«Эл-јонго эжиктерис јаантайын ачык»

22.04.2021

Майманыҥ јурт јеезезиниҥ тӧс јурты —тергеебистиҥ эҥ јаан јурты. Јаткан улузыныҥ тоозыла ол текши Россияныҥ эҥ јаан јурттарыныҥ тооломына кирет. Оныҥ башкартузыныҥ јааны болуп, мында ла чыккан-ӧскӧн Александр БЕРСЕНЕВ иштейт. Јурт јеезени башкарар ишке ол јурт ээлемде таҥынаҥ аргачы, канча јылдардыҥ туркунына депутат болуп тура келген. Эмдиги ӧйдӧ А. Берсенев јурт јеезениҥ администрациязыныҥ ла ол ок ӧйдӧ депутаттар Совединиҥ јааны болуп, муниципал службаныҥ эҥ бийик кеминде ӱчинчи катап кӧстӧлгӧн.

Јурт јеезениҥ ижин башкарарында ончо кеминде депутаттарла, башкарула ӧмӧ-јӧмӧ, кӧстӧҥ кӧскӧ куучындажып иштеери јаан учурлу деп, ол айдат. Онойдо ок башкартуныҥ эжиктери эл-јонго јаантайын ачык. Мында јаткан улус башкараачыга кӧндӱрезине ле телефон согуп баштанар аргалу, оныҥ номери кӧбизинде бар, јажытту эмес.

Јеезеге Майма, Карлу (Карлушка), Ӱстиги Каракуш (Верх-Карагуж), Ай-Балык (Рыбалка), Ыры (Дубровка), Бабырган (Подгорное) јурттар кирет. Мында јадып турган улустыҥ тоозы 20 муҥнаҥ ажыра. Тӧс јуртта бӱгӱнги кӱнде 17891 кижи јадат.

Јеезениҥ башкартузыныҥ бӱдӱрип турган ижи — ол элдеҥ озо јурт јерлерди јарандырары: оромдорды јарыдары, јолдорды, сӧӧксалгыштарды јазаары, ондогы ла башка да јарабас јерлерде ташталган сӱрее-чӧпти чыгара тартары, балдар ойноор площадкаларды тудуп јазаары ла оноҥ до ӧскӧзи. Јурт јеезени ару ла эптӱ тудар бу иштерди «Майма ЖКХ МО «Майминское сельское поселение» бӱдӱрет.

Чокум иштерди темдектеп айтса, башкарту тергеелик ӧзӱмниҥ министерствозыныҥ ууламјызыла конкурс ойноп алала, быјыл Бабырган јуртта балдардыҥ площадказын тудар. Бу баштаҥкайды јербойыныҥ улузы эткен. Јурт ээлем аайынча министерствоныҥ программазыла олор база јеҥӱ алып, ол аайынча Маймадагы Кировтыҥ микрорайонында база балдардыҥ площадказын тудар. Ӧткӧн јылда мындый ок программа аайынча тӧс јуртта Јеҥӱниҥ паркы јараштыра јаҥыртылган. Быјыл бу паркта иштер оноҥ ары улалар. Подрядчик «Аледо» ООО Јеҥӱниҥ паркына чеден, тротуар-јол јетире эдер. Бу иштер тӱгензе, ондо јаҥыс ла јойу эмес, је коляскаларлу да маҥтадып јӱрерге эптӱ болор. Јурт јеезениҥ башкартузы мында јадып турган кӧп кенек улуска јаан ајару эдип јат. Онойдо ок јаан јаштуларга ла јууныҥ ветерандарына. Бӱгӱнги кӱнде Майма аймакта јууныҥ беш туружаачызы эзен-амыр арткан. Олор: П. А. Глуховских, В. А. Ирлик,
Н. З. Медведев, А. Ф. Медведев ле Н. И. Снитко.

Јуукта Майма аймактыҥ башкартузыла ӧткӧн јуунда јууныҥ балдарына ла тылда иштегендерге кереес тургузары јӧптӧлгӧн. Эм тургуза кереестиҥ ӱлекери ле турар јери белетелип калган. Кичӱ изӱ айдыҥ 22-чи кӱнине јетпей бу иштер бӱдер. Парктар ла јурттардыҥ јондык јерлери јараш болзын деп, ондо јылдыҥ ла кееркедим ӧзӱмдер отургузар иштерге база ајару эдилет. Онойдо ок јурттарда јолдорды јакалай ӧлӧҥди чабар иштер јылдыҥ ла кӧп болот.

Јурт јеезениҥ јеринде агын суулар кӧп, эл-јон олордыҥ јанында амыраарга сӱӱйт. Је айылчы да, јербойыныҥ да улузы амыраган кийнинде, сӱрее-чӧбин јаантайын ондо ло таштап салат деп, башкараачы кижи комудап айдат. Газедис ажыра ол эл-јонды ар-бӱткенди чеберлеп, ару тутсын деп кычырат.

Јурттарды ару-чек тударга аҥылу техника керек. Быјыл аймак башкартузыла, тергеениҥ депутаттарыла ӧмӧ-јӧмӧ иштиҥ шылтузында јурт јеезеге база бир грейдер кӧлӱк алынган эмтир. Тракторлор, кар арчыыр кӧлӱктер бар. Кышкы ӧйдӧ олор јеезениҥ узуны 130 километрдеҥ кӧп јолдорын арчыырында эрчимдӱ иштейт. Је бар техника јаан карлу јылда једишпей турза, кӧлӱктерлӱ тууразынаҥ улусты айбылаарга база келижет. Бу јанынаҥ акча-манат кӧп чыгарылып турган болзо, јаан кар тушта јолдор ӧйинде арчылып турар эди деп, Александр Владимирович темдектеди.

Јеезениҥ башкартузы јолдор јанынаҥ јылдыҥ сайынгы јазашту иштердиҥ сурагын бойыныҥ молјуларына кийдирип аларга амадайт. Не дезе, олордо кара јолдор кӧп лӧ јылдыҥ ла оок ташту јер тӧгӱп, олорды тӱзедер керек. Онойдо ок газ ӧткӱрген кийнинде јолдор ӱрелип калат, суу ӧткӱрген сетьтер эскирип-элеп калган ла Кадыннаҥ јаҥы сууӧткӱш чӧйип, јолдорды база казарга келижет. Јурт јеезеге бу иштерди бӱдӱрген подрядчиктердиҥ кийнинеҥ јолды тӱҥей ле јазаптыра база катап јазаарга келижет.

Администрацияныҥ ижи эл-јонныҥ јӧмӧлтӧзи јогынаҥ болбос. Ол јанынаҥ кӧрзӧ, Майманыҥ јурт јеезезинде јаткандар эрчимдӱ, баштаҥкайлу, буурзак улус. Онойып, јеезениҥ јеринде 9 ТОС (јербойында јондык бойы башкарынары) тӧзӧлгӧн. Ол тоодоҥ экӱзи юридически керелелген ле эмди бу ТОС-тор башка-башка программаларда, гранттардыҥ конкурстарында окылу туружар аргалу. Эл-јон текши кеминде эрчимдӱ кӧрӱмдӱ.

Ӧткӧн јылда тӧс јурттыҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ала 210 јылдыгы толгон. Ого учурлай јаан байрам белетеп, эл-јонго, јаан јаштуларга ајарулу јакшынак программа ӧткӱрерине пандемия чаптыгын јетирди. Сыйларды ла кайралдарды улусты бӧлӱктей јууп, берерге келишкен. Јурттарда јайалталу улус, ӧмӧликтер кӧп. Олор ончозы јурт јерде культуралык јӱрӱмниҥ эрчимдӱ туружаачылары.

Майма аймакта јадып, кандый бир јеҥилтелерле јер алар аргалу улуска јер бӱгӱнги кӱнде Бабырган јурттаҥ берилет. Онойдо ок јурт јеезе јуукта аукционноҥ Майманыҥ јанында 316 га јер алган. Ол јерлер аймактыҥ јеҥилтелерлӱ улузына берилер.

Јерлер керегинде айдып, Майма ла Горно-Алтайск кала ӧзӱп, олор ортозында кыйулар јоголып брааткан деп темдектебес арга јок. Майманы келер јылдаҥ ала каланыҥ агломерациязына кийдирери былтыр јаҥныҥ окылу јуунында шӱӱжилген эди. Ондо агломерацияга јаҥыс Майма эмес, је анайда ок мынаҥ ары јылдарда Ыры ла Бабырган јурт кирери айдылган. Каланыҥ ӧзӱмине јерлер јетпей барган, јеҥилтелерлӱ граждандарга јерлер керек, јадар тураларга, промышленныҥ бӧлӱкке база јерлер керек.

Агломерацияны јаанатканы инфраструктураны, јолдорды, улус јаткан бу јерлерди јарандырарына текши јарамыкту деп айдылат. Је тегин улустыҥ кӧбизи Майма јурт бойы ла болуп артып калзын деп кӱӱнзейт. Кезиги јурт јер деген ады јоголгоныла олордыҥ бир канча јеҥилтелери јоголып калар деп санааркашкан. Је ол јуунда јурт јерде јаткандардыҥ тузаланып турган јеҥилтелери ол ло бойы артып калар деп, тергеениҥ башчызы Олег Хорохордин чокумдаган. Агломерацияга кирген соҥында эл-јон јадын-јӱрӱмин јарандырар јаан программаларда туружар аргалу боло берер деп айдылган. Агломерацияга кирген јурт јерлердиҥ ӧзӱми озолошту барар.

Бӱгӱнги кӱнде јеезеге кирип турган Маймадаҥ башка јурттарда старосталар иштейт. Кезигиниҥ иштеер ӧйиниҥ чыдулары тӱгенип калган ла кӱӱк айда олорды јаҥыдаҥ кӧстӧӧр иштер ӧдӧр. Беш староста, јурт јеезениҥ он беш депутады ла ол тоодо јурт јеезениҥ башчызы эл-јонло ӧзӱмниҥ јолында ӧмӧ-јӧмӧ иштейдилер.

Э. КУДАЧИНА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина