Алтайдын Чолмоны

Кӱстиҥ бажы – Кӱреҥ каан Алтайына быйанду

07.09.2021

Кан-Оозы аймактыҥ Келей јуртыныҥ јуугында Кичинек Сары-Кобы ӧзӧктӧ 1997 јылдыҥ сыгын айыныҥ 5-чи кӱнинде Сары Бӱрдиҥ мӱргӱӱли ӧткӧн. Алтайга учурлалган мӱргӱӱлди очы сӧӧктӱ алкышчы акабыс Эчиш Нӧкӧрович Тоедов баштап ӧткӱрген. Элге-јонго быйанду ӧрӧкӧн 1933 јылда Келей јуртта чыккан-ӧскӧн. Кӱреҥ кӱсте, Сары Бӱрде ӧткӧн мӱргӱӱлде билимчилер В. М. Гацак, Лаури Харвилахти, З. С. Казагачева, Т. М. Садалова, М.А. Демчинова туружып, Э. Н. Тоедовтыҥ Сары Бӱр тужында Алтайга учурлалган мӱргӱӱл ӧйинде алканып айткан алкыштарын бичип алган.
Кычыраачыларды бис Эчиш Нӧкӧрович Тоедовтыҥ алкыштарыла таныштырадыс.

САРЫ БӰР ТУЖЫНДА
АЛТАЙГА МӰРГӰӰЛ
От-Энени алкаганы
Јалар одым,
Кайракоон, паш полсын*!
Одус башту От-Энем
Озогыда Бай-Энем,
Кайракоон паш полсын!
Ар јалынду Бай-Энем,
Кайракоон, паш полсын!
Отура тӱжуп мӱргӱдим,
Оноҥ ары бажырдым,
Кайракоон, паш полсын!
Алтайымнаҥ алганым,
Албатымнаҥ тапканым,
Арјанынаҥ амзагар, јалыным*.
Кайракоон, паш полсын!
Кайракоон, паш полсын!
Чӧӧк! – дедим.
Алтайымнаҥ алганым,
Албатымнаҥ тапканым,
Кайракоон, паш полсын!
От-Энези амзап јадар,
Кайракоон, паш полсын!
Алтын башту От-Эне,
Азыйгыда Кин-Эне,
Отук ташту От-Эне,
Озогыда Бай-эне,
Кайракоон, паш полсын!
Отура тӱжӱп мӱргӱдим,
Оноҥ ары бажырдым,
Айлана согуп мӱргӱдим,
Ар јалынга бажырдым,
Кайракоон, паш полсын!
Кӱскӱ турган јериҥе,
Јаскы турган јериҥе,
Кайракоон, паш полсын!
Отук ташту От-Энем,
Озогыда Кин-Энем,
Кайракоон, паш полсын!
Алтайым, – деп санандым,
Албатым, – деп келдим,
Кайракоон, паш полсын!
Кӱстиҥ бажы – кӱреҥ каан,
Јастыҥ бажы – јараш каан,
Кайракоон, паш полсын!
Алып јӱрген ажыстаҥ
Амзап јадаар, ӧрӧкӧн.
Алын-кийин јолыска
Алкыш береер, кайракан.
Ар јалынду От-Энем,
Ай Пырканду Кин-энем,
Кайракоон, паш полсын!
О-о, паш – дедим.
Тоҥ болгонын болгожын,
Эргис јаттан*, ӧрӧкӧн,
Чий* немени болгожын,
Быжыр* јаттан, ӧрӧкон.
Отук ташту От-Энем,
Озогыда Бай-Энем,
Кайракоон, паш полсын!
Отура тӱжуп мӱргӱгер,
Ончогор бажырар,
Кайракоон, паш полсын!
Тулуҥарды сыймагар,
Кайракоон, паш полсын!
Бажын билген каандар,
Баштап јаткан јаандар,
Кайракоон, паш полсын!
Отук ташту От-Энем,
Озогыда Кин-энем,
Кайракоон, паш полсын!
Отук ташту От-Энем,
Озогыда Кин-энем,
Кайракоон, паш – дедим.
Кайракоон, паш полсын!
[…] айлы-јуртыныҥ,
[…] мал-ажыныҥ,
Кайракоон, паш полсын!
Кӱстиҥ бажы – кӱреҥ каан,
Јастыҥ бажы – јараш каан,
Кайракоон, паш полсын!
Отура тӱжӱп мӱргӱдим,
Оноҥ ары баажырдым.
Айдыҥ-Кӱнниҥ палдары,
Пакты-Каанныҥ јеени,
Кайракоон, паш полсын!
Амыр јадар мӱргӱп келдим,
Јайаан јадар ажыр келдим,
Кайракоон, паш полсын!
Албатыныҥ сурагы,
Ай-Кайракан паш полсын!
Айлу-Кӱндӱ Алтайым,
Ай-Пырканду албатым,
Кайракоон, паш полсын!
Отура тӱжӱп мӱргӱдим,
Оноҥ ары бажырдым.
Кайракоон, паш полсын!
Алтайымнаҥ алганым
Ак ийнектин урагы.
Кудо-ой, паш полсын!
Чӧӧк – дедим.
От јанынаҥ алкагар,
Ар јанынаҥ амзагар!
Кайракоон, паш полсын!
Ак ийнектиҥ сӱди полуп,
Ар јалынаҥ амсап јат,
Ак ийнектиҥ сӱди полуп,
Айы-кӱниҥ амсап јатсын.
Кӧк ийнектиҥ сӱди полуп,
Кӱреҥ ийнектиҥ сӱди полсын,
Кӱркӱреген От-Энеси
Амсап јадар, ӧрӧкӧн.
Кӱркӱреген Пай-Энеси
Кайракоон, паш полсын!
Тоҥ болгонды пыжырган,
Чий болгонды эргискен,
Отук ташту От-энем,
Озогыда Бай-энем,
Кайракоон, паш полсын!
Курчугарды пек тудаар
Куйагарды бек салаар,
Кайракоон, паш – деерим!
Качааны бек тудар,
Кабырганы тыҥ салаар,
Кайракоон, паш полсын!
Алтай аймак албаты,
«Алтайым» – деп јӱрӱгер.
Јер аймак албаты,
«Јерим» – деп мӱргӱгер.
Кайракоон, паш полсын!
Айлу-кӱндӱ теҥерим,
Ай-Пырканду албатым,
Кайракоон, паш полсын!
Алтай сӱттеҥ полгожын,
Амзап јадаар ӧрӧкӧн,
Кара агажы полгожын,
Черӱ пӱткен Алтайым,
Кату тажы полгожын,
Куйак пӱткен Алтайым
Кӱстиҥ пажы – кӱреҥ каан,
Јайдыҥ пажы – јараш каан.
Кайракоон, паш полсын!
Эне полгон Сары-Кобы,
Эбире паскан Алтайым,
Ада болгон Сары-Кобы,
Ак чечектӱ Алтайым,
Кайракоон, паш полсын!
Пай-Ӱлгенниҥ паласы эдим,
Пакты-Каанныҥ јеени эдим,
Кайракоон, паш полсын!
Койу чайдаҥ ичигер,
Кожоҥбыла јадыгар,
Изӱ чайдаҥ ичигер,
Ӱӱребиле јӱрӱгер,
Кайракоон, паш полсын!
Курчыгарды пек тудуп,
Куйагарды тыҥ салып,
Кайракоон, паш полсын!
Аскан казан ӱрӱзин
Амзап јадаар, ӧрӧкӧн.
Алкыш-быйан болгожын,
Јайап переер, ӧрӧкӧн.
Кыдат пийдиҥ кызыл чай,
Кырынаҥ тудуп ичигер.
Каан пийдиҥ кара чай,
Катуланбай ууртагар,
Кайракоон, паш полсын!
Отура тӱжӱп мӱргӱдим,
Оноҥ ары пажырдым,
Кайракоон, паш полсын!
Коол салалу Алтайым,
Кобы-јиктӱ тууларым,
Кайракоон, паш полсын!
Койу чайдаҥ ичигер,
Чӧӧк – дедим.
Изӱ чайдаҥ ичигер,
Ӱӱребиле јӱрӱгер,
Койу чайдаҥ ичигер,
Кожоҥбыла јӱригер,
Кайракоон, паш полсын!
Јаркыраган Алтайым,
Јайа тӱшкен тууларым,
Сузуп ичкен сууларым,
Сунуп паскан Алтайым,
Кайракоон, паш полсын!
Эне саадак тууларым,
Эбирип паскан Алтайым,
Кӧк салаалу којогор,
Кобы-јиктӱ Алтайым
Ак салалу којогор,
Ак чечектӱ Алтайым!
Пажын пилген каандар,
Паштап јаткан јаандар,
Кайракоон, паш полсын!
Элик јаткан эптештер,
Тӱлкӱ јаткан тӱкештер,
Тӱҥей јакшы амсагар,
Кайракоон, паш полсын!
Тӱҥей келип амсагар,
Койон јаткан кобылар,
Кӧк чечектӱ Алтайым.
Аҥдар јаткан арташтар,
Ак чечектӱ Алтайым,
Кайракоон, паш полсын!
Ак тайганыҥ кырынаҥ
Алкап јадым, ӧрӧкӧн,
Кӧк тайганыҥ кырынаҥ
Кожоҥдоп айттым, ӧрӧкӧн,
Кайракоон, паш полсын!
Отура тӱжӱп мӱргӱдим,
Оноҥ ары пажырдым
Кайракоон, паш полсын!
Кӱстиҥ паласы – кӱреҥ каан,
Јажынаган* Алтайым,
Јайа тӱшкен тууларым,
Кайракоон, паш полсын!
Кой арчынды јайала,
Корулап јӱретен, ӧрӧкӧн.
Ат арчынды јайала,
Алкышту јӱреер, ӧрӧкӧн.
Агай-Пажы тайгалар,
Адам полгон, ӧрӧкӧн,
Кайракоон, паш полсын!
Чӧӧк – дедим.
Кыдат пийдиҥ кызыл чай,
Кырынаҥ тудуп ичигер,
Каан пийдиҥ кара чай,
Катуланбай ууртагар,
Кайракоон, паш полсын!
Ай јаҥыда полгожын,
Ажып келдим, ӧрӧкӧн
Кайракоон, паш полсын!
Ак-чаҥкырлу Алтайым,
Айлу-кӱндӱ теҥерим,
Кайракоон, паш полсын!
Эне полгон тууларым.
[…] Алтайым,
Оноҥ јети капчалым,
[…] тууларым,
Кайракоон, паш полсын!
Амзап јадаар, ӧрӧкӧн.
Айлу-кӱндӱ теҥерим,
Кӱн-Пырканду албатым,
Айлу-кӱндӱ теҥерим
Ай-Пырканду албатым,
Кайракоон, паш полсын!
Кӱн алдында кӱндӱлӱ,
Ай алдында алкышту,
Айлу-Кӱндӱ теҥерим,
Ай-Пырканду албатым,
Чӧӧк – дедим.
Эргекпиле томдойын,
Эки казан подогор,
Алаканла томдойын,
Алты казан подогор.
Айлу-кӱндӱ Алтайым,
Амзап јадаар, ӧрӧкон.
Кыдат пийдиҥ кызыл чай,
Кырынаҥ тудуп ичигер,
Каан пийдиҥ кара чай,
Катуланбай ууртагар,
Кайракоон, паш полсын!
Кӱркӱреген теҥерим,
Кӱн-Пырканду албатым,
Айлу-Кӱндӱ теҥерим
Ай-Пырканду албатым,
Кайракоон, паш полсын!
Јер-Теҥери јылдысы,
Текши амсагар, ӧрӧкӧн,
Айдыҥ-Кӱнниҥ темдеги –
Алты-Каан деп јылдыстар.
Јер-Теҥериниҥ темдеги —
Јети-Каан деп јылдыстар,
Теҥ амсагар, ӧрӧкӧн,
Теҥ алкагар, ӧрӧкӧн.
Айткан сӧзӧӧр алкышту,
Алкы пойоор пыйанду,
Айлу-Кӱндӱ теҥерим,
Чӧӧк – дедим,
Кайракоон, паш полсын!
Чӧӧк – дедим.
Отура тӱжӱп мӱргӱдим,
Оноҥ ары пажырдым,
Кайракоон, паш полсын!
Ак-чоокыр јалама
Айга-Кӱнге јарагай,
Кызыл-чоокыр јалама
Кырыс кӱнге јарагай.
Кайракоон, паш полсын!
Алтан кырлу јалама
Алып келдим, кӧрӧгӧр.
Ак јалама полгожын,
Пуулай салдым, кӧрӧгӧр*.
Кайракоон, паш полсын!
Отура тӱжӱп мӱргӱдим,
Оноҥ ары пажырдым.
Јайа тӱшкен Алтайым,
Јалтыраган кырларым,
Кайракоон, паш полсын!
Кара агажы черӱ пӱткен,
Кату тажы куйак пӱткен,
Кайракоон, паш полсын!
Койон јаткан кобылар,
Чычкан јаткан јадындар,
Кайракоон, паш полсын!
Айу јаткан арташтар,
Кайракоон, паш полсын!
Аҥ јадатан полчоктор,
Чӧӧк – дедим.
Ак јалама буулай салдым,
Ак ӱрӱстеҥ јаҥдай салдым.
Кӱреҥ уйдыҥ сӱди полсын,
Кӱн-Пырканым анда јатсын,
Ак уйдыҥ сӱди полсын,
Ай-Пырканым анда јадар.
Кӱстиҥ пажы – кӱреҥ каан,
Јайдыҥ пажы – јараш каан.
Кайракоон, паш полсын!
Айлу-кӱндӱ теҥерим,
Ай-Пырканду албатым,
Кайракоон, паш полсын!
Айлана согуп мӱргӱдим,
Айды-кӱнди алкадым,
Кайракоон, паш полсын!
Отура тӱжӱп мӱргӱдим,
Оноҥ ары пажырдым,
Кайракоон, паш полсын!
Ак јалама пууладым,
Алкыш-пыйан сурадым,
Кайракоон, паш полсын!
Ак малысты полгожын,
Тебе јайаган, ӧрӧкӧн,
Албатыга полгожын,
Пыйанын салган, ӧрӧкӧн.
Кайракоон, паш полсын!
Алтын-мӧҥӱн ӧлӧҥдӱ
Ак чечектӱ Алтайым,
Кайракоон, паш полсын!
Чӧӧк – дедим.
Кайракоон, паш полсын!
Јетен аймак једип келт,
«Јерим пу» – деп,
Пажыр келт*,
Кайракоон, паш полсын!
Кӱркӱреген теҥери,
Кайракоон, паш полсын!
Айлу-кӱндӱ Алтайыма
Айылдап келдим,
Паш полсын!
Кӧк теҥерим,
[…] албатым,
Кайракоон, паш полсын!
Ак ӱрӱстеҥ амзагар.
Сулуктуга мал туткан,
Сурумдуга* јурт туткан,
Эрјинелӱ Алтайым,
Темир казык тууларым,
Кайракоон, паш полсын!
Кайракоон, паш полсын!
Алтайымнаҥ алганым,
Албатымнаҥ тапканым,
Кайракоон, паш полсын!
Актаҥ-сӱттен амзагар.
Кайракоон, паш полсын!
[…] амзап јадар,
[…] јайап јадар,
Кайракоон, паш полсын!
Айлу-кӱндӱ теҥерим,
Ай-Пырканду албатым,
Чӧӧк – дедим.
Кой арчынды јайайла,
Алкыш перген, ӧрӧкӧн,
Ак арчынды јайайла,
Алкыш перген, ак тайгам.
Кайракоон, паш полсын!
Айлу-Кӱндӱ теҥерим,
Ай-Пырканду албатым,
Эне саадак кырларым,
Эрјинелӱ тууларым,
Ада саадак кырларым,
Ак чечектӱ тууларым,
Кайракоон, паш полсын!
Актаҥ-сӱттеҥ амзагар,
Кайракоон, паш полсын!
Айлана согуп мӱргӱдим,
Анаҥ ары пажырдым.
Эрјинелӱ тууларым,
Кайракоон, паш полсын!
Кӱстиҥ пажы – кӱреҥ каан,
Јайдыҥ пажы – јараш каан,
Эрјинелӱ тууларым.
Эрјинелӱ Алтайым,
Эрјинелӱ тууларым,
Кайракоон!
Кыйралу кызыл таш,
Кайракоон, паш полсын!
Ак малыма полгожын,
Алкыш салган, ӧрӧкӧн.
Албатыма полгожын,
Пыйан салган, ӧрӧкон.
Кӱстиҥ пажы – кӱреҥ каан,
Јайдыҥ пажы – јараш каан,
Ай јаҥыда
Айылдап* келдим,
Алкыш-быйан сурап келдим,
Кайракоон, паш полсын!
Ак малыстаҥ полгожын,
Јеле* јайап перигер,
Азыраган балдарга
Пыйан јайап беригер,
Кайракоон, паш полсын!
Эрјинелӱ Алтайым,
Эбирип аккан сууларым,
Кайракоон, паш полсын!
Айткан сӧзӧӧр алкышту,
Алкы пойоор пыйанду,
Кайракоон, паш полсын!
Кара агажы черӱ пӱткен,
Кату тажы куйак пӱткен,
Кайракоон, паш полсын!
Айлу-Кӱндӱ Алтайым,
Ай-Пырканду теҥерим,
Кайракоон, паш полсын!
Кӧдӱргенди полгожын,
Кӧдӱр јадар, ӧрӧкӧн.
Алкаганды полгожын,
Айдып јадар, ӧрӧкӧн.
Кайракоон, паш полсын!
Отура тӱжӱп мӱргӱдим,
Оноҥ ары пажырдым.
Кайракоон, паш полсын!
Сулуктуга мал туткан,
Сурумдуга јурт туткан,
Эрјинелӱ Алтайым – дедим,
Кайракоон, паш полсын!
[…] јайа тӱшкен
Кобы-јиктӱ којогор,
Коол салаалу Алтайым,
Ак чечектӱ којогор,
Кайракоон, паш полсын!
Актаҥ-сӱттеҥ амзагар,
Алкыш-пыйан јайагар,
Кайракоон, паш полсын!
Кӧк салаалу којогор,
Кобы-јиктӱ Алтайым,
Ак салаалу којогор,
Ак чечектӱ Алтайым,
Кайракоон, паш полсын!
Эргекпиле томдойын,
Эки аркытка бодогор,
Алаканла томдойын,
Алты аркытка бодогор,
Актаҥ-сӱттеҥ амзагар.
Пыркан кӱним амзап турзын,
Ай-Пырканым амзазын,
Кайракоон, паш полсын!
Суна паскан Алтайым,
Кайракоон, паш полсын!
Јабыс кечӱ беригер,
Јайкыраган* Алтайым,
Кайракоон, паш полсын!
Кайракоон, паш полсын!
Кайракоон, паш полсын!
[…] тайгалу,
Пажы пилген каанду,
Сары чечек јайылган,
Сары-Кобы Алтайым,
Кайракоон, паш полсын!
[…] тууларым,
[…] тууларым.
Кайракоон, паш полсын!
Тил једердеҥ айдындым,
Кол једердеҥ јаҥдадым,
Бир алкыжы болгой не,
[…] болгой не.
Алтайымнаҥ алганым,
Албатымнаҥ тапканым,
Кайракоон, паш полсын!
Чӧӧк – дедим.
Кайракоон, паш полсын!
Кӱлер очок једимдӱ,
Айдаҥ-Кӱннеҥ пыйанду,
Ай-Пырканнаҥ пыйанду,
Актаҥ-сӱттеҥ амзагар,
Азып экелген ажымды
Кайракоон, паш полсын!
Айлу-Кӱндӱ албаты
[…] јайылып,
Алкыш переер, ӧрӧкӧн.
[…] јайылып,
Алкыш переер, ӧрӧкӧн,
Кайракоон, паш полсын!
Чӧӧк – дедим.
Кайракоон, паш полсын!
Кайракоон, паш полсын!
Кӱлер очок кӱлдӱ,
Кайракоон, паш полсын!
Таш очогы,
Талкан-кӱли
Кайракоон, паш полсын!
Кайракоон, паш полсын!
Кайракоон, паш полсын!
Кӱлер казан кайнаткан,
Кӱркӱреген От-Энем,
Ак чоргозын кайнаткан,
Ар јалынду Пай-Энем,
Кайракоон, паш полсын!
Тоҥ полгонды полгожын,
Пыжыр јаткан, ӧрӧкӧн.
Чий полгонды полгожын,
Пыжыр јаткан, ӧрӧкӧн.
Кызыл тынын пычыган,
Кылду пажын јайаган, ӧрӧкӧн,
Кайракоон, паш полсын!
Отура тӱжӱп мӱргӱдим,
Оноҥ ары пажырдым,
Кайракоон!
Јажыл-Каанныҥ палазы,
Эрдиҥ уулы Кучуш
Экелген деп айтты.
Кара казан ӱлӱзи,
Кӱлер казан ӱлӱзи,
Кур очогым амзагар,
Таш очогым амзагар,
Кайракоон, паш полсын!
Кайракоон, паш полсын!
Айлу-Кӱнду Алтайым,
Ай-Пырканду теҥерим,
Кайракоон, паш полсын!
Эне полгон сары пӱр,
Ада полгон сары пӱр
Алтайым.
Алтайымнаҥ алганым,
Албатымнаҥ тапканым,
Кӱлер казан ӱлӱзи,
Аскан казан ӱлӱзи,
Кайракоон, паш полсын!
Айлу-кӱндӱ Алтайым,
Амзап јадар, ӧрӧкӧн.
Албатыныҥ сурагын
Оҥдоп јадар, ӧрӧкӧн.
Кайракан, паш полсын!
Эргекпиле томдойын,
Эки тажуур подогор,
Алаканла томдойын,
Алты тажуур подогор,
Кайракоон, паш полсын!
[…] Алтайым,
[…] тууларым.
Кӱс пажында – кӱреҥ каан,
Јас пажында – јараш каан
«Алтайым» – деп алкадым,
«Алтайым» – деп айдындым,
Кайракоон, паш полсын!
Чӧӧк – дедим.
[…] сары пӱр,
Эне полгон Алтайым.
[…] сары пӱр,
Кобы јиктӱ Алтайым,
Эне полгон капчалдар,
[…] Алтайым.
Алты јылтыстыҥ пажына,
Айылдап келдим, ӧрӧкӧн.
Кӱлер-чоокыр ӱзеҥи
Чӧйилт келдим, ӧрӧкӧн.
Ай-Пырканду Алтайды,
Айылдап келдим, ӧрӧкӧн.
Алтын-чоокыр ӱзеҥи
Чӧйил келтен, ӧрӧкӧн.
Ай-Пырканду Алтайга
Айылдап келтен, ӧрӧкӧн.
Чӧӧк – дедим.
Кайракоон, паш полсын!
Алтын казан ӱрӱзин
Амзап јадар, ӧрӧкӧн.
Алкыш-быйан полгожын,
Јайап перер, кайракан.
Мӧҥӱн полгон тайгалар,
Мӧш агашту Алтайым,
Алтын полгон тайгалар,
Ак чечектӱ Алтайым,
Ат арчынды јайаган,
Алкыш перген, ӧрӧкӧн,
Кой арчынды јайайла,
Корулап јӱрген, ӧрӧкӧн.
Кайракоон, паш полсын!
Корум полгон паштулар,
Корголјын полгон паштулар,
Корум полгон паштулар,
Кайракоон, паш полсын!
Аҥ јадатан арташтар,
Айу јаткан пӧлчӧктӧр, –
Кайракоон, паш полсын!
Тӱлкӱ јаткан тӱкештер,
Тӱҥей јараш полчоктор,
Кайракоон, паш полсын!
Айлу-кӱнду Алтайым,
Ак пулутту теҥерим,
Кӱндӱ-айлу Алтайым,
Кӱркӱреген теҥерим,
Кайракоон, паш полсын!
Кӱски турган јеринеҥ
Кӱкӱрт ээзи тайанган,
Јаскы турган јеринеҥ
Јалкын ээзи тайанган,
Айлу-Кӱндӱ Алтайым,
Ай-Пырканду албатым,
Кайракоон, паш полсын!
Алып јӱрген ажымнаҥ
Амзап јӱреер, ӧрӧкӧн,
Алкыш-пыйан полгожын,
Јайап переер, ӧрӧкӧн.
Кайракоон, паш полсын!
Албатынын сурагы,
Айылдап келдис, ӧрӧкӧн.
Ак јалама полгожын,
Пуулап салдыс, ӧрӧкӧн.
Айткан сӧзӧӧр алкышту,
Алкы пойоор пыйанду,
Отура тӱжӱп мӱргӱдис,
Оноҥ ары пажырдыс.
Айдып болбос аамай эдим,
Алкап билбес тенек эдим,
Кайракоон, паш полсын!
Таш очогым,
Талкан-кӱлим,
Изӱ одым,
Ӱч сыраныҥ ар јанынаҥ
[…] айыл-јуртына
Кайракоон, паш полсын!
Отук ташту От-Энем,
Озогынаҥ Пай-Энем,
Кайракоон, паш полсын!
Койу чайдаҥ ичигер,
Кожоҥбыла јадыгар,
Изӱ чайдаҥ ичигер,
Ӱӱребиле јадыгар,
Кайракоон, паш полсын!
Кыдат-пийдиҥ кызыл чай,
Кырынаҥ тудуп амзагар,
Каан-пийдиҥ кара чай,
Катуланбай ууртагар,
Кайракоон, паш полсын!
Эки казан чай астым,
Эреени јок амсагар,
Алты казан чай астым,
Арјанынаҥ амсагар,
Кайракоон, паш полсын!
Пажын пилген каандар,
Паштап јаткан јаандар,
Кайракоон, паш полсын!
Кӱлер казан кайнаткан
Арјанында Пай-Энем,
Кайракоон, паш полсын!
Кызыл тыным пычыган,
Кылду пажым јайаган,
Кайракоон, паш полсын!
Койу чайдаҥ ичип јадаар,
Кожоҥбыла јыргап јадаар,
Кайракоон, паш полсын!
Айткан сӧзӧӧр алкышту,
Алкы пойоор пыйанду,
Кайракоон, паш полсын,
Кайракоон, паш полсын!
Эки тӱҥей сары кыр,
Эбирип паскан Алтайым,
[…] кыр*
Ак чечектӱ алтайым.
[…] куйун јанында
[…] кызыл плат
[…] кызыл таш,
Кайракоон, паш полсын!
Эрјинелӱ мал туткан,
Элге тӱҥей јурт туткан,
Кайракоон, паш полсын!
Пажын пилген каандар,
Паштап јаткан каандар
Кайракоон, паш полсын!
Кара агажы черӱлӱ,
Кату тажы – таш куйакту,
Кайракоон, паш полсын!
Кыйралу кызыл таш,
Кыйал [этпегер].

Фотојурук Алтаистиканыҥ С.С. Суразаковтыҥ адыла адалган билим шиҥжӱлик институдыныҥ кӧмзӧзинеҥ алылган.
К. Пиянтинова белетеген