Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Ӱредӱниҥ чыҥдыйын бийиктедерге јарамыкту тӧс јер

08.10.2021

Алтай Республиканыҥ ӱредӱчилериниҥ профессионал узын ӱзӱги јогынаҥ бийиктедериниҥ тӧс јери ӱлӱрген айдыҥ 5-чи кӱнинде Горно-Алтайскта кӧдӱриҥилӱ айалгада ачылды. «Ӱредӱлик» деп нацӱлекердиҥ «Эмдиги ӧйдиҥ школы» деген национальный ӱлекери аайынча ачылган тӧс јер каланыҥ Культура байзыҥына одоштой турат.

Республиканыҥ ӱредӱчилериниҥ профессионал узын ӱзӱги јогынаҥ бийиктедериниҥ тӧс јери ӱредӱчилердиҥ билгирин бийиктедер ле такып ӱредӱ берер институттыҥ ордына тӧзӧлгӧн. Тӧс јерди ачарына РФ-тыҥ Минпросвещениези, АР-дыҥ башкарузы, ӱредӱ ле билим министерствозы јӧмӧлтӧ-болужын јетирген.
Кӧдӱриҥиде Алтай Республиканыҥ председателиниҥ ордынчызыныҥ мол-јуларын бӱдӱреечи Динара Култуева, Эл Курултайдыҥ национальный политика, ӱредӱ, культура, јондык биригӱлер ле СМИ-лер аайынча комитединиҥ председатели Наталья Екеева, тергеениҥ ӱредӱ ле билим министри Ольга Саврасова, ИПКРО-ныҥ ректоры Светлана Сафронова, ӱредӱлик ишчилериниҥ Алтайдагы профсоюзыныҥ республикан бӧлӱгиниҥ јааны Юрий Тишков ло тергеениҥ ӱредӱ системазыныҥ ишчилери эрчимдӱ туруштылар.
Динара Култуева уткуулду сӧзинде шак бу тӧс јер бойыныҥ ижиниҥ устарына, озочылдарына ичкери ӧзӧргӧ јарамыкту арга болор деп чокымдады. Онойдо ок олордыҥ ижиниҥ учурын, чыҥдыйын кӧдӱрерге, ичкери ӧзӱмдӱ јолло улалтар. «Бис бӱгӱнги кӱнде ӱредӱлик телкеми сӱрекей тӱрген тебӱле ӧзӱп јатканын «Точка роста» деген тӧс јерлер, IT-клубтар, кванториумдар ачылып јатканынаҥ кӧрӧдис. Шак мындый эптӱ, бастыра јанынаҥ јарамыкту ла јакшы јерде бистиҥ ӱредӱчилерис ижин кӧнӱ ле тӧзӧмӧлдӱ ӧткӱрзин деп кӱӱнзеп турум» — деп айтты.
Динара Култуеваныҥ айтканыла, јаҥы ачылган тӧс јер чокым болужын ӱредӱлик организациялардыҥ башкараачыларына ла ӱредӱликтиҥ ишчилерине, ӱредӱчилерге јетирер. Онойдо ок ченемелиле, јайаандык ижиле ӱлежетен јакшынак јер болор. Нениҥ учун дезе мында башка-башка муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ ӱредӱчилерине ачык-јарык айалгада куучын-эрмегин, кӱрее куучынын ӧткӱрерге јакшынак айалга тӧзӧлгӧн. Шак мында олор бӱдӱрерге темдектелген ишти ӧмӧ-јӧмӧ шӱӱжер, бӱгӱнги кӱнниҥ озочыл эп-сӱмелерин чокымдап, јаҥы ӱлекерлерди белетеер аргалу.
Ол тӧс јердиҥ ӧмӧлигине ӱредӱликтиҥ јолыла балдарды ӱредер бӧлӱкте једимдӱ, турулталу иш кӱӱнзеди.
Наталья Екеева кӧдӱриҥиниҥ туружаачыларын Ӱредӱчилердиҥ калыктар ортодогы кӱниле, онойдо ок јаҥы тӧс јердиҥ ачылтазыла уткуды. Оныҥ темдектегениле, бӱгӱнги кӱнде тӧс амаду, туура салбай бӱдӱретен керек чыҥдыйы бийик ӱредӱ болуп јат. Онойдо ок шак ондый ӱредӱни аларга ончо балдарда аргалар теҥ-тай, тӱҥей болор учурлу. «Анчада ла Алтай Республикада бу сурак сӱрекей учурлу. Не дезе, тергеедеги школдордыҥ кӧп јаны јурт јерлерде ле јаҥжыкканы аайынча малокомплектный школдор болуп јат. Балдарга чыҥдый ӱредӱ берери туура салбас ла каруулу керек. Олор, балдар, келер јуук ӧйдӧ бойыныҥ талдап алган ижинде амадаганын јӱрӱмде бӱдӱрзин ле билгири бийик ле тереҥ специалисттер болуп ӧссин, ичкери јаан јолду болзын» — деп, ол айтты.
Ӱредӱчиниҥ ижи керектӱ де, ол ок ӧйдӧ каруулу да. Россияныҥ келер ӧйин шак олор, ӱредӱчилер, белетеп јат. Ӱредӱлӱ јыл башталар алдында президент В. Путин ӱредӱликтиҥ тӧс ижин, амадузын чокум темдектеген. Тӧс иш — ӱредӱниҥ чыҥдыйы. Балдарга чыҥдыйы бийик ӱредӱни берери тӧс јерде. Чыҥдый ӱредӱни балдарга јаҥыс ла ӱредӱчи берер аргалу. Узун јолды ӧдӱп, јаан ӧмӧлик бӱгӱн бойы таҥынаҥ туралу боло берди. Мынаҥ ары тергееде ӱредӱликтиҥ ичкери ӧзӱминиҥ институды болзын, иштезин.
Кӧдӱриҥиниҥ туружаачылары Мос-квадаҥ РФ-тыҥ Минпросвещениезиниҥ ӱзеери ӱредӱниҥ федерал автоном ӱредӱлӱ учреждениезиниҥ директорыныҥ ордынчызыныҥ молјуларын бӱдӱреечи Павел Кузьминниҥ видеоуткуулын уктылар. Ол тергееде ачылган тӧс јерле ӱредӱ системаныҥ ишчилерин уткуды. Тӧс јердиҥ ады-јолы озо баштап уур ла кӱч деп билдирердеҥ айабас. Је оныҥ кийнинде турган амаду јӱрӱмдик учурлу, ончо улуска јарт ла јуук. Ол кажы ла ӱредӱчиге бойыныҥ ижине ӱзеери болужып, јартап, айдып, кӧргӱзип берери.
Павел Кузьминниҥ айтканыла, программаны эмезе курсты чокым бир ӱредӱчиге талдап аларга кӱчке келилжет. Айдарда, шак бу тӧс јердиҥ амадузы — ӱредӱчиниҥ ишчилерине кӱчсинип турган программаларыла болужып берери. Шак ол программалар ӱредӱчиниҥ профессионал узын тыҥытсын, бийиктетсин. Мынызы дезе ӱредӱниҥ чыҥдыйын бийиктедерине болушту, јарамыкту.
Ольга Саврасова ИПКРО-ны ӱредӱлик системаныҥ ӧзӧги деп, бойыныҥ уткуулында айтты. Ол кӧнӱ колбуны башкарту ла чокым ӱредӱчи ортодо билгир апарат. Бӱгӱнги кӱнде «Национальный ӱредӱ» деген ӱлекер аайынча сӱрекей кӧп тергеелик ӱлекерлер јӱрӱмде једимдӱ бӱдет. Шак ол ӱлекерлердиҥ аҥылузы ӱредӱликтиҥ башка-башка кемин бойыныҥ ајарузына алганында. Мында иш јолын школдоҥ алып, ӱзеери ӱредӱликтиҥ ӱредӱзиле тӱгенет. Министр јаҥы ачылган тӧс јердиҥ амадулары јанынаҥ база элбеде айтты.
Юрий Тишков јуулгандарды, айылчыларды Ӱредӱчиниҥ кӱниле, тӧс јердиҥ окылу ачылтазыла уткуп тура, канча јылдардыҥ туркунына окылу, адылу јери јок болгон ИПКРО-ныҥ ӧмӧлигиниҥ ӧткӧн јаан јолын эзетти. Оныҥ айтканыла, ӱредӱчилер бӱгӱнги кӱнде бойында туралу болды. Алтай Республикага сӱрекей керектӱ тӧс јер ӧйинде ачылды. Јозокту, тузалу ижиле ол ичкери јаан ла ӧзӱмдӱ јолыла кӧнӱ барып јатканы оморкодулу болгонын база темдектеди.
ИПКРО-ныҥ ректоры Светлана Сафронова тӧс јерди Ӱредӱчиниҥ кӱнинде ачканы јаан сыйга бодолду деп айтты. Ӱредӱчилердиҥ туразы «Нацӱредӱ» деген ӱлекердиҥ шылтузында ла Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јӧмӧлтӧ-болужыла ачылганын аҥылап айтты.
Тӧс јердиҥ сайлама-структуразына ӱч башка ууламјылу ӱредер 3 аудитория (лекторий, библиотека, ӱлекерле иштеер јер) ла эки коворкинг-јер кирет. Баштапкы катап ӱредӱчилерге амырагадый айалга, аҥылу јер, тӧзӧлди.
Мында иштеп турган аҥылу ӱредӱлӱ улус ӱредӱчилерге ле башкараачы кадрларга јетпей турган профессионал једикпестердиҥ мониторингин ле диагностиказын ӧткӱрет. Аайы-бажына чыккан, јарталган сурактарла чокым иш ӧткӱрилет. Онойдо ок билгирин бийиктедерине јарамыкту аргалар, иштеп таскаар площадкалар, ӱредӱликте озочыл ченемел керегинде јетирӱлер јанынаҥ олор база иштеп јат.
Тургуза ӧйдӧ олордыҥ башкартузыла Россияныҥ Минпросвещениезиниҥ академиязыныҥ «Эмдиги ӧйдиҥ школы» деген курстар аайынча 200-ке шыдар ӱредӱчи ӱренет.
Тӧс јердиҥ специалисттери бойыныҥ ижинде эмдиги ӧйдиҥ цифровой эп-аргаларын билгир ле элбеде тузаланат. Олор онойдо ок ӱредӱликтиҥ байлык ченемелдӱ биригӱлериле, эҥ артык ӱредӱлик ишле эрчимдӱ ле јуук колбуда иштейт. Бу тӧс јер анчада ла јаҥы иштеп јаткан јиит ӱредӱчилерге, башкараачыларга тузалу болгоны база темдектелди.
Тӧс јердиҥ ишчилери айылчыларга сӱрекей солун экскурсияны ӧткӱргендер. Баштапкы кадында бичийтен студия бар болуптыр. Студияны ишке Москвадаҥ келген аҥылу ченемелдӱ улус тургускан.
Алтай Республиканыҥ ӱредӱчилериниҥ профессионал узын ӱзӱги јогынаҥ бийиктедериниҥ тӧс јериниҥ кӱндӱлӱ айылчылары Динара Култуева, Наталья Екеева, Ольга Саврасова тӧс јердиҥ кере бичигине колын салдылар.
Кӧдӱриҥи ӧйинде тӧс јердиҥ ичкери ӧзӱмине јетирген јӧмӧлтӧ-болужы, ак-чек ле једимдӱ ижи учун кӧп улус Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ, ӱредӱ ле билим министерствозыныҥ, онойдо ок ИПКРО-ныҥ Быйанду самараларыла, Кӱндӱлӱ грамоталарыла кайралдаттылар.
Тергеениҥ ӱредӱ системазыныҥ ишчилерине Ӱредӱчиниҥ кӱнинде сӱрекей јаан сый болгон деп айдар керек. Ӱредӱчилер кандый да ӧйдӧ бу тӧс јерге келип, керектӱ болушты ӧйинде алар аргалу. Чыҥдый ӱредӱ шак ондый ӧмӧ-јӧмӧ иштеҥ камаанду ине.

К. Пиянтинова
Е. Бутушевтиҥ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина