Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Сурактар ла каруулар

22.06.2021

Черӱде кижини бичиир бе?

 —Тооалыш ӧйинде мениҥ уулым черӱде службазын ӧдӱп јат. Бис оны тооалыштыҥ чаазынына кийдирерис пе? 

Јок, кийдирбегер. Тооалышты ол турган јеринде ӧдӧр. Слердиҥ уулыгар черӱде јуучылдардыҥ ӧмӧлик айыл-ээлеминде (домохозяйство) деп чотолот.

Јабык городоктордыҥ, јуучыл частьтардыҥ ла организациялардыҥ јериндеги јуучылдар кандый ведомстволорго бу объекттер келижип турган олордыҥ ийде-кӱчиле тоого алынар.

 

Јӱк тооалышта јарталар

—Тооалышты ЗАГС-тардыҥ, ФМС-тыҥ ла ӧскӧ организациялардыҥ јетирӱлериле не ӧткӱрбей турган?

—Јетирӱлердиҥ базаларында тооалышта алгадый јонјӱрӱмдик-демографиялык јаан учурлу јетирӱлер јок.

Јӱк ле бир темдек: эр кижи ле ӱй кижи квартира табып, бир биледе јуртайт, олордыҥ акча-манады текши. ЗАГС-та дезе бу биле јок, нениҥ учун дезе олор колбузын регистрировать этпеген ле прописказыла јатпай јат. Тооалышта олор — бир ээлем туткан, толо биле болуп чотолор.

Тооалыш тушта јурт-ӧрӧкӧлӧрдиҥ тоозы, канча кижи, балдардыҥ тоозы, јаткан айалгалары керегинде јетирӱлер јуулып јат. Бу јетирӱлерге тайанып, темдектезе, балдарлу јиит билелерди јӧмӧӧрин пландаарга јараар.

Национальность, тилдерди билери, ӱредӱзи ле керек дезе кижи ишке канча ӧйгӧ једип турганы керегинде јетирӱ окылу бир де базада јок. Тооалышта бу јетирӱлерди алар арга бар.

Айдарда, тооалыш – ороонныҥ кажы ла кижизи кандый јатканы керегинде чокым јетирӱ јууп алар сок јаҥыс эп-арга.

 

Јолдо улус тоого канай кирер?

 —Эл-јонныҥ бастырароссиялык тооалыжы тушта бис јолдо болзоос, бис тооалышка кирбезис пе?

—Отпуск тооалышка буудак эмес. Тооалыш ӧйинде слер јолдо болзоор, «Госуслуги» сайтта таҥынаҥ бойыгар тооалышта туружарыгар, јӱк Интернет керек. «Бу јерде слер кандый ӧйдӧҥ ала јаантайын јадып туругар? деп суракка каруузына отпускка келген каланы, јуртты эмес, слердиҥ јаантайынгы јадып турган јереерди адаар керек.

Айылда слердиҥ тӧрӧӧндӧригердеҥ кем-кем арткан болзо, ол слер учун «Госуслуги» сайтта, тооалыштыҥ јууктагы пунктында каруулар берер аргалу, эмезе тооалаачыларды сакыйла, айылдыҥ ончо улузы керегинде куучындап берер аргалу.

Эл-јонныҥ бастырароссиялык тооалыжы цифровой технологиялардыҥ болужыла ӧдӧр. Тооалаачылар тураларды керип базар тушта, аҥылу программала јеткилделген планшеттерди тузаланар. Эҥ учурлу јаҥырту – ол «Госуслуги» порталда тооалыштыҥ электронный листин таҥынаҥ бойы толтырар арга бары. Онойдо ок тооалышты тооалыштыҥ участокторында, ол тоодо кӧпфункциональный тӧс јерлерде государственный ла муниципальный јеткилдештердиҥ «Мои документы» сайтында ӧдӧргӧ јараар.

 

Тооалаачыны куурмакчыдаҥ канай ылгаштырар?

 Тооалыштыҥ сурактарына карууларды таҥынаҥ бойы «Госјеткилдештиҥ» порталы эмезе смартфондо «Госјеткилдештиҥ» приложениези ажыра берерге јараар.

Тооалыштыҥ участогына барала, карууларды берерге јараар.

Озодоҥ бери јаҥжыкканыла тооалаачыны айылда сакыырга јараар.

Тооалыштыҥ ӧйинде айылдарла куурмакчылар јӱрердеҥ айабас. Айдарда, тооалаачыныҥ ла куурмакчыныҥ башказын билип турар керек.

Тооалышта јаҥжыкканыла тооалаачыла айылында куучынды кем де јоголтпогон. Мында ончозы алдындагыдый ла, је слерге куурмакчы эмес, тооалаачы келгенин быжу билип турарга, бир канча ээжилерди сананып алыгар:

Тооалаачы документтер кӧргӱссин деп качан да сурабас, ончо карууларды кижиниҥ бойынаҥ бичип алат.

Тооалаачы слердиҥ эмезе тӧрӧӧндӧрдиҥ кирелтелериниҥ кемин качан да сурабас.

Тооалаачы слердиҥ јаткан тура эмезе квартира кемниҥ деп качан да сурабас.

Тооалаачы бойыныҥ кере бичигин кыйалтазы јок кӧргӱзер, онойдо ок слердиҥ сураганаарла, слерди јакшы кӧрзин деп, ачык паспортын кӧргӱзер учурлу.

Тооалаачылар тооалыштыҥ темдек-кебедели јуралган накидка-жилеттӱ ле шарфту, аҥылу сумкалу, онойдо ок электрон планштеттӱ јӱрер.

Тооалаачы кыйалтазы јок маскалу ла перчаткалу болор.

Тооалаачыга серенип турзаар, тооалыштыҥ участогына эмезе участковыйга телефон согорго јараар.

Эл-јонныҥ бастырароссийский тооалыжыныҥ медиаофизи

 

 

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина