Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Россияныҥ кӱни — јаркынду байрам!

10.06.2021

Россияныҥ кӱни јылдыҥ сайын кичӱ изӱ айдыҥ 12-чи кӱнинде темдектелет. Бу байрам 2002 јылга јетире Россияныҥ государственный суверенитеди керегинде јарлыкка кол салганыныҥ кӱни деп адалган болгон. Ол бистиҥ ороондо эҥ јиит деген байрамдардыҥ бирӱзи болуп јат.

Россия Федерацияныҥ президенти шак ла кичӱ изӱ айдыҥ 12-чи кӱнинде тудулганы керегинде база айдар керек. 1991 јылда ороонныҥ тӱӱкизинде баштапкы ла катап государствоныҥ башкараачызын тудары аайынча элбек эл-јон турушкан ачык талдаштар ӧткӧн. Бу талдаштарда јеҥӱни Б. Н. Ельцин алган. Борис Николаевич ороонныҥ эҥ бийик јамызына тудулган кийнинде, 1994 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 2-чи кӱнинде 1113 таҥмалу јасакка кол салып, кичӱ изӱ айдыҥ 12-чи кӱнине бийик государственный учур берген. Байрамныҥ бойы дезе Россия Федерацияныҥ государственный суверенитеди керегинде Декларацияга кол салган кӱн деп јарлалган. Кийнинде оны эптӱ болзын деген кӱӱн-санаала кемнеҥ де камааны јок кӱн деп адап баштагандар.

Россияныҥ јаҥы тӱӱкизиниҥ башталганында табылган бу байрамды кӧп саба россияндар озо баштап дачага тыштанып барып келер деген тегин ле амыраар кӱн деп бодогондор. Ороонныҥ кезик калаларында јаҥы байрамга учурлалган керек-јарактар ӧткӱрилген де болзо, је олор баштапкы јылдарда элбек кемине јетпеген. 1998 јылда Борис Ельцин бу байрамга учурлалган кӧдӱриҥиде уткуулду сӧс айдып, аайлашпастарды токтодып, байрамды Россияныҥ кӱни деп адаары јанынаҥ бойыныҥ шӱӱлтезин айткан.

Анайып, бу байрам Россияныҥ кӱни деп 2002 јылдыҥ кочкор айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала, качан Россия Федерацияныҥ Иш аайынча јаҥы Кодекси толо чыду алынган кийнинде, окылу адалып баштаган. Бу керек-јарактаҥ озо 2001 јылда президент В. В. Путин Россияныҥ государственный  суверенитеди керегинде Декларацияны јӧптӧгӧнине учурлай Кремльде ӧткӧн кӧдӱриҥилӱ туштажуда: «Бу документ бистиҥ ороонныҥ јаҥы тӱӱкизине јол ачкан. Ол јасактарла быжулалган гражданский јайымла  колбулу. Оныҥ тӧзӧлгӧзинде граждандардыҥ једимдери, арга-чагы ла јеткил јӱрӱми салылган» — деп айткан.

Бӱгӱнги кӱнде Россияныҥ кӱни ороонныҥ башка-башка ук-калыктарын бириктирип, најылыкта ла амыр-энчӱде јадатан айалгалар тӧзӧйт. Бу кӱнде Россияныҥ бастыра калаларында кӧдӱриҥилӱ јуундар ла байрамдык керек-јарактар ӧдӧт. Байрамда элбек эл-јон туружат. Президент Кремльде Россия Федерацияныҥ Государственный сыйларын табыштырат. Је эҥ ле кӧп улус турушкан јаркынду байрам Москвада Кызыл тепсеҥде ӧдӧт. Ол эҥирде Россияныҥ кӱнине учурлалган јӱзӱн ӧҥдӱ кеен салютла тӱгенет.

Байрамга учурлалган керек-јарактар бистиҥ республикада быјыл онлайн эп-бӱдӱмле ӧдӧт. Кичӱ изӱ айдыҥ 11-чи кӱнинде 18 саат эҥирде «Бис — россияндар» деген концерттиҥ трансляциязы башталар. Байрамдык концертте тергеениҥ муниципал тӧзӧлмӧлӧриниҥ артисттери ле јайаан ӧмӧликтери туружат. Горно-Алтайскта дезе «Россияныҥ кӧзнӧктӧри» ле «Кичӱ изӱ айдыҥ 12-чи кӱни, Россияныҥ флагтары» деген флешмобтор ӧдӱп јат. Алтай Республиканыҥ калыктарыныҥ Најылыгыныҥ туразы дезе кичӱ изӱ айдыҥ 1-18 кӱндеринде «Калыктардыҥ најылыгы» деп адалган онлайн-парад ӧткӱрет. Бисте анайда ок «Оморкойдым сениле, мениҥ Россиям!» деген онлайн-кӧрӱ ӧдӧт.

Кичӱ изӱ айдыҥ 11-чи кӱнинде Эл Курултайдыҥ јаан залында Алтай Республиканыҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ала 30 ла алтай калыктыҥ Арасей тергееге бойыныҥ кӱӱниле киргенинеҥ ала 265 јылдыктарына учурлалган кӧдӱриҥилӱ јуун ӧдӧр.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина