ПМЭФ-2021: Јаҥы јӧптӧжӱлер

08.06.2021

Алтай Республиканыҥ делегациязы тергеениҥ башчызы Олег Хорохординге баштадып, Калыктар ортодогы Петербургский экономический форумда турушкан. Форум Санкт-Петербургта кичӱ изӱ айдыҥ 2-5 кӱндеринде ӧткӧн. Делегацияга Алтай Республиканыҥ государственный јаҥыныҥ бӱдӱреечи органдарыныҥ, Алтай Республиканыҥ Ӧзӱминиҥ тӧс јериниҥ чыгартулу улузы кирген.

Форумда Сибирьдеги федерал округтыҥ тергеелериниҥ «Јаан Сибирь» деп текши экспозициязыныҥ ачылтазы ӧткӧн. Ондо Россияныҥ президентиниҥ болушчызы Игорь Левитин, РФ-тыҥ Президентиниҥ администрациязыныҥ, бӱдӱреечи јаҥныҥ федерал органдарыныҥ башкараачылары, Сибирьдеги федерал округтыҥ тергеелериниҥ башкараачылары турушкан.

Форумда онойдо ок ишмекчи колбулар тударын ӧскӱрерге ӧскӧ тергеелерле, Россияныҥ јаан компанияларыла јӧптӧжӱлер тургузылган.

Калыктар ортодогы Петербургский экономический форумныҥ экинчи кӱнинде РФ-тыҥ субъекттериниҥ Экономикада колбулу иштеериниҥ тергеелер ортодогы «Сибирьдеги јӧптӧжӱ» ассоциациязыныҥ «Сибирьде ичбойыныҥ ла тыш туризмди ӧскӱрери» деп бир чук инвестициялык ӱлекерин бӱдӱреринде колбулар тудары керегинде јӧптӧжӱге кол салылган.

Јӧптӧжӱниҥ туружаачыларыныҥ тоозында Сибирьдеги федерал округтыҥ тергеелери, онойдо ок Алтай Республика, Бурятия Республика. Документте туризмниҥ јерлерин тӧзӧӧрине ле ӧскӱрерине, туризмниҥ јеткилдештериниҥ чыҥдыйын бийиктедерине айалгалар тӧзӧӧри, балдардыҥ, культурно-ӱредӱлӱ, туу-чаначылык, круизтерлӱ, экологиялык ла ишмекчи туризмди ӧскӱрерине государствоныҥ јанынаҥ аҥылу јӧмӧлтӧ эдери айдылган.

«Бис јӧптӧжӱге кол саларына тӱрген келгенис, мындый јӧптӧжӱ Сибирьдеги тергеелерге јаан учурлу ла туризмди ӧскӱргени канча кирези кӱӱнземелдӱ болгонын оҥдогоныста бис бирлик болдыс» – деп, Олег Хорохордин темдектеген. Тергеениҥ башчызыныҥ чокымдаганыла, ороонныҥ эл-јоныныҥ ичбойындагы туризмге јилбӱзи тыҥып јат.

«Кол салылган јӧптӧжӱ аайынча бир чук инвестициялык планды бӱдӱргенистиҥ шылтузында Сибирьде туризмди бир ууламјылу ла турулталу ӧскӱрер арга берерине бӱдедим» – деп, Олег Хорохордин кошкон.

Форумда онойдо ок РФ-тыҥ Государственный Совединиҥ тергеелик ле муниципал финанстарыныҥ узак ӧйгӧ турумкай артарыныҥ, тергеелердиҥ акча-манат јанынаҥ камааны јок болорыныҥ сурактары аайынча комиссиязыныҥ элбедилген јууны ӧткӧн. Онойдо ок јуулгандар куучын-тартышту площадкаларда, культуралык ла экономикалык колбулардыҥ сурактарын шӱӱжеринде турушкан, ороонныҥ субъекттериниҥ башчыларыла, государственный ла таҥынаҥ јаан компаниялардыҥ башкараачыларыла тушташкан.

Калыктар ортодогы Петербургский экономический форум – ол јаан аргачылык-ишмекчи компаниялардыҥ чыгартулу улузыныҥ колбулар тудар ла Россияныҥ, ӧзӱмдӱ рыноктордыҥ ла текши телекейдиҥ алдында турган тӧс экономикалык сурактарды шӱӱжер телекейлик площадказы. Форум 1997 јылдаҥ бери ӧткӱрилет, 2006 јылдаҥ ала Россия Федерациязыныҥ президентиниҥ баштаҥкайыла, турушканыла ӧдӱп јат.

Быјыл тӧс ајаруда телекейлик ле российский экономиканыҥ сурактары, јонјӱрӱмдик сурактар ла технологиялардыҥ ӧзӱми болгон.

Онлайн-ӱредӱликтиҥ бӧлӱгинде јаба иштеери керегинде јӧптӧжӱ

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин ле «Севергрупп ТТ» ООО-ныҥ генеральный директоры Алексей Мордашов Калыктар ортодогы Петербургский экономический форумда онлайн-ӱредӱликтиҥ бӧлӱгинде јаба иштеери керегинде јӧптӧжӱге кол салган.

Документте бӱгӱнги кӱнниҥ онлайн-платформаларыныҥ болужыла интеллектуал-јайаандык аргаларды ӧскӱрерине, тергеениҥ јайалталу балдарын илелеп јӧмӧӧрине ууламјылу бир канча керектер быжулалат. Јӧптӧжӱде онойдо ок ӱренчиктерди TalentTech холдингтиҥ («Севергрупп ТТ-га» кирет) эп-аргаларын тузаланып, профессияларга ууламјылаары ла профильный ӱредӱ берери аайынча керектер тӧзӧӧри айдылат.

«Јарадылган јӧптӧжӱ аайынча иш чыҥдый ла јеткил ӱредӱ аларын јеткилдеер, онойдо ок ӱредӱликтиҥ инновациялык бӱдӱмдерин тузаланар ла педагог ишчилердиҥ квалификациязын бийиктедер арга берер. Алтай Республика «Севергрупп ТТ-ла» форумда јӧптӧжӱ тургускан тӧрт тергеениҥ тоозында болгоны јарамыкту» – деп, Олег Хорохордин темдектеген. Форумныҥ ӧйинде «Севергрупп ТТ-ла» јӧптӧжӱге кол салгандардыҥ тоозында Московский областьтыҥ губернаторы Андрей Воробьев, Вологодский областьтыҥ губернаторы Олег Кувшинников ло Бурятия Республиканыҥ башчызы Алексей Цыденов.

Алексей Мордашовтыҥ айтканыла, TalentTech IТ-холдингте кажы ла кижиниҥ јайалтазын ӧскӱрери јанынаҥ јеткилдештердиҥ экосистемазы тӧзӧлӧт. «Јайалталарды эртеледе илелеери ле оноҥ ары апарары – једимдӱ ле ырысту улустыҥ обществозын тӧзӧӧриниҥ тӧзӧгӧзи. Аргачылыктыҥ ла государствоныҥ јаба ижи «Ӱредӱлик» деп национальный ӱлекердиҥ тӧс амадузын – кажы ла ӱренчикке кайда ла јатканынаҥ камааны јоктоҥ јеткил ӱредӱ берерин – јӱрӱмде бӱдӱрерин јууктадат. Бис бу керектерди тергеелер кеминде улалтарга, бистиҥ команданыҥ 12 јылга јууган ченемелиле ӱлежерге кӱӱнзейдис. Тергеелердиҥ башчыларына биске бӱдӱмји эткендери учун быйаныс» – деп, Алексей Мордашов угускан.

TalentTech IТ-холдинг ле ого кирип турган компаниялар бир канча субъекттерде бойын ӱредӱликтиҥ государственный структураларыныҥ иженчилӱ партнеры деп кӧргӱскен. Ӧткӧн јылдыҥ бажында, качан ӱренчиктерди дистанционный ӱредӱге кӧчӱрерде, «Фоксфорд» онлайн-школ ончо ло кӱӱнзегендерге бойыныҥ курстарына эжик ачкан. Ӱредӱлик платформала јаҥыс ла ӱренчиктер эмес, је ӱредӱчилер тузаланар аргалу болгон: олор системага класстар кийдирип, бойлорыныҥ ӱренчиктериниҥ једимин ле ӧзӱмин шиҥжӱлеер аргалу болгон. «Фоксфордко» јол ачылардаҥ ала ого 3 млн јаҥы тузаланаачылар кожулган, Московский ле Вологодский областьтардыҥ ӱренчиктери оныҥ эҥ эрчимдӱ тузаланаачылары боло берген деп, компанияныҥ пресс-службазы јетирет.

2020-2021 ӱредӱлӱ јылда холдингтиҥ база бир компаниязы, «Цифровой ӱредӱлик», Московский областьла јуук колбуда иштеген. Ӧткӧн ӱредӱлӱ јылда «Взлет» деп ӱредӱлӱ тӧс јер «Цифровой ӱредӱликтиҥ» платформазында бир канча онлайн-олимпиадалар ӧткӱрген, ол тоодо ӱренчиктердиҥ бастырароссиялык олимпиадазыныҥ школдордогы бӧлӱги баштапкы ла катап онлайн-бӱдӱмле ӧткӧн. Олордо Подмосковьениҥ текши тооло 400 муҥнаҥ кӧп ӱренчиктери турушкан. Бу ла ӱредӱлик платформада областьтыҥ 7 муҥнаҥ кӧп ӱренчиги олимпиадаларга белетенген.

Вологодский областьта «Цифровой ӱредӱлик» компания килемјиниҥ Череповецтеги «Айылына јол» деп фондына бир канча ӱлекерлер бӱдӱрген: јаан класстардыҥ ӱренчиктери ортодо профууламјылу элбек тестирование ле ӱренчиктердиҥ бастырароссиялык олимпиадазына онлайн-белетениш. Бийик кӧргӱзӱлерлӱ ӱренчиктер билим-шиҥжӱлӱ программаларда туружарына талдалган.

Турумкай ӧзӱмниҥ бӧлӱгинде јаба иштеери керегинде меморандум

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин ле Россияныҥ јаан деген СИБУР нефтегазохимический компаниязыныҥ башкараачы директоры Алексей Козлов турумкай ӧзӱмниҥ бӧлӱгинде јаба иштеери керегинде јӧптӧшкӧн.

Ол керегинде меморандумга эки јаны кичӱ изӱ айдыҥ 3-чи кӱнинде Калыктар ортодогы Петербургский экономический форумда кол салган.

Документте турумкай ӧзӱмниҥ бӧлӱгинде ченемелле, јӱрӱмде бӱткен эҥ артык керектерле ӱлежери, экологиялык баштаҥкайларды, экологияда культураны ла билгирлерди бийиктедерине ууламјылу ӱредӱлӱ ле јартамалду ӱлекерлерди бӱдӱрери айдылган. Оныла коштой, парниковый дейтен газтардыҥ чыгарын астадар ла полимер таштанчыларды јуур ла олордоҥ не-немелер эдип чыгарар системаны јарандырарына ууламјылу ӱлекерлер баштапкы јерде болор.

Олег Хорохординниҥ темдектегениле, Алтай Республика јажыл экономиканы эрчимдӱ ӧскӱрет. Куучын озо ло баштап кӱнниҥ ийдезин јууп иштедери, агашла иштеериле, ай-кӱнниҥ аайыла колбулу ӱлекерлер, туризмди экология јанынаҥ јӧмӧп ӧскӱрери керегинде ӧдӧт.

«Бӱгӱн кандый ла тергеениҥ, анчада ла экологиялык кӧргӱзӱлери јанынаҥ баштапкы јердеги Алтай Республиканыҥ турумкай ӧзӱмине «јажыл» технологиялардыҥ баазын јабызадып, инновацияларды тузаланганыла јединер керек. Бистиҥ бу амадуларды Россияда турумкай ӧзӱмниҥ баштаачыларыныҥ бирӱзи – СИБУР јӧмӧп турганы сӱӱндирет. Бис арга-кӱчисти бириктирип, јаан учурлу экологиялык баштаҥкайларды бӱдӱрерис деп бӱдедим» – деп, тергеениҥ башкараачызы темдектеген.

Алексей Козловтыҥ айтканыла, турумкай ӧзӱмниҥ сурагы јӱрӱмде бӱдӱп туру, јаҥыс ла јӱрӱмде бӱткен ӱлекерлерди оҥдооры учурлу эмес, је јаҥы аргаларды кӧрӱп, јаҥыртуларга белен болоры учурлу.

«СИБУР экологиялык ла јонјӱрӱмдик учурлу ӱлекерлерди јӧмӧӧргӧ чырмайат, олор тергеелердиҥ бастыра јанынаҥ ӧзӱмине, онойдо ок олордыҥ тыштында јакшы ченемел болуп таркаарына јӧмӧлтӧлӱ болоры јарт. Россияныҥ ару экологиялу, кӱнниҥ ийдезиле иштеер јаан аргаларлу тергеелердиҥ бирӱзи, Алтай Республика, бисле турумкай ӧзӱмниҥ сурактары јанынаҥ јаба иштеерине сӱӱнип турубыс. Билгирлерди ле ченемелди бириктирип, бис экологиялык айалганы јарандырарында узак ӧйгӧ синергетический турултага јединерис» –деп, ол кошкон.

СИБУР Россияныҥ нефтехимический бӧлӱгиниҥ баштаачызы ла бу бӧлӱктеги телекейлик јаан компаниялардыҥ бирӱзи, ондо 23 муҥнаҥ артык ишчи иштейт. СИБУР-дыҥ эрчимдӱ ижиниҥ шылтузында ол бийик конкуренциялу продукция эдип јат, ол ончо телекейдиҥ 80 ороонында тузаланар товарлар ла автомобильдер чыгарарында, строительстводо, энергетикада, онойдо ок химический промышленностьто ло ӧскӧ дӧ бӧлӱктерде тузаланылат.

СИБУР нефтьти ле газты иштеп алганынаҥ арткан продукталарын перерабатывать эдет, онойып олорды кӱйдӱргенинеҥ газ чыгарын астадарына јӧмӧлтӧ эдет. 2019 јылда СИБУР 22,6 млрд куб. м. продукталарды перерабатывать эдип, 72 млн тонна парниковый газтардыҥ кейге таркаарын токтоткон, ол Европаныҥ орто кемдӱ орооныныҥ јылына кейге чыгарган газыла тӱҥей.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина