Алтайдын Чолмоны

«Россия — јаан аргалардыҥ орооны»: јарлу блогерлер Туулу Алтайда

31.08.2021

«Россия – аргалардыҥ орооны» деген бастырароссиялык проект-ӱлекеринде турушкан ла оныҥ ээчиде «ТопБлог» кӧрӱзинде јеҥӱ алган туружаачылары — Россияныҥ ВКонтакте, ТикТок, Инстаграм деген соцсетьтериниҥ эҥ ле јарлу деп адагадый блогерлери куран айдыҥ 25-30 кӱндеринде Алтай Республикада болуп, кӧп тоолу керектерде турушкан. Олордыҥ чике амадузы – бастыра ороонго Алтай керегинде куучындап, амырап келген улус бойлорын канайда тудунар учурлузын, тергееде јуртаган ӧс калыктардыҥ чӱм-јаҥдарын канайда тоорын, ар-бӱткенге канайда баштанарын јартап, ӱредип, кажызы ла бойыныҥ аккаунты ажыра ачыгынча айдатаны болгон.

Јилбӱӱзи элбек улус — ӱлекерде
«Россия – аргалардыҥ орооны» деген коммерциялык эмес бирлик 2018 јылда президент Владимир Путинниҥ баштаҥкайыла тӧзӧлгӧн. Бу бирлик бойыныҥ тӧс ижи деп бастыра ороонныҥ тергеелериниҥ башка-башка ууламјыларлу (социальный, ӱредӱлик, јашӧскӱримниҥ јӱрӱминдеги, экологиялык ла о.ӧ) ӱлекер-лерин јӱрӱмде бӱдӱрерин темдектеп алган. Оныҥ платформа-јери ажыра јайалталу, иштеер кӱӱндӱ, патриот кылык-јаҥду, јилбиркек улуска бойы-бойыла эрмектежип, јилбӱлериле, амадуларыла ӱлежип, текши јонго, албатыга керектӱ ӱлекерлерин јӱрӱмде бӱдӱрер аргалар тӧзӧлгӧн. Онойып, 2018 јылдаҥ ала јӱзӱн-башка ууламјыларлу кӧп тоолу ӱлекерлер јӱрӱмде бӱдӱп, сӱӱнгедий кӧргӱзӱлерге јединген ле миллиондор тоолу россияндарды бириктирген. Текшилей алза, бу ла туштажулар, текши бӱдӱрӱп јаткан керектер ажыра ороонныҥ башка-башка тергеелериниҥ улузы таныжып, керектӱ јилбӱлӱ колбулар тудуп, оноҥ ары кожо једимдӱ иштей берген учуралдар сӱреен кӧп деп, ӱлекердиҥ тӧзӧӧчилери темдектегилейт. «Кажы ла јайалта бойыныҥ јолын табып алар учурлу» деген сӧстӧрди «Россия – аргалардыҥ орооны» деген бирликтиҥ башкараачызы Алексей Комиссаров тӧс амаду деп тургузат.

Нениҥ учун Алтай Республика?
«ТопБлог» деп адалган турдыҥ тӧс амадузы – блогерлер ороонныҥ башка-башка толуктарында болуп, ороонныҥ ич туризмине ајару эткенинде, јорыктап-амырап јӱрген улус јербойыныҥ чӱм-јаҥдарына ла текши ар-бӱткенге чебер болзын деген суракты кӧдӱргенинде. Россияныҥ тергеелериле јорыктаар «ТопБлог» деген ӱлекердиҥ «Блогтур» деген бӧлӱгиниҥ ижи быјылгы јылдыҥ бажынаҥ ала башталган болгонын темдектеер керек. Ороонныҥ бастыра толыктарынаҥ јуулган јарлу блогерлер бу топ-турга туружатан јараду аларга канча-канча бӧлӱкке бӧлӱнген кӧрӱ-талдаштар ӧткӧн лӧ бу талдаштарда јеҥӱчил болуп чыккандар. Кӧрӱниҥ кезик бӧлӱктеринде олор муҥдар тоолу улустаҥ јараду алган ла ӱндер јууган. Арт-учында јеҥӱчилдер јаан изӱ айдыҥ бажынаҥ ала ӱлӱрген айдыҥ учына јетире Россияныҥ Камчатка, Магадан область, Пермский край, Челябинский область, Коми Республика, Красноярский край, Ямало-Ненецкий автономный округ, Курский область, Алтай Республика, Мордовия, Севастополь, Карелия, Новгородский область, Тыва деген талаларында тӧрт-беш кӱнниҥ туркунына болуп, бу тергеелер керегинде толо јетирӱлик медиаматериалдар јууп јазаары темдектелген. Јеҥӱчил-блогерлер кажы јердӧӧн баратанын бойлоры талдаган. Олордыҥ јол-јорыгы јаҥыс ла таныштырулу-амыралталу болотон эмес, ол ок ӧйдӧ ӧс албатылардыҥ ла јердиҥ бойыныҥ чӱм-јаҥдарыла, культуразыла, тӱӱкизиле јууктада таныжарыла тӧзӧлгӧлӧнгӧн.
Бистиҥ республикага он ӱч кижи келип, тӧрт кӱнниҥ туркунына Горно-Алтайсктаҥ ала Курайга јетире барып јӱрдилер. Олордыҥ ортозында јаҥыс ла Москваныҥ блогерлери эмес, је Кавказтыҥ да, орто Россияныҥ да улузы бар болгонын темдектеер керек. Проект-ӱлекердиҥ администратор-башкараачызыныҥ бирӱзи Ирина Рудыканыҥ айтканыла болзо, блогтурга туружатан талдаштар сӱреен кызу ӧткӧн лӧ блогерлерге кӧп ченелтелерди ӧдӧргӧ келишкен. Онлайн ӱнбериш аайынча јеҥӱлӱ тоолорды алган јеҥӱчилдер канча муҥдар тоолу улустаҥ јараду-ӱн алган болгон. Онойып, тӱп-шӱӱлтелер аайынча Алтай Республикага келип барар, иштеер арганы јарлу блогерлер — кожоҥчы Mия Бойка (ТикТок сетьте јети миллионноҥ ажыра подписчиктӱ, ютубта – эки миллионноҥ ажыра, ВКонтактеде – миллионноҥ ажыра), Адам Ачмиз (кожоҥчы, ТикТоктыҥ блогери, канча муҥ подписчиктӱ), Константин Сидоренко (ВКонтакте сетьте — 270 муҥнаҥ ажыра), Алена Анденова ТикТоктыҥ јарлу кожоҥчызы).

«Јебрен Алтай – солун ла јилбилӱ телекей»
Мындый сӧстӧрди блогтур аайынча айылдап ла иштенип келген, ороондо јарлу јашӧскӱримниҥ бир бӧлӱк ӧрӧ адалган улузы «Лесотель» деп атту амыраар базада куран айдыҥ 25-чи кӱнинде эҥирде ӧткӧн туштажуда куучындагылаган эди. Олордыҥ куучыны кычыраачыларга јилбилӱ болор деп бодоп турум.

Ирина Карих (јашӧскӱримниҥ ӱлекер-лери аайынча иштеп турган башкараачы): «Бис Туулу Алтайдӧӧн 13 кижи учуп келгенис. Бу тоого јарлу блогерлерле кожо иштейтен фотографтар, видеооператорлор, администраторлор кирет. Адам Ачмиз, Мия Бойка, Алена Анденова – бастыразы ороондо сӱреен јарлу улус. Алтай Республиканыҥ толыктарында болуп, олор иштеп, јууп алган видеоматериалдары ажыра Россияныҥ албатызына, бойлорыныҥ подписчик-улузына амыраар тушта ар-бӱткенге, јербойыныҥ албатыларыныҥ чӱм-јаҥдарына канайда чебер баштанатанын кӧргӱскилеер. Мен бодозом, калганчы јылдарда Алтайдӧӧн келип турган улустыҥ тоозы сӱреен кӧптӧгӧн, келер јылдарда оноҥ кӧптӧӧр. Оныҥ учун мындый јетирӱлик иш коркышту керектӱ. Блогерлерге бойлорына да јилбилӱ, керектӱ деп сананып јадым. Алтай Республикада биске ар-бӱткенниҥ ресурстарыныҥ, экологияныҥ ла туризмниҥ министерствозы јаан болужын јетирген. Чике мени бойымды алза, мен Бурят јеринде, Томскто иштегем болгом. Оныҥ учун Сибирьдиҥ тергеелери меге јуук. Туулу Алтайда баштапкы катап та болзом, је слердиҥ јилбилӱ јереерде озо до до болгом деп билдирет».
Мия Бойка (ТикТоктыҥ јарлу блогеры): «Мен Алтайда баштапкы катап. Самолетту учуп ла келеле, бу јердиҥ кейи башка болгонын сезип ийгем. Кадынныҥ јарадында болуп, бу јаан сууныҥ чаҥкырзымак-јажыл ӧҥин кӧрӱп, кайкагам. Эҥирде карагай агаштардыҥ ӱстиндеги теҥериде јылдыстарды, айды кӧрӱп, кижиге бу јӱрӱмде оноҥ ӧскӧ не керек деп санаага алдырткам. Сӱрекей токыналу, амыр јер болгонын кайкадым. Бис јаан мегаполистерде јӱрӱп, кезикте теҥерини, јылдыстарды, айды кӧрбӧй дӧ јадыс. Мен ороон ичинде кӧп јорыктагам, кӧп тоолу албатыларла танышкам. Эмди россияндар тӧрӧл орооныныҥ јилбилӱ толыктарындӧӧн амырап барарын сӱӱйт. Је ол ок ӧйдӧ амырап турала, кӧп јастыралар эдип турганы база иле јарт. Оныҥ учун бис бу ӱлекер ажыра улуска ар-бӱткенге чебер болотонын, ӧс албатылардыҥ культуразына, чӱм-јаҥдарына ла тӱӱкилик јаҥжыгуларына тооп баштанатанын кӧргӱзер учурлу. Мен сананзам, Алтай Республикада ижис једимдӱ ӧдӧр».
Адам Ачмиз: «Мен бойым Адыгей Республиканыҥ. Бойым – адыг. Адыгей тилле кожоҥдоп јадым, ӱлгерлер бичийдим. Ӱредӱӱм аайынча – тӱӱкичи-этнограф. Ороонныҥ ла тергеениҥ кӧп тоолу конкурстарында кӧп катап турушкам. Эмди тургуза јашӧскӱримниҥ тоозына кирип тургам учун, бу јарлалган ӱлекердиҥ кӧрӱ-талдаштарында туружар арганы алгам. Блог ачар деген амаду меге бир канча јыл кайра келген. Бойымныҥ ижимди элбедер, Интернет ажыра бир кӱӱндӱ улусты табар деген амадуум бӱткен. Оныҥ уч-турултазы – бӱгӱн Алтайда болгоным. Туулу Алтайды мен јетирӱлер ажыра билерим. Је јетирӱлер – ол башка кӧрӱм. Бойыҥ бу јебрен ле јилбилӱ јерде болгоныҥ – чек башка айалга. Меге Алтай ла мында јаткан албатылардыҥ кылык-јаҥы, чӱм-јаҥы, культуразы јилбилӱ. Анчада ла кайчылардыҥ кай кожоҥын кайкап угадым. Оныҥ учун ӱлекердиҥ башкараачыларына ла јербойыныҥ улузына јаан быйаным айдып турум. Слердиҥ тергееде иштенип, бойымныҥ аккаунтым ажыра ороонныҥ улузын јетирӱлеримле таныштырарым».
Алена Анденова: «Туулу Алтайда болотон арганы берген бастырароссиялык бу ӱлекер-ге јаан быйан айдадым. Јаан мегаполис-каланаҥ келген улуска ару кей, кырлар, чаҥкыр суулар, тыш-тым айалга кандый да кайкал кирезиндий билдирет. Мен сананзам, бис тегин јерге Туулу Алтайды талдап албаганыс, јол-јорыгыс, ижис турулталу болор деп мен бӱдедим».

А. Майманова

Адакыда: Бу адалган ӱлекердиҥ туружаачылары куран айдыҥ 29-чы кӱнине јетире Чуйдыҥ трагыныҥ јолыла јорыктагылап, Себиниҥ бажында, Чике-Таманда, Калбак-Ташта болуп, Курайга јетире барып јӱрдилер. Кайра јолында олор токтоп, Камлактагы Ботаникалык садка айылдап кирип јӱргендер. Бу ӧткӧн ӧй ороонныҥ јарлу блогерлерине јилбилӱ болгонына алаҥзыбай јадыс. Эмди олор бойлорыныҥ аккаунттары ажыра Алтай Республика керегинде кандый јетирӱлер берерин ТикТок, Инстаграм, ВКонтакте деген соцсетьтер ажыра кӧрӧтӧн турубыс. Бу јетирӱлик берилтелер олордыҥ ӱлекерде иштегениниҥ тӱп-шӱӱлтези болор.