Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Тӱӱкибис — документтерде ле чырайларда

18.06.2021

Алтай калык бойыныҥ кӱӱниле Россияга киргениниҥ 265 јылдыгына ла Алтай Республика тӧзӧлгӧниниҥ 30 јылдыгына учурлалган кӧрӱ кичӱ изӱ айдыҥ 11-чи кӱнинде Эл Курултайда ачылган.

«Документтерде ле фотолордо бистиҥ тӱӱкибистиҥ јаан учурлу ӧйлӧри кӧргӱзилген. 265 јыл мынаҥ кайра Россияныҥ эл тергеезине кирип, алтай албаты калык болуп бойын корып алган. Шак Россияныҥ калыктарыныҥ билезинде јуртап, бис Туулык Думадаҥ ала Алтай Республикага јетире јолды ӧдӱп, государственностьту болгоныс.

Кӧрӱдеги фотолордо таныш чырайларды, кожо иштеген нӧкӧрлӧристи, најыларысты кӧрӧдис. Бу улус Алтай Республиканыҥ политикалык тӱӱкизине ле Россияныҥ тӱӱкизине кирген. Олордыҥ кӧбизи бӱгӱн ортобыста јок болгоны ачу…

Талдап алган јол чын болгонын ӧй керелеген. Горно-Алтайский областьтыҥ албаты депутаттарыныҥ тӱӱкилик 21-чи тудуузыныҥ республиканы тӧзӧӧри керегинде Декларацияны јӧптӧгӧн депутаттарына ол ӧйдӧ кандый кӱч болгонын бис оҥдоп јадыс. Республика бар, ол ӧзӱп келген ле мынаҥ да ары болор!» – деп, АР-дыҥ парламентиниҥ председателиниҥ ордынчызы Евгений Чепкин кӧрӱниҥ ачылтазында айткан.

Алтай Республиканыҥ Кӱни јаан изӱ айдыҥ 3-чи кӱнинде, Горно-Алтайский автоном областьты Горно-Алтайский Советский Социалистический Республика эдип кубулта тӧзӧӧри керегинде РСФСР-дыҥ јасагы јӧптӧлгӧн кӱнде, темдектелип јат деп, автоном  областьтыҥ депутаттар Совединиҥ 21-чи тудуузыныҥ, Алтай Республиканыҥ парламентиниҥ баштапкы тудуузыныҥ депутады болгон Владимир Торбоков айткан. «1991 јылдыҥ  ӱлӱрген айыныҥ 25-чи кӱнинде ӧткӧн сессияда В. И Чаптынов кажы ла депутаттыҥ ады-јолын адап, республиканы тӧзӧӧри учун ол «јӧп» пӧ, «удура» ба болгонын трибунадаҥ сураган ла депутаттар кӱӱнин ачык-јарык угускан. Декларацияны јӧптӧгӧн бу улусты ундыбас керек» —деп, ол угускан.

«Республиканы тӧзӧӧр сурак аайынча камыс тӧзӧлгӧн болгон. Оны М. З. Гнездилов башкарган (ол ӧйдӧ депутаттардыҥ Горно-Алтайск каладагы Совединиҥ јааны — ред.) — деп, областьтыҥ Чой аймактаҥ депутады болгон Иван Левашов эске алган. — Республиканы тӧзӧӧри учун депутаттарла ишти Оҥдойдыҥ «камааны јок» деп адаган он депутады ӧткӱрген эди. Олор ортодо ӧскӧ дӧ аймактардыҥ улузы болгон болор, је бис ортобыста олорды «Оҥдойдыҥ» ла деп адап туратаныс. Мени «депутаттар сени тооп јат, Чойдоҥ, Турачактаҥ, Маймадаҥ тудулган депутаттарла куучындаш, республика учун ӱнин берзин» деп сураган.  Олор ончо улусла куучындажып туратан, ады-јолдорын мен ундуп турум. Тартыжу сӱрекей тыҥ болгон…».

Кӧрӱниҥ ачылтазында республика тӧзӧлип турар ӧйлӧрди Любовь Кудачина (Иркитова), Зоя Николаева, Владимир Шадрин эске алып куучындаган. Тӱӱкилик ол керектердиҥ кереечилери болгон, ондо турушкан улустыҥ эрмек-сӧзи, кӧрӱдеги документтердий ок, баалу ла кереес угулган.

Кӧмӱрчи Петешева

 

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина