Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Улу кайчыны эзедип

18.03.2021

Тулаан айдыҥ 17-чи кӱнинде Горно-Алтайск калада алтай албатыныҥ улу кайчызы Николай Улагашевич Улагашевтиҥ чыкканынаҥ ала 160 јылдыгыла колбой оныҥ кереезине чечектер салынды, учурлу сӧстӧр айдылды.

Бу учурлу керекте Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызыныҥ  молјуларын бӱдӱреечи Динара Култуева, Эл Курултайдыҥ национальный политика, ӱредӱлик, культура, јондык биригӱлер ле элбек јетирӱлер јетирер эп-аргалар аайынча комитединиҥ јааны Наталья Екеева, јондык биригӱлердиҥ туружаачылары, кайчыныҥ тӧрӧӧн-тууганы, баркалары туруштылар.

Динара Култуева айткан сӧзинде Н. У. Улагашевти эзедип, алтай албатыныҥ јайалталу кайчызыныҥ айткан кажы ла сӧзи јӱрегинеҥ чыккан болгонын темдектеди. Николай Улагашевич тӧрӧлин, албатызын сӱӱген кижи болгон. Ол јӱрген јӱрӱминде јакшылыкка, ак-чекке ле ӧзӱмге јӱткӱген. Тӧрӧл улузы јакшы јӱрӱмдӱ болор деп иженген. «Алтай албатыныҥ кай чӧрчӧктӧри — ол јаҥыс ла Алтай Республиканыҥ эмес, је анайда ок текши ороонныҥ, телекейдиҥ культуразыныҥ энчизи ле байлыгы. Улу кайчыныҥ кай чӧрчӧктӧрин чеберлеп алатаны, оныҥ эткен ижин ле јӱрӱмин ундыбай, эзедип јӱргенис — ол албатыбыстыҥ тӱӱкизин, культуразын ла философиязын чеберлеп алганысла  тӱҥейлеш.   Николай Улагашевич тӱӱкиде сӱреен јаан ис артыргыскан ла ич-кӱӱндик байлыктардыҥ энчизин биске јетиргизип койгоны недеҥ де баалу. Бис улу кайчыны качан да ундыбас учурлу» — деп, вице-премьер айткан.

Наталья Екеева Николай Улагашевти сӱреен сагышту, кӧпти билер, албатыныҥ јӱрӱми озодоҥ бейин кандый болгонын айдып отурар кижи болгонын куучындаган.  Кай чӧрчӧкти топшуур ӱнине салып, јебрен ӧйдиҥ јӱрӱминиҥ јаражын кожоҥы ажыра куучындап отурар кайчызын албатызы тоогон ло сӱӱген. «Туулу Алтайдыҥ тӱӱкизинде сӱрекей учурлу улус бар. Олордыҥ аттары јылдарга, чактарга ундылбай јат, ундылбас. Николай Улагашевич Улагашевтиҥ јайаан ижи албатыныҥ болгон. Оныҥ учун оныҥ кӱчи тыҥ, айткан сӧзи бек, ийделӱ. Кайчыныҥ чӧрчӧктӧринде баатырлар сагышту, бӧкӧ, кижилик кӱӱндӱ болгоны, олор тӧрӧли ле албатызы учун тартышканы аҥылу» — деп, Наталья Екеева айткан.

Мынайып, улу кайчыныҥ кереезине бу јаскы кӱнде чечектер салынды ла јылу сӧстӧр айдылды. Николай Улагашевич Улагашев 1861 јылда тулаан айдыҥ 17-чи кӱнинде Чой аймагыныҥ Сары-Кӧпши деп ӧзӧгинде Кам-Тыт деген јерде чыккан. Јаан јашту кайчыныҥ одустаҥ ажыра кай чӧрчӧктӧри, кожоҥдоры јаҥыс ла бистиҥ тергееде эмес, је онойдо ок ороондо, гран ары јанында јарлу. Олордыҥ тоозында «Алып-Манаш», «Ырысту» деп чӧрчӧктӧрин темдектеерге јараар. Телекейлик эпоско алтай албатыныҥ культуразыныҥ, тӱӱкизиниҥ, философиязыныҥ энчизин кошкон Улу кайчыныҥ ады-чуузын, эткен јаан учурлу ижин эзедип, ундыбай, тооп, чеберлеп јӱрери — бӱгӱнги ӱйениҥ јаан учурлу кереги. Паспаул јуртта Н. У. Улагашевтиҥ музейи иштеп јат.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина