Алтайдын Чолмоны

Айса болзо, Денис Мацуевле ойноор…

19.04.2021

Ольга Александровна Иванова санаттыҥ Шабалиндеги школыныҥ Чаргы јурттагы филиалында фортепианоныҥ ӱредӱчизи болуп 35 јылга јуук иштеп јат. Оогош тушта ол бойы бу школдо ӱренген. Эмди ол аймакта ченемелдӱ ӱредӱчилердиҥ бирӱзи. Быјыл чаган айда оныҥ ӱренчиги Ярослав Бодин Бельгияда ӧткӧн телекейлик конкурста 2-чи јер алып, тӧрӧл школыныҥ ады-чуузын чыгарган. Бӱгӱн Ольга Ивановала ӧткӱрген куучын-эрмекти јарлап турубыс.

—Слердиҥ јуртта кӱӱге јайалталу Ярослав деп уулчак бар деп укканыс. Ол керегинде эмеш элбеде куучындап берзегер?

—Бу уулчакты биске алты-јарым јаштуда јааназы экелген. «Угуп кӧрзӧгӧр, баркам кожоҥдоп јат, башка-башка кӱӱлерди јакшы угуп јат» — деп айткан. Ченелтелерди јеҥил ӧткӧн Ярослав биске баштапкы ла туштажуда јараган. Оны клазыма кандый да алаҥзыштар јогынаҥ алгам. Ярослав эмди санаттыҥ школыныҥ филиалында ла текши ӱредӱлӱ школдо алтынчы класста ӱренип јат.

Озо баштап ого ончозы ла јилбилӱ болгон. Эмеш кӧндӱккен кийнинде, чала јалкуурып баштаган. Уулчактар ары-бери јӱгӱрер, баштактанар, кутустанар болуп бӱткен улус ине. А бисте фортепианоныҥ кийнинде ас эмес ӧйгӧ «кыймык јок» отурар керек. «Таптан уул тал кемирет» дегени кӱӱ сӱӱчилердиҥ ӱредӱзине сӱрекей чике келижип јат. Фортепианоныҥ кийнинде канча ла кире кӧп отурзаҥ, оноҥ андый ла ок јандыру болор. Ярославта, карын, јана баспас јаана бар. Бу ӧрӧкӧн эмес болзо, та кайтпагай эди.

Бир јыл ӱренип, экзаменде беш темдек алган. Экинчи класска келбес болбой деп санангам. Байа ла јааназы јединеле экелген эмей. Бойында дезе кӱӱн-кӱч јок. Сыгын ла јаҥар айлардыҥ ортозында ӱредӱге кӧндӱгип, кышкы экзамендерди ойто ло бешке табыштырган.

—Јайалталу уулчак тулаан айда дезе Горно-Алтайскта «Јиит јайалталар» деген јаҥжыккан конкурста туружып, 3-чи јерге чыккан эмес беди?

—Эйе. Је бис бу конкурста эмеш сакыбаган јанынаҥ турушканыс. Мен Ярославты конкурстарда туружарга 3-чи класстаҥ ары белетеерге сананып турган болгом. Не ченеп кӧрбӧс деген кӱӱн кенейте ле келген. Ярослав ол тушта 2-чи класста да ӱренген болзо, је арткан балдардаҥ аҥыланып туратан. Конкурста ӱч кӱӱлик пьеса ойноор керек болгон. Эки белен пьесаны академконцерттеҥ алганыс. Ӱчинчизин, вальсты, јаҥыдаҥ тӱрген-тӱкей ӱренерге келишкен.

Конкурс театрда ӧткӧн. Бис ого бир кӱн озо келгенис. Ол мында баштапкы ла катап фортепианодоҥ эки катапка јаан рояльла танышкан. Карышча бойы ойноткыны айландыра базып, оны ончо ло јанынаҥ тудуп кӧргӧн. Рояль ого јараган! Репетиция ӧткӱргенис. Јаан ајаруны тӱрген ойнойтон «Гномдордыҥ ороонына» эткенис. Ярослав конкурстыҥ бойында эмеш јӱрексиреген. Оныҥ учун биске 3-чи јер келишкен. Жюри мындый балдарга јӱк ле туружаачыныҥ 4-чи степеньдӱ дипломын берип турганын јакыш билерим. Је бистиҥ оогош уулчагыс јӱрӱминде болгон баштапкы ла конкурста лауреат болуп чыккан.

—Эмди Ярославтыҥ конкурстарда турушкан јерлерин тоолоп, учына јетпезиҥ: Шабалин, Горно-Алтайск, Бийск, Барнаул, Новоалтайск, Томск…

—Конкурстардыҥ тоозы ла једимдер 3-чи класста билдирлӱ кӧптӧгӧн. Барнаулда телекейлик конкурста 3-чи јер алган. Тыштанып алала, бир неделениҥ бажында «Декабренок» деп кӧрӱде туружарга ойто ло Барнаул јаар атанганыс. Мында ол оогош балдар ортодо 1-кы јерге чыккан. Ӱч муҥ салковойдыҥ сертификадыла кайралдаткан. Бу конкурста Алтайский крайдыҥ 8 кӱӱлик школы турушкан. Ярослав јеҥӱ алган арткан балдарла кожо адакы гала-концертте турушкан.

Јанып јадала, јолой Бийскте магазинге киргенис. Сертификаттыҥ ӱстине бир эмеш акча кожуп береримде, Ярослав  микроволновка садып алган. Кийнистеҥ Барнаулдагы кӱӱлик училищениҥ бӧлӱгиниҥ јааны телефон согуп, «је лауреат нени садып алды?» деп сураарда, «микроволновка!» деп айдарымда, Барнаулдагы ӱредӱчилер јӧӧгӧни бойына эмес, а айылына деп мактап, сӱрекей кайкашкан эди.

—Ярославтыҥ кӱӱлик олимптерди бактырган јолы мындый учуралдаҥ башталган турбай. Бис те оны оогожы оогош ло, је кӱлӱктиҥ бойы деп мактап турубыс.

—Ол 4-5 класстарда бастыра бар-јок конкурстарда турушкан. Быјыл 6-чы класста ары-бери барып турган јол-јорыктардыҥ тоозы там кӧптӧгӧн. Ярослав тургуза ӧйдӧ кӱӱлик колледжтиҥ јаан партитураларын эске јеҥил ойноп јат. Оныҥ репертуарында Рахманиновтыҥ пьесалары бар. Ол анайда ок Бетховенниҥ јаан кемдӱ эки сонатазын јайым ойнойт. Мениҥ ӱренчигим кылык-јаҥыла сӱрекей албаданчак уулчак. Кӱӱлик школдыҥ программазын ажыра алтап, колледжте ӱренетен пьесаларды ойноп јат. Јарлу музыканттар оныҥ ойноп турган репертуарын угуп, ого сӱрекей кайкап јадылар.

—Слер байа уулчактар ары-бери јӱгӱрер, баштактанар ла кутустанар болуп бӱткен деп айттыгар. Ярославта фортепианоныҥ кийнинде узак ӧйгӧ отуратан чыду бар ба деп сурап угарга турум.

—Отурып ӱрензин деген некелтелер болуп турбай база. Ол јогынаҥ кайдаҥ болотон эди. Ярослав кӱӱлик школго эртен тура 9 саатта келип јат. Текши ӱредӱлӱ школго дезе мынаҥ ла кӧндӱре он беш минут јогынаҥ ӱч саатта барат. Кезикте кожо ӱренип турган нӧкӧри келип, оны мойын чӧйилгенче сакып турган учуралдар база болуп јат (каткырат). Баланы килеп, Ярославты калас сакыба, јан, ол конкурска белетенип јат деп айдарга келижет. Учкандар бириксе, коридордо ӧдӱктердиҥ тамандарынаҥ тирсилдеген тал-табыштаҥ кулак тунар эмей. Оогош балдарды кижи оҥдоп турбай база. Олорго јӱгӱрип, баштактанып, тоолонып, тытпактажып, керек дезе согужып та алар керек. Је бистиҥ Ярослав бу јанынаҥ токуналу уулчак.

—Брюссельди «бактырган» јол-јорыкты угарга торт энчикпей турум.

—Коронавирустыҥ ӧйинде бу телекейлик конкурс быјыл онлайн эп-аргала ӧткӧн. Оныҥ учун биске ары барарга келишпеген. Балдар ортодо ӧткӱрилип турган телекейлик кӧрӱлерди Интернет ажыра узак ла бедирегем. Эмдиги ӧйдӧ конкурстар јеткилинче болуп јат. Олордыҥ ончозына акча тӧлӧӧр керек. Учы-учында Брюссельде болуп турган кӧрӱге токтогоныс. Онлайн-конкурс анда чаган айдыҥ 20-24 кӱндеринде ӧткӧн. Ого Ярославла экӱ Рахманиновтыҥ «Пьеса фантазиязын» бичип аткарганыс. Ярослав бу телекейлик конкурста 2-чи јер алган деген јетирӱ биске чаган айдыҥ 24-чи кӱнинде келген. Сӱӱнчи бот кайда болгон деп туругар!

Телекейлик конкурстаҥ озо ол јаҥар айда Томскто виртуозтордыҥ бастырароссиялык конкурсында турушкан. Анда Черниниҥ этюдтарын ойноп, 3-чи јер алган. Јарлу кӱӱчилер анайда ок оныҥ виртуоз јайалтазын темдектеп јадылар. Фортепианоны тегин ле јерге «токпоктоор» эмес, а элдеҥ ле озо ойноп турган кӱӱни угар керек. Ярослав дезе башка-башка пьесалардыҥ кӱӱлерин, олордыҥ интонациязын сӱрекей јакшы ылгап ла угуп јат. Мындый јайалталу баланы биске јылыйтпас керек.

—Јайалталу уулчакты јылыйтпас керек деп айдарыгарда, бу ууламјыда элдеҥ ле озо нени эдер керек, Ольга Александровна?

—Ярославка Чаргыдагы санаттыҥ школында ӱредӱ кӱӱнине тийбезин деп, оны кандый бир јаан кала јаар аткарар керек. Культура аайынча министерствого Москвадагы тӧс кӱӱлик школдоҥ ӱредӱге јайалталу балдарды јууп турган самара келген деп уккам. Ороондо дезе бу школдыҥ ӱч ле филиалы иштеп јат. Сибирьде андый филиал бистиҥ јаныста Кемероводо бар. Ярославты 7-чи класста, айса болзо, ары аткарар арга болор. Ол бойы дезе Москвада Гнесиндердиҥ университединиҥ тӧс кӱӱлик школында ӱренер кӱӱндӱ. Је биске баштапкы ӧйлӧрдӧ айылга јууктай ӱрензе јакшы болор. Јайалтазы јайылза, куркун канады тыҥыза, ыраада да барып ӱренбей.

Бистиҥ школдо ӧскӧ дӧ јайалталу балдар бар. Соня Сапыгина база сӱрекей јакшы ӱренип јат. Ол бијениҥ бӧлӱгин божоткон. Эмди фортепианого ӱренет. Алтай Республиканыҥ башчызы јылдыҥ сайын јиит кӱӱчилерге акчала сыйлар берет. Оны Ярославтаҥ ӧскӧ бисте база тӧрт кызычак алган. Тургуза ӧйдӧ бу сыйга база бир баланыҥ бичиктерин белетеп јадырыс. Је виртуоз деп адаткан уулчак бистиҥ школдо бу ӧйгӧ јетире бир де катап болбогон. Јарлу пианист Денис Мацуев концерттерде Елисей Мысин деп јайалталу уулчакла тӧрт колло ойноп турганын сӱрекей ӧкпӧӧрип кӧрӧдим.  Шак мындый учуралдарда, а бу бистиҥ Ярослав Бодин атту-чуулу  Мацуевле качан бирде бот мынайып ойногой не деген санаалар амыр бербей, торт арадап келет…

Куучын-эрмекти П. КАБАР ӧткӱрген