Алтайдын Чолмоны

Экономиканыҥ сурактары кӧрӱлген

20.07.2021

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин јаан изӱ айдыҥ 14-чи кӱнинде башкаруныҥ ээчиде јуунын ӧткӱрген. Јуунда јакаандардыҥ алты ла јӧптӧрдиҥ эки ӱлекерлери кӧрӱлген ле јарадылган.

Алтай Республиканыҥ экономикалык ӧзӱм аайынча министри Вячеслав Тупикин Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ 2018 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 12-чи кӱнинде чыгарган «Тергеениҥ 2035 јылга јетире социально-экономикалык ӧзӱминиҥ стратегиязын бӱдӱрери аайынча иш-керектердиҥ планы» деп 564-р таҥмалу јакааны 2020 јылда канайда бӱткени керегинде јетирӱ эткен. Ол республиканы ӧскӱретен планда тӧс јерде кижиниҥ таҥынаҥ ӧзӧтӧниниҥ ле эл-јонныҥ јадын-јӱрӱминиҥ айалгаларын эмдиги ӧйгӧ келиштире тӧзӧп лӧ ууламјылап апаратаны салылган деп темдектеген. Бу ууламјылардыҥ тӧзӧлгӧзинде дезе «јажыл» экономиканы ајаруга алып, иштерди тузалу башкарар, кижиниҥ капиталын кӧптӧдӧр, транспорт ло инженер инфраструктураларды јаҥырта тӧзӧӧр, Алтай Республиканыҥ јонјӱрӱмдик бӧлӱгин, экономиказын ла экологияла колбулу ууламјызын башкаратаныныҥ государственный механизмин эмдиги ӧйдиҥ эп-аргаларына келиштире апарары болуп јат.

Вячеслав Тупикин: «2020 јылда болгон эпидемиологиялык коомой айалгалар тергеениҥ социально-экономикалык ӧзӱмине јаан салтарын јетирген. Пандемияныҥ ӧйинде республиканыҥ эл-јоныныҥ су-кадыгын ла јӱрӱмин корулап алар, коронавирустыҥ таркаарын болдыртпазын јеткилдеер, бизнести аргадап аларга ӱзеери эп-аргалар табар, улусты иш јок артыргыспаска ла олордыҥ айлык ишјалын чеберлеп алар керек-јарактарга јаан ајару эдерге келишкен» – деп айткан. Министр 2020 јылда бӱдӱрген иштердиҥ турулталары ӧзӱмниҥ программазыныҥ тӧс тӧрт ууламјызы аайынча кӧрӱлген, адакыда ӧткӱрген ширтемел-шиҥжӱ ӧзӱмниҥ планы ӧткӧн јылда текши кӧргӱзӱлерле 96,6 процентке бӱткенин илелеген деп угускан.

Министр анайда ок отчетту ӧйдӧ коронавирустыҥ пандемиязыныҥ оорузыныҥ айалгаларында кызалаҥла тартыжар ӱзеери керек-јарактар тӧзӧлип, республиканыҥ эл-јонына ла аргачыларга адылу болуш јетирилген деп ајарган. Темдектезе, уур-кӱч айалгаларга кирген ээлемдердиҥ тооломы тургузылып, олордыҥ кажызына ла болуш эдилген. Аргачыларга улустыҥ ишјалын тӧлӧӧр акча чыгарылган ла аргачылыкта ишјалдыҥ текши кемин чеберлеп алар аргалар тӧзӧлгӧн. 2020 јылдыҥ кӱӱк ле кичӱ изӱ айларында кажы ли ишчиге ишјал тӧлӧӧргӧ субсидия чыгарылган. Бу арганы 3803 аргачы тузаланган. Олорго јӱс сегис миллион салковой акча тӧлӧлгӧн.

«2020 јылда коронавирустыҥ элбеде таркаган айалгаларында башка-башка бӱдӱмдӱ кичинек ле орто аргачылыкка одус процент јӧмӧлтӧ јетирилген. Иш јок арткан улус государстводоҥ болуш алгандар. Бу керекке федерал бюджеттеҥ 728 миллион салковой акча чыгарылган. Мынаҥ ӧскӧ ӱч муҥнаҥ ажыра кижиле социальный јӧптӧжӱ-контракт тургузылган. Олор государстводоҥ јонјӱрӱмдик болуш алгандар» — деп, Вячеслав Тупикин айткан.

Министр бойыныҥ јетирӱзинде газ ӧткӱриштиҥ сурактарына база токтогон. Тергееге газ келгениле колбой, кей билдирлӱ аруталган. Эмди бисте кей чик јок ас кирленип јат. Оныҥ айтканыла, бистиҥ республика Россия Федерацияныҥ тергеелери ортодо ӧткӱрилип турган јажыл рейтингте 2020 јылда ороондо экинчи, Сибирьдеги федерал округта баштапкы јерлерге чыккан. Экологический мындый шиҥжӱни јылдыҥ сайын «Јажыл патруль» деген камааны јок јондык организация ӧткӱрип јат.

Министр јуунда бистиҥ тергееге келип турган инвестициялардыҥ кеми ле тоозы там ла элбеп турганы керегинде база айткан. Бу бӧлӱкти оноҥ ары ӧскӱрерге «Система» АФК-ла, Сбербанк ПАО-ло, АГруппла јӧптӧжӱ куучындар ӧдӧт. Олор бӱгӱнги кӱнде ороондо эҥ ле јаан деген инвесторлор болуп јат. Экономикалык ӧзӱмниҥ тӧс ууламјыларын тыҥыдар амадула јурт јерде јаткан улустыҥ јадын-јӱрӱминиҥ айалгаларын јарандырарга 2020 јылда одус миллион салковойдоҥ ажыра акча чыгарылган. Оныҥ шылтузында јадын-јӱрӱминиҥ айалгаларын аймактарда јаткан улустыҥ тоозынаҥ 37 биле јарандырган. Тура тударга ол эмезе оны садып аларга государстводоҥ жилищный сертификаттарды 228 биле алган. Шабалин ле Улаган аймактарда јемирилерге јеткен эски 27 турадаҥ јаҥыларына 56 кижи кӧчӱрилген.

Вячеслава Тупикин Алтай Республикада «Јеткер јок ло чыҥдый автомобильный јолдор» деген национальный ӱлекер база јакшы иштеп јат деп темдектеген. Бу ӱлекердиҥ ле республикан бюджеттиҥ акчазыла 2020 јылда тергеелик ле муниципал учурлу 132,5 километр јол чыныкталып јазалган. Бу јолдыҥ 11 километри республиканыҥ тӧс калазыныҥ агломерациязына кирип јат. Министр адакыда республиканыҥ экономиказы пандемияныҥ уур ла кӱч айалгаларында алдырышпаган, ол тергеениҥ экономикалык аргаларын карын да корулап алган деп темдектеген.

Ар-бӱткенниҥ байлыктары, экология ла туризм аайынча министр Екатерина Поварова «Алтай Республиканыҥ бир кезек јӧптӧрине кубулталар кийдирери керегинде» јӧптиҥ ӱлекери аайынча јетирӱ эткен. Ол бу јӧптӧргӧ јӱк ле редакционный кубулталар эдилип јат деп чокумдаган. Министр башкаруныҥ чыгарган јӧптӧринде бир кезек чыдуларга анайда ок јартамалдар берилип јат деген.

Тергеелик ӧзӱм аайынча министр Константин Зорий шӱӱжӱге «Алтай Республиканыҥ тергеелик ӧзӱм аайынча министерствозыныҥ Ээжилериниҥ» ӱчинчи бӧлӱгиниҥ 3.1 пунктыныҥ 36.1 подпунктына кубулталар кийдирери керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јӧбиниҥ ӱлекерин чыгарган. Бу министерствоныҥ ээжилерин башкару 2006 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 18-чи кӱнинде јӧптӧгӧн. Министр документке кийдирилип јаткан кубулталар министерствоныҥ таштанчыларла иштеер чыдуларыла колбулу деп јартаган.

Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министриниҥ молјуларын удурумга бӱдӱрип турган Людмила Григоричева јуунныҥ туружаачыларын су-кадыкты корыыры аайынча министерствоныҥ Ээжилериниҥ ӱчинчи тизимниҥ 8-чи пунктына кубулталар кийдирери јанынаҥ ӱлекерле таныштырган. Ээжилердиҥ бу тизимине кубулталар федерал јасак аайынча кийдирилип јат.

Башкаруныҥ јуунында анайда ок ӱредӱниҥ ле билимниҥ, экономикалык ӧзӱмниҥ министерстволорыныҥ Ээжилерине кубулталар кийдирилген.

Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы, АР-дыҥ башчызыныҥ ла башкарузыныҥ Аппарадыныҥ башкараачызы Михаил Маргачев јуунда Россия Федерацияныҥ президентиниҥ чыгарган јасактары ла берген јакылталары, Россия Федерацияныҥ ла Алтай Республиканыҥ башкаруларыныҥ јӧптӧгӧн тап-эриктик акт-
тары, Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ берген јакылталары 2021 јылдыҥ кандык ла кичӱ изӱ айларында канайда бӱткени керегенде јетирӱ эткен. Ол бойыныҥ куучынында ӧрӧги адалган документтерди кыйалтазы јогынаҥ ӧйинде бӱдӱрерин јеткилдеери сӱрекей учурлу деп темдектеген.

Јуунныҥ адакы учында тергеениҥ башчызы Олег Хорохордин Алтай Республиканыҥ тарифтер аайынча комитединиҥ председатели Наталья Селищевага ла ЗАГС-тыҥ керектери аайынча комитединиҥ председатели Наталья Антарадоновага РФ-тыҥ президентиниҥ јакылталарын бӱдӱрерин тӧзӧӧринде јаан јандырулу эп-аргаларды тузаланарын тӧзӧгӧни, бийик бӱдӱреечи дисциплиназы учун Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ ла башкарузыныҥ председателиниҥ Быйанду самараларын табыштырган.

Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы