Алтайдын Чолмоны

Јетирӱлер эл-јонго ачык болор

27.07.2021

Россияда статистика эл-јонго, алдындазына кӧрӧ, ачык болор. Јаҥы јӧптӧр лӧ пландар керегинде јетирӱлер РФ-тыҥ башкарузыныҥ, Чоттоор палатазыныҥ, Казначействозыныҥ ла Росстаттыҥ чыгартулу улузыныҥ «Россияда ачык јетирӱлер. Јаҥы ууламјылар ла керектер» деп пресс-конференциязында эдилген.

«Јетирӱлердиҥ ачык болгоны — ведомстволордыҥ цифровизациязыныҥ турултазыныҥ бирӱзи болуп јат. Ондый јетирӱлердиҥ тоозы планла кӧптӧп туру. Је чокым тузаланаачыларга, аргачылыкка олорды бедиреери јанынаҥ кӱчке келижет. Бистиҥ керегис — јетирӱни табарыныҥ эптӱ аргаларын тӧзӧӧри, тузаланаачыла кайра колбуныҥ ла ачык јетирӱлерге тӧзӧлгӧлӧнгӧн јаҥы јеткилдештерди иштедери» — деп, Россияныҥ Минэкономӧзӱминиҥ цифровой экономиканы ӧскӱрери аайынча департаментиниҥ директоры  Василий Пушкин айдат.

Эл-јонго јетирӱ там ла јуук ла јарт болзын деп, Росстат јаан јаҥыртуларга барган: сайтта кычырылар бӱдӱмдердеҥ башка кӧрӱмјилӱ бӱдӱмдер ле BI-система — јетирӱлердиҥ аҥылу витриназын — иштеткен. Росстаттыҥ тӧс ӱлекерлериниҥ бирӱзиниҥ — Эл-јонныҥ баштапкы цифровой тооалыжыныҥ — микројетирӱлерин BI-витринада салары статистиканыҥ јетирӱлериле ачык таныжарыныҥ аргаларыныҥ јаркынду темдеги болор. Тооалыштыҥ цифровизациязы јетирӱлер берерин, јетирӱлердиҥ чокымын ла кайдаар берилгенин билерин тӱргендедер, јарлалган турулталар дезе башкаруга, аргачылыкка ла јондыкка јаан учурлу јӧптӧр јарадар арга берер.

«Алдында ӧйлӧрдӧ статистика јӱк ле государствого иштеген. Толо јетирӱлер алар аргалар ас болгон, эл-јонго јӱк ле калганчы кӧп эмес тоолор једип туратан. Эмди айалга тазылынаҥ ала кубулып јат. 2021 јылдыҥ тооалыжына башка интернет-ресурс тӧзӧлӧт, ондо тооалыштыҥ ончо турулталары јетирӱлердиҥ витриналарында тургузылар. Оныла коштой бис баштапкы ла катап микројетирӱлер берерис, эксперттер олорго тайанып, керектӱ чоттомолдорын эдер аргалу болор» — деп, Росстаттыҥ јааны Павел Малков айдат.

Јылдыҥ учына јетире РФ-тыҥ 20 тергеезиниҥ муниципал статистиказыныҥ 100 кӧргӱзӱлери аайынча јетирӱлерди — муниципал райондордыҥ ла калалардыҥ электрон паспортторын — јарлаары пландалат.

Ондый јетирӱлер тергеелердиҥ кичӱ ле орто аргачылыгына јаан тузазын јетирер аргалу деп, «Јетирӱлик культура» АНО-ныҥ директоры Иван Бегтин чокымдайт. «Муниципалитеттер кеминде јӱрӱмниҥ чыҥдыйын кӧргӱзип турган экономикалык јӱрӱм аайынча јетирӱлерле, микројетирӱлерле таныжар арга болор учурлу. Эмди бисте ачык јаан јетирӱлер бар, је олордыҥ кӧбизин аргачылык тузаланып болбос» — деп, ол чотойт.

Россияда јетирӱлердиҥ ачык болоры кӧптӧгӧнин РФ-тыҥ Чоттоор палатазында база темдектегендер. 2020 јылдыҥ турулталарыла государственный статистиканыҥ федерал службазына палатаныҥ эксперттери ачык болгоныныҥ эҥ бийик баазын берген ле ол ороонныҥ эҥ ачык ведомстволорыныҥ тоозына кирген. Росстаттыҥ электрон ресурсы сайттарды баалаганы аайынча керектӱ 24 баллдаҥ эҥ кӧбин алган.  Рейтингтиҥ тургузаачылары Росстатты «јетирӱлерди ачык эдеринде профессионал кӧрӱмдӱ» деп темдектеген. Ведомство, эксперттердиҥ баалаганыла, «ачык јетирӱлер јарлаарында билдирлӱ кубулталар эткен».

Росстатта темдектегениле, келер цифровой тооалышта таҥынаҥ улус керегинде јетирӱлер јуулбас, оныҥ турултазыла јарлалган ончо јетирӱлерде кандый да ат-ӧбӧкӧ адалбас. Тооалыштыҥ микројетирӱлериле кем де керегинде јетирӱлер алар арга болбос, је олор эл-јонныҥ кандый ла бӧлӱктеги ле ууламјыдагы керектӱ статистикалык јетирӱ-јурукты алар арга берер.