Манулдыҥ беш балазы табылды

22.06.2021

Кош-Агаш аймакта јербойыныҥ кижизи манулдыҥ (јерлик кискениҥ) ичегенин-уйазын тапкан. Солун учурал видеого ло јурукка согулган. Бу ӧйдӧ таштыҥ кыбында энезин сакып јаткан беш кискечек болгон. Чырай-бӱдӱжи јаантайын «кыйгас, јемире кӧргӧн» соок кептӱ јаандарына кӧрӧ, кискечектер јалакай, јымжак болды. Билимчилердиҥ шӱӱлтезиле, олорго бир айдаҥ эмеш ле ажыра. Јаштары јаанаган сайын олор катурканып јат.

Јерлик ар-бӱткенде манулга каа-јаада ла туштаарга келижет. Ол сӱрекей сескир, сергек: билдирер-билдирбес ле табыштаҥ чӱрче ле јажынып-ажытанып, шык ла боло берер. Манул Алтайда кӧп лӧ јаны Кош-Агаш аймакта јӱрет. Бу јерлик киске бийик айаҥдарда јӱрерин сӱӱбес: чӧл, сай кумакту јерлерди артыксынар. Азыранып-јемзенип јӱргени оок-тобыр: чычкан, ӧркӧ лӧ о.ӧ. Јаан билениҥ энези шак бу ӧйдӧ чычкандап барган болордоҥ айабас.

«Тергееде манулдыҥ чокым тоозы јок, онойдо ок ирбистиҥ де тоозы јарт эмес. Олордыҥ толо тоозын алары бир де ӧткӱрилбеген — деп, Сайлугемдеги нацпарктыҥ билим ишчизи Алексей Кужлеков айдат. — Быјыл јайгыда јерлик кискениҥ јӱрӱп турган јерлериниҥ бирӱзинде фототузакты тургузары јанынаҥ куучындажадыс. Амадузы — олорды бастыра јанынаҥ: эне кискениҥ балдарын таскатканын, курсак-јемин, јӱрӱп турган јерлерин, јолдорын шиҥдеери. Ајаруга алатан тизӱ камералар јаҥыскандыра јӱрӱп турган кискелердиҥ јерлерин чокымдап алар арга берер. Бар јетирӱлерле болзо, олордыҥ адылу јерлериниҥ кеми 10-15 километрге једип јат».

Манул, палластыҥ кискези (лат. Otocolobus manul) Россияныҥ, Алтай Республиканыҥ ла МСОП-тыҥ Кызыл бичигине кийдирилген. Телекейде јерлик кискелердиҥ эҥ ас шиҥделгени — манул. Россияда олордыҥ текши тоозы 21-чи чактыҥ бажында 3000-3650 тынга једет.

Сайлугемдеги нацпарктыҥ пресс-службазы

ТОП

«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар

Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы

«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»

Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым