Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Манулдыҥ беш балазы табылды

22.06.2021

Кош-Агаш аймакта јербойыныҥ кижизи манулдыҥ (јерлик кискениҥ) ичегенин-уйазын тапкан. Солун учурал видеого ло јурукка согулган. Бу ӧйдӧ таштыҥ кыбында энезин сакып јаткан беш кискечек  болгон. Чырай-бӱдӱжи јаантайын «кыйгас, јемире кӧргӧн» соок кептӱ јаандарына кӧрӧ, кискечектер јалакай, јымжак болды. Билимчилердиҥ шӱӱлтезиле, олорго бир айдаҥ эмеш ле ажыра. Јаштары јаанаган сайын олор катурканып јат.

Јерлик ар-бӱткенде манулга каа-јаада ла туштаарга келижет. Ол сӱрекей сескир, сергек: билдирер-билдирбес ле табыштаҥ чӱрче ле јажынып-ажытанып, шык ла боло берер. Манул Алтайда кӧп лӧ јаны Кош-Агаш аймакта јӱрет. Бу јерлик киске бийик айаҥдарда јӱрерин сӱӱбес: чӧл, сай кумакту јерлерди артыксынар. Азыранып-јемзенип јӱргени оок-тобыр: чычкан, ӧркӧ лӧ о.ӧ. Јаан билениҥ энези шак бу ӧйдӧ чычкандап барган болордоҥ айабас.

«Тергееде манулдыҥ чокым тоозы јок, онойдо ок ирбистиҥ де тоозы јарт эмес. Олордыҥ толо тоозын алары бир де ӧткӱрилбеген — деп, Сайлугемдеги нацпарктыҥ билим ишчизи Алексей Кужлеков айдат. — Быјыл јайгыда јерлик кискениҥ јӱрӱп турган јерлериниҥ бирӱзинде фототузакты тургузары јанынаҥ куучындажадыс. Амадузы — олорды бастыра јанынаҥ: эне кискениҥ балдарын таскатканын, курсак-јемин, јӱрӱп турган јерлерин, јолдорын шиҥдеери. Ајаруга алатан тизӱ камералар јаҥыскандыра јӱрӱп турган кискелердиҥ јерлерин чокымдап алар арга берер. Бар јетирӱлерле болзо, олордыҥ адылу јерлериниҥ кеми 10-15 километрге једип јат».

Манул, палластыҥ кискези (лат. Otocolobus manul) Россияныҥ, Алтай Республиканыҥ ла МСОП-тыҥ Кызыл бичигине кийдирилген. Телекейде јерлик кискелердиҥ эҥ ас шиҥделгени — манул. Россияда олордыҥ текши тоозы 21-чи чактыҥ бажында 3000-3650 тынга једет.

 

Сайлугемдеги нацпарктыҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина