Айдарда, «Кӧрӧӧчилердиҥ сыйы» Сафиатка табыштырылды.

«Алтайдыҥ каан кызы» деген кӧрӱ-маргаанныҥ туружаачыларына бу эҥирде сӱрекей кӧп јылу, быйанду сӧстӧр акту кӱӱндеринеҥ айдылды. Сыйлар база агару кӱӱн-тапла табыштырылды. Туружаачыларга кереес сыйларды кӧп тоолу спонсорлор эткенин аҥылап темдектеер керек. Бирлик ийделӱ, амадулу јаан биле деген оҥдомол бойыныҥ учурын база катап кӧргӱсти. Мында бис јӱрӱмди сӱӱген, баалаган једимдерине, јеткендерине токтобой, ичкери, ыраада јаан јолын јолдоор кӱӱндӱ кыстарды кӧрдис. Бу јӱрӱмде болор-болбос немеге комыдап, ачуурканып јӱргендерге јозок алгадый кыстар сценада болды.

Талалык кӧрӱ-маргаан ӧйинде туружаачыларды јӧмӧп, онойдо ок кӧрӧӧчилерге Алтынай Иртамаева, Ырысту Ялбаков, Кайрат Сахарьянов, Екатерина Ногайцева, Эдуард Согоноков ло о. ӧ. кожоҥдорын, бијелерин сыйлады.

Людмила Рыспаеваныҥ айтканыла, «Алтайдыҥ каан кызы» деген республикан кӧрӱ-маргаан мынаҥ ары јылдыҥ ла ӧткӱрилер. Ол јолын алынып кӧндӱккен кийнинде, айса болзо, «Алтайдыҥ алып баатыры» деген кӧрӱ-маргаан ӧдӧр. Су-кадыгы кирелӱ, је јӱрӱмди сӱӱген, ичкери јӱткиген, коштойында јӱргендерге јозок болуп јӱрген јииттер бисте база бар ине. Каан кыстарыс јолды ачкан, алып баатырлар улалтар деп айдар керек.

 К. ПИЯНТИНОВА

Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуруктары