Алтайдын Чолмоны

Кеендиктиҥ кайкалы, јӱрӱмниҥ тыныжы

21.05.2021

Калада балдардыҥ В. Н. Костинниҥ адыла адалган јуранар школында кееркедер-кеелеер санаттыҥ устарыныҥ ла ӱредӱчилериниҥ кӧрӱзи кӧдӱриҥилӱ айалгада ачылды.

Кӧрӱде башка-башка ууламјыларла, темдектезе, той балкашла, кийисле, самын белетеериле, бӧскӧ јураарыла, графикала, ӧскӧ дӧ эп-аргаларла иштеп турган јайаан јайалталу 15 ус эрчимдӱ турушты.

Кӧрӱге чыгарылган той балкаштаҥ белетелген эдимдер башка-башка эп-сӱмеле белетелген. Бу ууламјыда бойыныҥ иштериле јуулгандарды Сергей Кергилов, Игорь Аргунов ло Софья Корчуганова, Анна Рябова ла Светлана Кокосова таныштырды.

Сергей Кергилов кӧп јылдардыҥ  туркунына той балкаштаҥ јӱзӱн-башка айак-казанды белетеер байлык ченемелдӱ ус ла бу школдо јаан класстардыҥ ӱренчиктерин той балкашла иштеерине ӱредет. Бу устыҥ јайаандык иштериниҥ тӧзӧгӧзинде алтай албатыныҥ кулјалары. Оныҥ белетеген вазалары ла јӱзӱн-башка айак-казаны су-алтай ӧзӧктӱ.

Холлдыҥ чике бажында столдо эки јайаан јайалтаныҥ, Игорь Аргуновтыҥ ла Софья Корчуганованыҥ, белетеген эдимдеринеҥ кӧрӧӧчилер кӧстӧрин алып болбойдылар.

Игорь јапшырып јазаарыныҥ (лепка) урокторын ӧткӱрет.Чӧлӧӧ ӧйдӧ той балкашла јилбиркеп иштеп, јети јылдыҥ туркунына јаан једимдерге јеткен деп айдар керек. Оныҥ белетеген вазаларыныҥ јаражын, айактарын дезе тургуза ла колго алар кӱӱниҥ келер. Софьяда бу бӧлӱкте аҥылу ӱредӱ јок то болзо, је той балкаш эдимдерди кееркедип јураарында ого једери јок ошкош.

Игорьдыҥ ла Софьяныҥ кӧрӱге тургускан айак-казанын јажыл јастыҥ темазы бириктирет. Јаҥы ла јайылып јаткан маралдыҥ чечектери, вьюнныҥ ла настурцияныҥ бой-бойыла колболышкан саптары јуралган эдимдердиҥ сӱрлӱзин, јаркындузын! Чын ла јаскы кӱӱ, кожоҥ бу эдимдерде.

Игорь ончо улуска, школдыҥ башкартузына, ӱредӱчизи  Сергей Ивановичке, ӧмӧ-јӧмӧ кожо иштеп јаткан Софьяга јаан быйанын айтты. Оныҥ айтканыла, ол эдимдерди белетеериле иштеерде, Софья олорды башка-башка эп-сӱмеле кееркедет. Бу эки јииттиҥ баштап алган ижинде амадулары јаан. Јуук ӧйдӧ олор база мындый јилбилӱ кӧрӱлерди белетеер кӱӱндӱ.

Бу кӧрӱде турушкандардыҥ кажызы ла байлык ченемелдӱ, аҥылу кӧрӱмдӱ, бойыныҥ ижиниҥ јаркынду устары. Онызын олордыҥ кӧрӱге чыгарылган јайаан иштери лапту керелейт.

Анна Рябова бу ла школдо јураарыныҥ урокторын ӧткӱрет. Је бойы дезе той балкашла иштеерге јакшызынат, бош ӧйин бу ижине берет. Оныҥ скульптуралары база танылу ла аҥылу. Аннаныҥ агаш вазаларыныҥ ортозынаҥ агаш аразыныҥ ээлери карап тургандый.

Светлана Кокосованыҥ той балкаштаҥ эткен эдимдери Елена Ерохинаныҥ кийис сумкаларыныҥ, Ольга Саватованыҥ торко арчуулдарыныҥ ортозында ондый эптӱ ле јаркынду кӧрӱлет.

Ады јарлу устар Каламбина Желтковская ла Айдана Тадыкина кийистеҥ эткен эдимдериле таныштырдылар. Айдананыҥ кебизине јилбӱӱ јаан болгон. Ол оны Пазырыктаҥ чыккан кулјала кееркеткен. Бу устыҥ ижиниҥ ууламјызы – этнокебистер ле Пазырыктаҥ табылган кебистерди орныктырары.

Елена Ерохина кӧрӱге кийистеҥ белетеген сумкаларын, пэчворк ууламјыла белетеген јууркандарын, наадайларын, коручыл наадайларын ла этнонаадайларын экелди, бу эдимдер башка-башка ороондордыҥ культураларын бириктирет. Еленаныҥ айтканыла, ол озо ло баштап графикалык живописец, ӱредӱчи ле оноҥ дезе наадайларла иштейт.  Колдыҥ, јӱректиҥ јылузыла белетеген јууркандарда куулгазын ийде бар. Ол кижини токынадар, амырадар аргалу. Наадайлар база таҥынаҥ башка куулгазын телекей. Славяндардыҥ коручылдары болгон наадайларды ол азыйгы ла ээжиле, чӱм-јаҥла белетеп јат.

Ольга Саватова калганчы ӧйдӧ той балкашла иштеер студияга јӱрӱп баштады. Бу иштиҥ аҥылузын ол јакшы билер. Той балкашла иштеерге Ольганы Игорь ло Софья ӱредет. Ольга кийисле де, торко арчуулдарла да иштеп турган ус деп, эл-јон јакшы билер. Билерине болорзынбай, ол оноҥ ары ичкери бедиренип, ченеп барып јатканы јарамыкту.

Дмитрий Берегошев агашла узанат. Кӧрӱде оныҥ белетеген экспозициялары сӱрекей солун. Агаштаҥ эткен эдимдеринде ар-бӱткенниҥ, оттыҥ ийдези бар, олор чек ле тирӱ, ӧзӧгинеҥ јарык ла јылу  келип тургандый.

Витринада Алена Сидорованыҥ кееркеде јураган наадайларыныҥ јаражын! Марина Стародубцева, Таисия Менигечева ла Светлана Козловцева балдардыҥ јуранар школыныҥ ӱредӱчилери. Олор кӧрӱге бойлорыныҥ јуруктарын тургусты. Марина дизайнныҥ ӱредӱчизи, кӧрӱге бойыныҥ графикалык постерлерин тургускан. Бӱгӱнги кӱнниҥ интерьерине оныҥ экспозициялары сӱреен эптӱ келижеринде алаҥзу јок. Маринаныҥ авторлык графиказын, темдектезе, агаш, чаазын ла ӧскӧ дӧ эдимдерди кееркедерге тузаланарга јараар. Таисия дезе маралдыҥ чечектегенине учурлалган јуруктарыла (акварель) таныштырды.

Светлана Козловцева ар-бӱткенде ӧдӱп турган кайкал кептӱ куулгазын кубулталарды јурап, база кӧрӱге тургускан. Кӧрӱниҥ ууламјызы башка да болзо, је бу јуруктар (живопись)  сӱрекей эптӱ келижип, бойыныҥ јерине тура берди.

Балдардыҥ јуранар школыныҥ  директоры Наталья Романенко солун кӧрӱниҥ туружаачыларына, онойдо ок кӧрӧӧчилерге јаан быйанын айтты. Јайаан јайалта, јайаандык кӧрӱм, кӧӧрӧм кӱӱн-тап шак бу устарды бириктирет.  Ол бойыныҥ куучын-эрмегинде Игорь Аргуновтыҥ, Светлана Кокосованыҥ ла оноҥ до ӧскӧлӧриниҥ белетеген ле кӧрӱге чыгарган эдимдерин бийик баалады.

Бу школдо ӱренип турган балдарга сӱрекей тузалу кӧрӱ деп айдарга јараар. Олорго јозок алгадый, ӱренгедий јарамыкту кӧдӱриҥи. Бойыныҥ ижиниҥ устарын ла ӱредӱчилерин бириктирген кӧрӱ мынаҥ ары  улалар деп иженер керек.

К. ПИЯНТИНОВА