Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Јеткер јок бала туш

18.06.2021

Кичӱ изӱ айдыҥ 10-чы кӱнинде Алтай Республиканыҥ тергеелик ӧзӱм аайынча министерствозында ада-энелерге учурлалган «Јеткер јок бала туш» деп федерал ӱредӱлӱ программаныҥ таныштырузы ӧткӧн. Ада-энелер бу программа аайынча кӧлӱктерде балдарды тартатан ээжилерге ӱренер аргалу. Оныла колбулу тренинг-таскаду тергеениҥ перинатальный тӧс јеринде ӧдӧр.

Бу ӱлекерди јӱрӱмде бӱдӱрерин Россия Федерацияныҥ МВД-зыныҥ госавтоинспекциязы Россияныҥ су-кадыкты корыыр министерствозыныҥ  болужыла «Јеткер јок јол-јорык» деген федерал ӱлекер аайынча ӧткӱрер. Ӱлекерле таныштыру ӧдӧр ӧйдӧ ого учурлалган пресс-конференция база ӧткӧн. Оныҥ ижинде Алтай Республиканыҥ госавтоинспекциязыныҥ јааныныҥ молјуларын удурумга бӱдӱрип турган Дмитрий Кузнецов, перинатальный тӧс јердиҥ башкараачызыныҥ молјуларын удурумга бӱдӱрип турган Татьяна Суртаева, «Јеткер јок бала туш» деген экспертный тӧс јердиҥ генеральный директоры Вадим Мельников, балдардыҥ омбудсмени Надежда Манзырова, Алтай Республиканыҥ тергеелик ӧзӱм аайынча министриниҥ ордынчызы Петр Громов ло тергеениҥ МВД-зында тӧзӧлгӧн общественный советтиҥ чыгартулу кижизи Георгий Балкин турушкандар.

Федерал ӱлекерди ада-энелер ортодо таркадары аайынча иш ӱч бӧлӱктеҥ туруп јат. Баштапкызында, ого улусты элбеде тартып алар керек. Экинчизинде, оогош балдардыҥ энелерин ӱредетен медишчилерди ажындыра белетеп алар некелтелер туруп јат. Ӱчинчизинде, тренинг-таскадуда ӱредӱ алган медишчилер барлу ӱй улус ла бала табатан турада јаткан эпшилер ортодо неделеде бир канча катап таскадулу ӱредӱлер ӧткӱрер учурлу. Олор аҥылу сертификациялу јазалдарды јолдо кыйалтазы јогынаҥ тузаланарын, «балдардыҥ режими» деген ээжилерди толо бӱдӱрерин, јолдорды коляскалу ајарулу кечерин база катап эзедип, таскадулу семинарлар ӧткӱрер.

Элбек јетирӱлер эдер эп-аргалардыҥ журналисттерине ӧткӱрген пресс-конференцияда Дмитрий Кузнецов мындый ӱлекер бистиҥ республикага сӱрекей керектӱ болгонын темдектеген. Оныҥ айтканыла, госавтоинспекцияныҥ ишчилери јолдордо бала-барканыҥ сынык-бычык алып турганын токтодоры ла јеткерлӱ учуралдарды болдыртпазын јеткилдеери аайынча иштерге јаан ајару эдип јат. Је балдарла колбулу ДТП-лар республиканыҥ јолдорында астагалак. Бу сурак, алдындагы ла јылдарда чылап ок, ол ло курч бойы артып јат. Калганчы беш јылдыҥ туркунына республиканыҥ јолдорында оогош ло эр кемине јетпеген балдар ортодо 198 ДТП болгон. Оноҥ улам он бала божогон, 212 бала дезе башка-башка сынык-бычык алган.

2021 јылдыҥ беш айыныҥ туркунына дезе јолдордо јеткер-тӱбектӱ јирме эки учурал темдектелген. Олордо ДТП-га 25 бала кирген. Кыскарта айтса, кӧлӱкте отурган кажы ла экинчи бала тӱбекке кирген. Автоинспекторлор балдар јолдо болгон ДТП-ларда кӧп лӧ саба учуралдарда јеткер болдыртпазын јеткилдеер кайыш курларды кийбегени, аҥылу отургуштарды тузаланбаганы учун божоп јадылар деп темдектейт.

Республиканыҥ перинатальный тӧс јериниҥ баш врачыныҥ молјуларын удурумга бӱдӱрип турган Татьяна Суртаева балдардыҥ энелерин кӧлӱктерде тургузылган отургуштарла, јеткер болбозын јеткилдеер кайыш курларла тузаланарга ӱредетени сӱрекей учурлу деп темдектеген. «Јеткер јок бала туш» деген федерал ӱлекер аайынча тренинг-таскаду ӧтсӧ, медишчилер анайда ок јолдо јӱретен ле јолды кечетен ээжилерге база јаан ајару эдер.

Пресс-конференцияда «Јеткер јок бала туш» деген ӱлекерди канайда тузаланза артык болоры керегинде экспертный тӧс јердиҥ генеральный директоры Вадим Мельников куучындаган. Јуунныҥ туружаачылары бу ӱлекердиҥ сӱрекей керектӱ болгонын темдектегендер. Балдарды кӧлӱктерге отургузып, олорго јолдо јеткери јок јарамыкту айалгалар тӧзӧйтӧни «темир аттыҥ» тискинчилеринеҥ ле балдардыҥ ада-энелеринеҥ кӧнӱ камаанду. Оныҥ учун јаан улуска јол-јорык ӧйинде јеткер болдыртпазын јеткилдейтен аҥылу отургуштарды ла кайыш курларды кыйалтазы јогынаҥ тузаланар керек. Туштажуныҥ туружаачылары бистиҥ јӱрӱмисте балдардаҥ баалу  ӧскӧ база кандый да байлык јок деп јолду темдектегендер.

Туштажуныҥ учында Алтай Республиканыҥ ичбойындагы керектери аайынча министерствозыныҥ общественный совединиҥ чыгартулу кижизи Георгий Балакин тергеениҥ јолдорында болуп турган јеткерлӱ учуралдарда сынык-бычык алган улустыҥ кӧп сабазы божоп јат. Балдар јеткерге база ас эмес учурап јат деп темдектеген. Ол: «Полиция бӱгӱнги кӱнде обществоныҥ нравственный су-кадыгын сергелеҥ ле быжу корулап јат. Јолдордо јеткер-тӱбек болбозын база олор јеткилдейт. Је кижи бойы кичеенбезе, јӱрӱмин бойы корулабаза, ого кем де ылтам болужып болбос. Бу керекте государствоныҥ ла јаҥныҥ органдарыныҥ кӱчи база јетпес. Јолдо не ле болор аргалу. Айдарда, јолго чыккан кижиге кандый ла айалгаларда сӱрекей ајарыҥкай болор керек. Бӱгӱнги туштажуда ла пресс-конференцияда куучын-эрмек балдар керегинде тегиндӱ ӧтпӧгӧн, јӱрӱм кижиге јӱк ле јаҥыс катап берилген ине» — деп темдектеген.

П. Кабар

В. Суховтыҥ фотојуруктары

 

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина