Профсоюзтарла туштажу ӧтти

17.05.2021

Кандык айдыҥ 30-чы кӱнинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы Эжер Ялбаков тергеениҥ профсоюзтарыныҥ активиле јуун ӧткӱрди.

Јуунды ачып тура, ол быјыл ишмекчи ӧмӧликтердиҥ Јастыҥ ла иштиҥ байрамына учурлалган јаан базыттары пандемиядаҥ улам болбозын айткан. Бу байрам профсоюзтардыҥ эҥ учурлу байрамы болуп јат. Оны темдектеериле колбой айалга келер јылда оҥдолорына иженгени айдылды.

Туштажуда «Алтай Республиканыҥ профсоюз тӧзӧлмӧлӧриниҥ биригӱзиниҥ» председатели Андрей Ищенко быјыл Туулу Алтайдыҥ профсоюзтары тӧзӧлгӧнинеҥ бери 100 јылдыгын темдектеп јатканын айтты. Јуунда ол майдыҥ байрамдарына учурлай ӧдӧр иш-керектер керегинде јетирди. Онойдо ок ол пандемияла колбой эл-јонныҥ ишјалыныҥ чын кеми, кирелтелери, иштеер јерлер астаганы јанынаҥ айалгаларды темдектеди. Профсоюзтардыҥ јашӧскӱрим совединиҥ тур-чылары ӧмӧликтердиҥ курч сурактарын ла некелтелерин видеого согуп чыгарадылар. Иштиҥ турулталары керегинде айдып тура, А. Ищенко јурт јерлердиҥ специалисттерине јонјӱрӱмдик тӧлӧмирлердиҥ индексациязы эдилгенин темдектеди. Башкаруныҥ, иштиҥ, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеер министерствоныҥ ла ведомстволордыҥ ортодо камыс тӧзӧп, ишјал системаныҥ иш учун тӧлӧӧр системада тӧс ӱлӱзин чоттооры ла кубултары аайынча иштер ӧдӧт. Республи-каныҥ јеринде ишјалдыҥ эҥ ас кеми аайынча јӧптӧжӱге ӱчјандай кол салылган.

Иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча министр Адар Сумин бюджет бӧлӱктиҥ специалисттериниҥ должностной окладтарын, ишјалыныҥ ставкаларын бийиктедер иштер керегинде куучындады. Бу суракты аайлаштырарга ведомстволор ортодо ишмекчи группа тӧзӧлгӧн болгон. Ол тергеениҥ государстволык ла муниципал учреждениелериниҥ ишчилериниҥ ишјалын башкалаар баштанулар белетеер ижин тургуза ӧйдӧ баштап салган. Бӱгӱнги кӱнде ишмекчи группа республиканыҥ государстволык тогус органына башкартып турган государстволык учреждениелерди шиҥдеп кӧргӧн. Иштиҥ турулталарыла бу бӧлӱкте иштеп тургандардыҥ окладтары бийиктедилип, улустыҥ бир ле тӱҥей иште иштегендери тӱҥей ишјал алары, ишјалы ӱредӱзи ле оноҥ до ӧскӧ некелтелери аайынча керектӱ кеминде тӧлӧлӧри јеткилделер. Чоттомол иштердиҥ турултазыла бу некелтелерди бӱдӱрерге республикада иштеп турган государстволык 143 учреждениениҥ ишчилериниҥ ишјал ӱлӱзин бийиктедерге озолондыра кӧрӱмле ӱзеери 564,6 млн салковой акча керек (иш учун тӧлӧӧр кӧмзӧгӧ начислениелерле кожо).

Алтай Республикада муниципал 327 учреждение иштейт. Тургуза ӧйдӧ Майма аймактыҥ тӧрт лӧ Чой аймактыҥ он ӱч культура учреждениелериниҥ ишчилериниҥ ишјалы шиҥделип кӧрӱлген. Ондо ӱзеери 5,9 млн салковой керектӱ болгоны чоттолгон. Арткан 310 муниципал учреждениелерге бу сурак аайынча керектӱ акчаныҥ кеми 442,2 млн салковой болор. Государстволык ла муниципал учреждениелерге керектӱ ӱзеери акча-манаттыҥ кеми 1 млрд 12 млн 829 муҥ салковой акча (иш учун тӧлӧӧр кӧмзӧгӧ начислениелерле кожо) болды. Мынаҥ да ары кажы ла учреждениеде ишјал системаны ондо иштеп турган улустыҥ чике тоозыла кӧрӧри айдылды.

Бу докладка профсоюзтардыҥ јааны А. Ищенко кожулта эдип, республикада ишјалдыҥ эҥ ас кемине кӧп учреждениелерде јарабас тӧлӧмирлер кийдирилип турганына ајарды. Темдектезе, психиатрияда иштеп тургандар айалгалары кӱч јерде иштеп турганы учун алатан ӱзеери акчаны МРОТ-тыҥ тоозына кожуп јадылар. Андый бузуштар тергееде кӧп учурап јат. Онойып, тергеебистиҥ ишчилери канча кире иштеп алган акчазын јетире албай јадылар. «Бис бӱгӱн эл-јоныныҥ кирелтеринеҥ кӧрзӧ, эҥ коомой кӧргӱзӱлерлӱ тергеелердиҥ тоозына киредис. Јуукта бистиҥ орто ишјалыстыҥ кеми Алтайский крайдыйынаҥ бийик болгон болзо, бӱгӱнги кӱнде ол андый эмес болуп калды. Районный коэффициентти чотко албазабыс, бистиҥ ишчилердиҥ ижи јаҥыс ла Сибирьдеги федерал округта эмес, је текши Россия ичинде эҥ јабыс баалалып турган болор. Оныҥ учун бу ууламјыда база да кӧп иштеер керек» — деп, А. Ищенко айтты.

Јуунныҥ ӱчинчи сурагында АР-дыҥ су-кадыкты корыыры аайынча бӧлӱгиниҥ «Чемет оорудаҥ эмдеер диспансер» ле «Психиатриялык эмчилик» деген казналык учреждениелериниҥ ишчилериниҥ ишјалы ла психиатриялык эмчиликти тергеениҥ бюджет учреждениезиниҥ статузына кӧчӱрери керегинде айдылды. Докладты су-кадыкты корыырыныҥ ишчилериниҥ профсоюзыныҥ Алтай республикан организациязыныҥ пред-седатели Елена Григоренко этти. Оныҥ айтканыла, чемет оорудаҥ эмдеер эмчиликтиҥ ишчилериниҥ ишјалы, су-кадыкты корыырыныҥ ӧскӧ учреждениелериндегизине кӧрӧ, канча катапка ас. Ол ок ӧйдӧ ондо иштеп турган айалгалар каршулу деп, эҥ бийик ӱзеери тӧлӧмирлер тургузылган болот. Бӱгӱнги кӱнде бу эмчиликте медишчилер једишпей јат. 50,5 штатный единица бар болордо, иштеп турганы јӱк 25,5 ставка. Орто медперсонал онойып ок јетпей јат. Ондый ок айалга психиатриялык эмчиликте темдектелет. Кичӱ, орто медперсоналдыҥ ла эмчилердиҥ ишјалы келиштирте теҥдештирилип калган.

Онойдо ок психиатрический эмчиликтиҥ ишчилери олордыҥ эмчилигин бюджетке кӧчӱрзин деп баштану эткен. 2020 јылда эмчиликти казналык кемине кӧчӱрип турарда, ол эл-јонго ло тӧзӧлмӧлӧргӧ акча тӧлӧп алар јеткилдештер эдип турганы чотко алылбаган болгон.

Бу сурак аайынча онойдо ок АР-дыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министриниҥ молјуларын удурумга бӱдӱреечи Людмила Григоричева куучындаган. АР-дыҥ акча-манат аайынча министри Ольга Завьялова казналык статусты солыыр шылтактар јок, казналык статуста акча-манаттыҥ эбирӱзин ајаруда тударга карын да јеҥил болгонын темдектеди.

Јуунда онойдо ок «Јурттыҥ ӱредӱчизи» программа тергеебисте канайда бӱдӱп турганы кӧрӱлди. АР-дыҥ ӱредӱлик ле билим аайынча министри Ольга Саврасова программа иштеер ӱч јылдыҥ туркунына (2020-2022) республиканыҥ школдорында 36 вакансия јабылар. Ол тоодо математика, физика, информатика, орус тил ле литература, ӧскӧ ороондордыҥ тилдери, обществознание, тӱӱки ле оноҥ до ӧскӧ предметтерле ӱредӱчилердиҥ вакансиялары. Бу программаны федерал кеминде 2023 јылга јетире узадары јӧптӧлгӧн. Ӱредӱликтиҥ ле билимниҥ ишчилериниҥ профсоюзыныҥ јааны Юрий Тишко-втыҥ темдектегениле, јурт јерлерде ӱредӱчилер јетпей турганы анчада ла курч сурак болуп јат.

Э. Ялбаков ӱредӱлик ле су-кадыкты корыыр бӧлӱкте ишчилердиҥ сурактары ла јиит специалисттерди јӧмӧӧри ончо келишкедий аргалар кӧрӱлген кийнинде јӧптӧлӧрин айтты.

Республиканыҥ тергеелик ӧзӱм аайынча министриниҥ ордынчызы Виктор Емельянов профсоюзтардыҥ чыгартулу улузына АР-дыҥ башкарузы јонјӱрӱмдик тӧлӧмирлердиҥ, ол тоодо электроот учун, кемин астадарга нени эдип турганы керегинде јетирди. Бу иш федерал ведомстволордыҥ турушканыла ӧдӱп турганы айдылды.

Э. КУДАЧИНА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина