Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Архивный документтер — аҥылу коруулда

22.06.2021

Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ кичӱ залында кичӱ изӱ айдыҥ 18-чи кӱнинде кӧдӱриҥилӱ айалгада Алтай Республиканыҥ јуучыл комиссариады
Ада-Тӧрӧл учун Улу јуу ӧйиндеги архивный материалдарды тергеениҥ архивный службазына чеберлеерине табыштырды.

Кӧдӱриҥиде АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ молјузын бӱдӱреечи Динара Култуева, Эл Курултайдыҥ национальный политика, ӱредӱ, культура, јондык биригӱлер ле СМИ-лер аайынча комитединиҥ председатели Наталья Екеева, республиканыҥ јуучыл комиссары Олег Денисенко, ЗАГС-тыҥ ла архивтердиҥ керектери аайынча комитеттиҥ председатели Наталья Антарадонова, военкоматтыҥ ишчилери, јуучыл керектердиҥ ветерандары, юнармеецтер туруштылар.

«Кичӱ изӱ айдыҥ 22-чи кӱнинде темдектелип турган Эземниҥ ле карыкчалдыҥ кӱниниҥ алдында бис јуучыл комиссариаттыҥ јууган Ада-Тӧрӧл учун Улу јуу ӧйиниҥ документтерин Алтай Республиканыҥ государственный архивине јаантайынга чеберлеерине табыштырадыс» — деп, Динара Култуева айтты. Оныҥ темдектегениле, јуу-чактыҥ јылдарында акту бойлорыныҥ јӱрӱмин де карамдабай ат-нерелӱ јуулашкандардыҥ ады-јолдорын кереестеп артыргызып салары сӱрекей керектӱ ле учурлу. Улу Јеҥӱ албатыга јаан јылыйтулардыҥ, јаанныҥ-јаштыҥ шыралу јолыныҥ, ченелтелердиҥ шылтузында келген.

«Бис государстволык кичеемелге Туулу Алтайдыҥ байлык тӱӱкизиниҥ база бир  учуры јаан ӱлӱӱзин — бистиҥ јерлештерис ле јуучылдарыс керегинде материалдарды табыштырып јадыс. Шак бу документтер Россия Федерацияныҥ архивный фондына кирер ле олорло таныжарга бистиҥ тергеениҥ ончо эл-јонына јарамыкту, ачык ла эптӱ болор» — деп, Д. Култуева чокумдады.

Наталья Екеева кӧдӱриҥиниҥ туружаачыларына уткуулду сӧзиле баштанып, јуучыл комиссариатка, архив службаныҥ чыгартулу улузына јуу-чакту јылдардыҥ документтерин цифровать эдип, јаҥырта орныктырып јазаган јаан ла каруулу ижи учун быйанын айтты. Ол тӱӱкилик кереес, эзем анчада ла јиит ӱйеге тӧрӧлчи кӱӱн-тапту болуп ӧзӧриниҥ, тӱӱкизине чындык болорыныҥ аҥылу учурын темдектеди. «Бӱгӱнги ӧткӱрилип јаткан кӧдӱриҥи учурлу ла керектӱ. Нениҥ учун дезе улус бӱгӱнги кӱнге јетире бойлорыныҥ јууктарыныҥ ады-јолдорын бедиреп јат. Айса болзо, кем де тапкалак. Айдарда, бу јетирӱле таныжып, тергеелик архивке баштанарга јараар. Керектӱ јетирӱни, јартамалды угуп аларга» — деп, ол айтты. Оныҥ темдектегениле, биске олордыҥ кажызыныҥ ла ады-јолын, ат-нерелӱ керегин, јолын эзедип, кереестеп јӱрер керек.

Олег Денисенко јуулгандарга республикан военкоматтыҥ архивный материалдарды јуур ижи јондыкла, ветеран организацияларла, јуучыл-патриотикалык клубтарла, ӱредӱлик учреждениелерле ӧмӧ-јӧмӧ лӧ јуук колбуда ӧткӧни јанынаҥ элбеде айтты. Ол ӧткӧн 2020 јылда Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачыларыныҥ ады-јолдорын чокумдап табары, олор керегинде јетирӱлерди, фотојуруктарды кыракы јуунадары јанынаҥ  кемиле сӱрекей јаан иш эдилгенин темдектеди. Шак ондый иштиҥ шылтузында от-калапту јуу-согуштардыҥ туружаачылары керегинде 44 муҥнаҥ ажыра материал, 3500-теҥ ажыра фотојуруктар јуулган. Бу јаан иштиҥ бир  ле бӧлӱги, тӱӱкилик иш мынаҥ да ары улалар.

ЗАГС-тыҥ ла архивтердиҥ керектери аайынча комитеттиҥ председатели Наталья Антарадонованыҥ айтканыла, јуулган ончо материал архивный јуунтыга кирер, ол тергеениҥ эл-јонына, онойдо ок айылчыларга ачык болор. Онойдо ок бу јуунты кӧрӱ-выставкалардыҥ, бичик-журналдардыҥ тӧзӧгӧзи болор.

Кӧдӱриҥи ӧйинде ЗАГС-тыҥ ла архивтердиҥ керектери аайынча комитет ле Алтай Республиканыҥ јуучыл комиссариады ортодо ӧмӧ-јӧмӧ иштеери аайынча јӧпкӧ кол салылды.

Јуунныҥ учкары туружаачылар  «Јуу-чак болгон» деген мультимедийный ӱлекерле таныштылар. Солун ӱлекер архивный материалдар аайынча белетелген.  Кӧдӱриҥиниҥ туружаачылары Ада-Тӧрӧл учун Улу јууда корогондордыҥ эземин  бир минут тымыкта эзеттилер.

Туулу  Алтайдаҥ фронтко 42268 кижи барган, олордыҥ 11 муҥы бойыныҥ кӱӱниле атанган. Јуу-согуштарда  божогон ло эмезе сурузы јок јылыйгандардыҥ  тоозы – 19901 кижи. Је 10 муҥ кирези улустыҥ салымы јарты јок артат.

Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ баштаҥкайыла, јӧмӧгӧниле 2015 јылда Государственный архивке чеберлеерине республикан јуучыл комиссариатта Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачыларыныҥ 1937-1995 јылдардыҥ чеберлелип јаткан документтери табыштырылган.

К. ПИЯНТИНОВА

Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина