Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Балдардыҥ акчазын тӧлӧӧринде кубулталар

12.04.2021

Башкару 3 јаштаҥ ала 7 јашка јетире (7 јашты кожо чоттоор) балдарлу ла коомой јеткилделген билелерге пособие тӧлӧӧриниҥ ээжилерин јараткан. Президенттиҥ Јарлыгы аайынча пособие јӱрӱмге керектӱ эҥ ас акча-манаттыҥ (прожиточный минимум) тергеелерде тургузылган кеминиҥ 50, 75 ле 100 процентиниҥ кеминде тӧлӧлӧр. Јондыктыҥ ла тергеелердиҥ кӱӱнзегениле пособие тӧлӧӧри адылу болор.

2021 јылда тӧлӧмирдиҥ кеми билениҥ кирелтелеринеҥ камаанду болор. Ӧткӧн јылда пособие баланыҥ јӱрӱмине керектӱ эҥ ас акча-манаттыҥ тергеедеги кеминиҥ 50 проценти болгон. Быјыл пособиени јӱрӱмге керектӱ эҥ ас акча-манаттыҥ тергеедеги кеминиҥ 50% этсе, билениҥ бир кижизине келижеечи  орто кирелтези тергеедеги јӱрӱмге керектӱ эҥ ас акча-манаттыҥ кемине јетпезе, пособиениҥ кеми тергеедеги јӱрӱмге керектӱ эҥ ас акча-манаттыҥ кеминиҥ 75% болуп тӧлӧлӧр. Тӧлӧмирди бийиктеткен кийнинде биледеги бир кижиниҥ орто кирелтези јӱрӱмге керектӱ эҥ ас акча-манаттыҥ кемине јетпезе, пособие  баланыҥ јӱрӱмге керектӱ эҥ ас акча-манадыныҥ 100% болуп тӧлӧлӧр.

Чоттомол эдерде, студенттердиҥ керексиштери база ајаруга алынары јӧптӧлгӧн. Эҥ јаан 23 јашка јетпеген бала (айыл-јурт тӧзӧбӧгӧн) очно ӱренип турган болзо, бир кижиге келижип турган орто кирелтени чоттоордо, ол  билениҥ тоозына кийдирилер.

Билениҥ керексиштерин чоттоордо, опекада балдар база чотко кирер: опекада балдарга база пособие берилер.

Кенек балдарын кичееп турган ада-энелердиҥ алып турган компенсациялу 10 муҥ салковой тӧлӧмирлер кирелтелердиҥ тоозына кийдирилбес деп база јӧптӧлгӧн. Ол акча ада-энелердиҥ кирелтелерине кийдирилбес учурлу. Бу јӧптиҥ шылтузында кенек балалу билелерге 3-теҥ 7 јашка јетире балдардыҥ пособиезин алар арга берилер.

Керексиштерди мынайда чоттооры тергеелердиҥ јаҥдарыныҥ шӱӱлтелериле јарадылган.  Пособиени тӧлӧӧрдӧ, угузу бергендердиҥ кирелтелери ле ар-јӧӧжӧзи чотко алынар, керексиштердиҥ аайы-критерийлерин чокымдаарда дезе, јӱрӱмниҥ бастыра ла айалгалары чотко алынар.

Ол тоодо бир кижиге келижип турган орто кирелтези јӱрӱмге керектӱ эҥ ас акча-манаттаҥ јабыс ла мындый ар-јӧӧжӧлӱ ле вкладтарлу билелер тӧлӧмирлер алар аргалу:

  • Кандый ла кемдӱ бир квартиралу эмезе бир канча квартиралу — бир кижиге келижип турган кеми 24 квадратный метрдеҥ ас болзо. Је тура јадарга јарамыкту эмес деп чоттолып турганда, ол чотко алынбас учурлу. Онойдо ок угузу берген кижи эмезе оныҥ билезиниҥ турчызы уур хронический оорулу ла бир турада арткандарыла кожо јадар аргазы јок болзо ло кӧп балдарлу билеге јӧмӧлтӧ эдилип берилген туралар чотко алынбас. Текши кеминиҥ 1/3 ӱлӱзи чотко алынбай јат;
  • Кандый ла кемдӱ бир туралу эмезе бир канча тураларлу болзо, је билениҥ кажы ла кижизине келижип турган кеми 40 квадратный метрдеҥ ас болзо. Је тура јадарга јарамыкту эмес деп чоттолып турганда, ол чотко алынбас. Онойдо ок угузу берген кижи эмезе оныҥ билезиниҥ турчызы уур хронический оорулу ла бир турада арткандарыла кожо јадар аргазы јок болзо ло кӧп балдарлу билеге јӧмӧлтӧ эдилип берилген туралар чотко алынбас. Текши кеминиҥ 1/3 ӱлӱзи ле оноҥ ас болзо, чотко алынбай јат;
  • Бир дачалу;
  • Бир гаражту, кӧп балдарлу биле эмезе биледе кенек кижи болзо, эмезе билеге јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧгӧ автотранспорт эмезе мототранспорт берилген болзо, бир машинага эмезе эки машинага јерлерлӱ гаражту;
  • Текши кеми 0,25 га јерлӱ — јерлер калаларда эмезе 1 га јерлӱ — јерлер јурттарда эмезе јурттар ортодо болзо. Је кӧп балдарлу билелерге јӧмӧлтӧгӧ берилген, онойдо ок Ыраак Кӱнчыгышта берилген гектар јер база чотко алынбай јат;
  • Кижи јатпай турган бир тудум. Таҥынаҥ тура тударына керектӱ, таҥынаҥ болушту ээлемде эмезе садтардагы јерлерде ээлемдик тудумдар, онойдо ок кӧп квартиралу турада текши ар-јӧӧжӧ (подвалдар) эмезе садоводтордыҥ ла маала ажын отургузаачылардыҥ коммерциялык эмес биригӱлериниҥ текши тузаланып турган ар-јӧӧжӧзи чотко алынбас;
  • Бир автомобильдӱ (двигателиниҥ ийдези 250 аттыҥ ийдезиндий ле 5 јылдаҥ ас маҥтаткан автомобильдердеҥ башказы, је 4 лӧ оноҥ кӧп балдарлу билелердиҥ автомобилинде 5 јердеҥ кӧп болзо, ол чоттолбос) эмезе эки автомобильдӱ, биле кӧп балдарлу, биледе кенек кижи болзо, эмезе автомобиль јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧгӧ берилген болзо;
  • Бир мотоциклдӱ эмезе биле кӧп балдарлу эмезе кенек кижилӱ болзо, эмезе мотоцикл јӧмӧлтӧгӧ берилгенде, эки мотоциклдӱ болзо;
  • 5 јылдаҥ ас маҥтаткан самоходный бир техникалу (тракторлор, комбайндар ла јуртээлемдик ӧскӧ дӧ техникалар). Самоходный техниканыҥ маҥтатканы 5 јылдаҥ кӧп болзо, оныҥ тоозынаҥ камааны јогынаҥ чотко алынбай јат;
  • 5 јылдаҥ ас маҥтаткан бир катерлу эмезе моторлу кемелӱ. 5 јылдаҥ кӧп тузаланылганы тоозынаҥ камааны јоктоҥ чотко алынбас;
  • Јылына проценттери Россияда эл-јонныҥ бир кижизиниҥ јӱрӱмге керектӱ эҥ ас акча-манадынаҥ кӧп эмес вкладтарлу (орто тооло ол 250 муҥ салковой кирези вкладтар).

Онойдо ок «нулевой кирелтениҥ ээжизи» деп оҥдомол кийдирилет. Пособие билениҥ јаан улузында ишјал бар (стипендия, ижинеҥ эмезе аргачылыкта иштеҥ эмезе пенсиядаҥ кирелтелер болзо) эмезе кирелтелер јок болгоны јӱрӱмниҥ айалгаларынаҥ камаанду болгондо.

Кирелтелер јок болгоныныҥ мындый шылтактары ајаруга алынат: 

Кӧп балдарлу биледе ада-энениҥ бирӱзи балдарды кичееп отурганда (кӧп балдарлу биледе ада-энениҥ бирӱзи 12 айдыҥ туркунына нулевой кирелтелӱ, экинчизинде ижинеҥ, аргачылыкта иштегенинеҥ, јайаандык иштеҥ эмезе пенсиядаҥ, стипендиядаҥ кирелтелерлӱ болзо);

  • Сок јаҥыс ада эмезе эне балазын кичеезе (бала сок јаҥыс адалу эмезе энелӱ болзо, экинчизи јада калганда, чыкканын керелеген бичикте адазы эмезе энези бичилбегенде эмезе сурузы јок јылыйганда;)
  • Ӱч јашка јетире балала отурганда;
  • Кенек кижини эмезе 80 јаштаҥ ашкан кижини кичееген болзо;
  • Билениҥ 25 јаштаҥ јиит очно ӱренеечи турчызы;
  • Черӱде срочный службада ла демобилизацияныҥ кийнинеҥ 3 айдыҥ ӧйинде;
  • 3 айга ла оноҥ узак ӧйгӧ эмденген болзо;
  • Иш јок болзо (ишле јеткилдеериниҥ тӧс јеринде окылу регистрациялу, ондый статуста 6 айга јетире болгондо);
  • Катуныҥ јеринде болзо ло катуныҥ јеринеҥ јайымдалганыныҥ кийнинде 3 айдыҥ ӧйинде.

«Нулевой кирелтениҥ ээжизи» сок јаҥыс адага, энеге таркабай јат  – бир сӧслӧ, экинчи кижи јада калганда, сурузы јок јылыйганда эмезе чыкканы керегинде кере бичикте бичилбегенде.

Тӧлӧмирлер тӧлӧӧриниҥ ээжилери кубулганыла колбой, госјеткилдештердиҥ порталында угузыныҥ бӱдӱми база јаҥыртылган.

«Угузуда пособие јарадыларда ајаруга алатан ончо айалгалар тоололор учурлу. Гражданин оныҥ таҥынаҥ бойыныҥ јӱрӱминдеги айалгалар керегинде јолдыктарды толтырар. Оны толтырары јеҥил: угузуныҥ керектӱ јеринде галочка тургузар. Угузуда гражданин керегинде јетирӱлердиҥ кӧбизин бичибеске де јараар, олор госјеткилдештердиҥ порталында таҥынаҥ кабинеттеҥ бойлоры чыгып келер» — деп, иштиҥ министерствозыныҥ јааныныҥ ордынчызы Алексей Скляр темдектеген.

Бир сӧслӧ, тӧлӧмирлер тургузарына керектӱ јетирӱлердиҥ кӧбизи автоматически толтырылар. Јетирӱлердиҥ кӧбизи автоматически тургузылар эмезе государственный јетирӱлик системалардаҥ толтырылар.

«Пособие алып тургандардыҥ 95% кӧбине пособие ӱзеери документтер јуубазынаҥ јарадылар. Је бар јетирӱлик системаларда кандый бир јетирӱ јок болгондо, олорды јууп, пособиени јазадар арга бар» — деп, Алексей Скляр јартаган.

Алдында граждандарга пособие тургустырарга болуп, башка-башка јерлерге баштанар ла справкалар јуур керек болгон. 3-теҥ 7 јашка јетире балдарга пособие јазадары ла тӧлӧттирери јаҥы «бир кӧзнӧк» деп системала ӧдӧр.

Алексей Склярдыҥ айтканыла, иштиҥ министерствозы јаҥы ээжилерле иштиҥ турулталары аайынча граждандардыҥ пособие јазадарын ла тӧлӧттирерин мынаҥ да ары јеҥилтериле, ол тоодо јонјӱрӱмдик казначейство тӧзӧӧриле иштеер. Бу система федерал, тергеелик ле муниципал кеминде јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧниҥ адылузын ла тузалузын  бийиктедер, граждандарга пособиени тӱрген ле эптӱ јазадар арга берер.

3-теҥ 7 јашка јетире балдардыҥ пособиезин јазадары керегинде мынаҥ чокум Россияныҥ иштиҥ министерствозыныҥ окылу сайтынаҥ кӧрӱгер.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина