Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Алтай Республиканыҥ депутаттары — Федерацияныҥ Совединде

29.06.2021

Федерацияныҥ Совединде јуртээлем-аш-курсак политика ла ар-бӱткенниҥ байлыктарын тузаланары аайынча комитединиҥ элбедилген јуунында «Алтай Республиканыҥ АПК-зын ӧскӱрери ле ар-бӱткенди корыыры» деп суракла јуун ӧтти.

Јуунды комитеттиҥ башкараачызы Алексей Майоров башкарып ӧткӱрген. Алтай Республиканыҥ депутаттары тергеебистиҥ ӧзӱмиле колбулу сурактарды кӧдӱрди.

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Артур Кохоев республиканыҥ јаан учурлу сурактарын федерал кеминде шӱӱжип турганын аҥылап темдектеген. Алтай Республиканыҥ ӧзӱминиҥ эҥ учурлу ууламјылары деп спикер јурт ээлемдикти ле туризмди адаган.

Јуун тужында АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ јурт ээлем аайынча комитединиҥ башкараачызы Рустам Байдалаков мал-аш кабырарга агаш фондтыҥ јерлерин берер ээжилерди јеҥилтери јанынаҥ сурак тургусты. Рустам Николаевичтиҥ айтканыла,  јӱзӱн-јӱӱр бӱдӱмдӱ  ээлемдер кӧптӧгӧнинеҥ улам, одор јерлер једишпей барганы бӱгӱнги кӱнде курч сурак болуп јат. Ол анайда ок јерлердиҥ кыртыжы уйадап, кунурап, азырал белетеери кӱчке келижип турганы ла одор јерлерге јаан јӱк боло бергени керегинде айткан. Депутаттыҥ шӱӱлтезиле, бу курч сурактардыҥ аайына мал-аш кабырар одорлорды элбеткениниҥ шылтузында чыгар арга бар. Ол тушта мал-аш јыл туркунына јайлудаҥ кыштуга кӧчӱп, јакшы тойынар эди.

Рустам Байдалаков куучын айдып тура, 2008 јылда «Алтай Республикада мал-ашты кыштадып-јайладып,  кабырар амадула одор јерлерди чокымдаар ла олорды тузаланары керегинде» јасак јӧптӧлгӧни керегинде эске алынды. «Мал-ашты кыштадып-јайладып кабырар амадула одор јерлерди чокымдаары Россия Федерацияныҥ бир канча тергеелеринде јасак аайынча јӧптӧлип те калган болзо, је федерал кеминде «одор јерлер», «мал-ашты кыштадып-јайладып кабырар» деген оҥдомолдорго јасакла чокымдалган тап-эрик берилбегенинеҥ улам уур-кӱч сурактар тура берет. Оноҥ улам мал-ашты одорлодып кабырарга јерлерди јасак аайынча чокымдаар арга јок» — деп, јасакчы темдектеди.

Мыныла колбой ол РФ-тыҥ Јердиҥ кодексиндеги «сельскохозяйственные угодья» (79-чы тизиминиҥ 1-кы пунктын) деген оҥдомолды элбедер деген шӱӱлте айтты (мал-аш кабырарга јараар кандый ла бӱдӱмдӱ јерлерге кирип турган одор јерлер деп агашту, јарымдай агашту, јыраалар ӧскӧн јерлер, састар ла ӧскӧ дӧ јерлер). «Јуртээлем учурлу јерлерди тузаланары керегинде» деп 101-чи федерал јасак аайынча  государствоныҥ ла муниципалитеттердиҥ јӧӧжӧзине кирип турган јуртээлемдик учурлу одор јерлерди беш јылдаҥ ас эмес ӧйгӧ арендага алып, јал тӧлӧбӧй тузаланарга јараар. Ол ок ӧйдӧ малды одорлодып кабырарга кӧп ӧй керек јок. Карын да, мал-аш ӧскӱреечилер мал-ажын кыштуга ла јайлуга кӧчӱрип, кабырып јадылар. Мыныла колбой одорлор бир јылдаҥ ас ӧйгӧ (1 јылдаҥ 4 айга јетире) тузаланылат» — деп, комитеттиҥ башкараачызы айтты. Рустам Байдалаковтыҥ шӱӱлтезин сенаторлор ајаруга алды.

Јуунда анайда ок бойыныҥ шӱӱлтелерин сенатор Татьяна Гигель ле АР-дыҥ јурт ээлеминиҥ министри Андрей Цыгулев айткандар.

 

Ӧскӱс балдарды јадар јерле јеткилдеери

 Федерация Совединиҥ јонјӱрӱмдик политика аайынча комитединиҥ ӧткӧн јуунында «Алтай Республиканыҥ јонјӱрӱмдик политиказын бӱдӱрериниҥ ајарулу сурактары» деген суракла шӱӱжӱ куучын ӧтти.

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ су-кадыкты  коырыры ла јонјӱрӱмдик корулаш аайынча комитединиҥ башкараачызы Алёна Казанцева «Ӧскӱс балдарды јадар јерлерле јеткилдеериниҥ эп-аргаларын јарандырары керегинде» суракла куучын айткан.

Оныҥ јетиргениле, республикан парламенттиҥ профильный комитеди ӧскӱс балдарды ла ада-энезиниҥ кичеемели јок арткан балдарды, анайда ок ӧскӱс ле ада-энезиниҥ ајарузы јок арткан улусты јадар јерлерле јеткилдеер эп-аргаларды элбедер амадула федерал јасакка кубулта кийдирер баштаҥкай эткен. Ол «Ӧскӱс балдарды ла ада-энезиниҥ кичеемели јок арткан балдарды јӧмӧӧриниҥ ӱзеери јеткилдештери керегинде» федерал јасактыҥ 8-чи тизимине кубулталар кийдирери керегинде» деп јасактыҥ ӱлекери болуп јат. «Бу ӱлекер Россия Федерацияныҥ субъекттериниҥ государственный јаҥыныҥ органдарыныҥ ӧскӱс балдарды јадар јерлерле јеткилдеери аайынча государственный чыдуларын ӧйинде бӱдӱрерине ууландырылган» — деп, Алёна Казанцева темдектеген.

Оныҥ айтканыла, белетелген ӱлекер аайынча ӧскӱс балдарга сертификаттарла керелелген социальный тӧлӧмирлер берилери мындый балдарга ӱзеери јеткилдештер берип јат. Тургуза ӧйдӧ дезе олорго  бир ле бӱдӱмдӱ болуш эдилет — улус јадар аҥылу фондтоҥ јӧптӧжӱ аайынча ончо јанынаҥ јеткилделген јадар јер берилет.

Бу суракты сенаторлор ајарулу угуп јӧмӧгиледи. Федерация Совединиҥ Председателиниҥ ордынчызы Галина Карелова сурактыҥ јаан учурлузын база  темдектеген. Јасактыҥ ӱлекерин белетеер бу иш оноҥ ары улалар.

Федерация Совединиҥ комитединиҥ бу јуунында анайда ок АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы Эжер Ялбаков, АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызыныҥ ижин бӱдӱреечи Динара Култуева, экономикалык ӧзӱмниҥ министри Вячеслав Тупикин туруштылар.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина