Алтайдын Чолмоны

«Чыйрак буттар, сергек баш ла болзо»

25.03.2021

Биатлонло уулдар ортодо телекейдиҥ ӱч катап чемпионы Денис Иродов јаан маргаандардаҥ јанып, јети кӱнниҥ туркунына Горно-Алтайскта амырайла, кече адазыла экӱ Петропавловск-Камчатскийде болотон белетеништӱ сборлорго ло маргаандарга атанды.

Спортчыны чыккан-ӧскӧн јеринде јазап амырап ла тыштанып алган деп айдарыста, онызы чала јастыра да болордоҥ айабас. Денис адазы Вадим Карповичле кожо ӧйди калас јылыйтпай, бу кӱндерде сӱрекей эрчимдӱ тазыктырынгандар. Бис адалу-уулду Иродовторго шак ла Јыланду ӧзӧктӧ чаначылардыҥ базазында јолукканыс.

—Денис, чанага канча јаштуда тургаҥ? Спорттогы јолыҥды бу бӱдӱмнеҥ баштаган эмес бедиҥ?

—Адам мени чанага баштапкы ла катап бу ла Јыланду ӧзӧктӧ ӱч јаштуда тургускан. Јаан улустыҥ уур чаналары болгон эди. Адам оныҥ кийни јанын кезе чабып, кыскарткан да ӧйлӧр болгон. Анайып ла јыҥылап баштагам. Бу чаналарды мен чеберлеп алгам. Качан бирде спортто јаан једимдерге једип, атту-чуулу кижи болзом (каткырат), кийнинде олорды балдарыма ла баркаларымы кӧргӱзип, куучындап јӱрер болбойым.

Горно-Алтайскта арткан најыларым дезе эмди база је ле деген уулдар болуп калгандар. Бис олорло бу ла кыпта чур-чуманак јуулыжып, Јыландуныҥ ак кӧбӧҥ карын тепсеп, мында ла тазыктырынганыс. Бу кӱндерде јаш тужымныҥ нӧкӧрлӧрине јолугып, тойо куучындаштым. Олор једимдериме акту кӱӱндеринеҥ сӱӱнип јадылар.

Чанала тазыктырынып турала, маргаандарда база јакшы једимдерге јеткен эдим. Биатлондо јаҥыс та чечен адары эмес, је чанала јакшы јӱгӱрип билери сӱрекей учурлу болуп јат. Мени эмди ороонныҥ уулдар ортодо јуунты командазында эҥ чыйрак чаначы деп адап јадылар.

—Лозаннада уулдар ортодо ӧткӧн Олимпий ойындарда туружып, эстафетада јеҥӱ алганыҥды, Австрияда Обертиллиахиде болгон телекейлик чемпионатта ӱч катап алтын јеҥӱчил болгоныҥды телекӧрӱлте ажыра лапту кӧрӱп, сӱӱнип, макабыс тапту ла канган эди, Денис. Спорттыҥ бу бӱдӱминде бисте мындый једимдер качан да болбогон. Је  сурап угарга турганым чек ӧскӧ. Сенде, бастыра ла улуста чылап ок, ӧкпӧӧриш, маҥзаарыш, јалтаныш болуп јат па?

—Болбой база. Маҥзаарыштыҥ салтарын бир сӧслӧ — «оны ары ла јаҥыс адам айтсын» деп айдардаҥ башка. Је биатлонныҥ ак токумы јайылган орык јолына чыгып, јӱс, эки јӱс метрди ӧтсӧҥ, ончозы ундулып, бастыра бойыҥ маргыжуга кӧмӱле беретен аҥылузы бар. Туружып турган маргаандарымныҥ бастыразына јуугы бистий ле кырларлу јараш јерлерде ӧдӱп турганын база темдектеп айдарга турум. А тартыжуга чыккан болзоҥ,  кайра кӧрбӧс лӧ недеҥ де айабас керек. Јалтанганынаҥ качан да туза болбос.  Албаты ортодо кижи «Чыйрак буттарлу ла сергек башту болор учурлу, ол дезе ого чаптыгын бир де јетирбес» деген кеп сӧс тӧ бар ине.

Адыш ӧйинде кажы ла патронды јассаҥ, ого ӱзеери 45 секунд ӧй барып јат. Јеҥерге, баштапкы јерге чыгарга дезе тӱрген јӱгӱрер, чечен адар керек. Мында ӧй кезикте сурт эткен секундтарла кемјилип јат. Адамла экӱ бис бу јӱк ле уулдар ортодогы маргаандар деп јакшы оҥдоп јадырыс. Мениҥ 18 јажым кирип калган. Мынаҥ ары јаан јашту уулдардыҥ јуунты командазы учун туружарым. Телекейлик чемпионатта ойноп алган ӱч алтын медалим меге бу командага ӱзеери кандый да ченелтелер јогынаҥ кирер арга берип јат.

Быјылгы кыштыҥ маргаандары эмди тургуза тӱгенгелек. Тоолу кӱндер кайра Ижевскте болгоныс. Анда таҥынаҥ тартыжуларда таҥмаларды алтын, мӧҥӱн ле кӱлер медальдарга «аткам». Эмди адамла экӱ Петропавловск-Камчатский јаар атанарга турус. Оныҥ кийнинде Тюменский областьта Россияныҥ первенствозы ӧдӧр. Эр улус дезе Ханты-Мансийскте болотон Россияныҥ чемпионадында туружар. Бу маргаандар тӱгензе, ороонныҥ јуунты командазыныҥ тазыктыраачыларыныҥ текши јууны ӧдӧр, адакы кӧргӱзӱлер шак анда кӧрӱлер ле келер кышка белетенетен иштер шак анда чокумдалар.

—Денис, акту бойыҥда маргаандарга белетенетен ле олордо туружатан  јажыттар бар ба? Оныҥ мары ла эп-аргазы неде болотон деген санаалар чат амыр бербейт.

—(Кӱлӱмзиренет). Маргаандарда артык нени де сананып таппай, тазыктырынышта ла чылап ок, маҥзаарбай  турушса, јакшы. Чананыҥ јолында дезе  арга-кӱчти кыйалтазы јогынаҥ кымакайлап, оны учына јетире тузаланарга кичеенер керек.  Биатлондо баштапкы ла метрлерде аайы-бажы јок јӱгӱрип, учы-учында соҥдоп то каларыныҥ чочыдулары бар. Таҥма адып турган јерге јӱгӱрип келеле, мылтыктыҥ маажызын базар алдында канныҥ тебӱзиниҥ согулганын ла тӧжиҥди «јара тепкен» тынышты бир кеминде тудары база сӱрекей учурлу  болуп јат. Јӱгӱриштиҥ калганчы тегелигин ӧдӱп, арткан-калган арга-кӱчти финишке јазымы јогынаҥ артыргызар керек. Мында кажы ла секунд ӧй баалу. Ӧскӧ база кандый  јажыттар барын билбей турум (каткырат).