Алтайдын Чолмоны

Алтай—Тува: бирлик амадулу библиотекалар

15.10.2021

Балдардыҥ республикан библиотеказында ӱлӱрген айдыҥ 6-7 кӱндеринде балдардыҥ библиотекаларыныҥ тергеелер ортодо «Балдардыҥ библиотечный јеткилдежи: эмдиги ӧйдиҥ эп-аргалары ла иштиҥ јаҥы бӱдӱмдерин бедиреери» деп форумы ӧтти.

Форум балдардыҥ республикан библиотеказы тӧзӧлгӧнинеҥ ала 85 јылдыгына, Алтай Республиканыҥ 30 јылдыгына ла алтай калыктыҥ Россияга киргенинеҥ ала 265 јылдыгына учурлалып ӧткӱрилди.
Солун јуунныҥ ижинде Тувадаҥ балдардыҥ К. И. Чуковскийдиҥ адыла адалган республикан библиотеказынаҥ, тергеениҥ М. В. Чевалковтыҥ адыла адалган эл библиотеказынаҥ коллегалар, онойдо ок аймактардыҥ ла јурттардыҥ библиотекарьлары эрчимдӱ туруштылар. Бу кӧдӱриҥи башка-башка бӱдӱмле ӧткӧн. Онойып, Барнаулдаҥ балдардыҥ Н. К. Крупскаяныҥ адыла адалган Алтайский краевой ло Новосибирсктеҥ балдардыҥ А. М. Горькийдиҥ адыла адалган библиотекалары видеокуучындарын аткардылар.
Республиканыҥ культуразыныҥ министриниҥ баштапкы ордынчызы Лариса Стрельникова кӧдӱриҥиниҥ туружаачыларын, айылчыларын уткуды. Ол кӧп јылдардыҥ туркунына балдарды бичикке кӱӱндӱ, јилбӱлӱ эдип таскадар ла балдардыҥ бичиктерин таркадар, јартаар иште једимдӱ ле тузалу ижи учун Быйанду самаралар табыштырды — «Гармония» деген 9-чы гимназияныҥ ӱредӱчилери А. Обуховага, Л. Яковецке, балдардыҥ «Солоҥы» журналыныҥ баш редакторы К. Тепуковко.
РФ-тыҥ Федерал Јууныныҥ Совединиҥ сенаторы Владимир Полетаев балдардыҥ республикан библиотеказын тӱӱкилик учурлу байрамыла уткуп, јылу кӱӱнземелдӱ уткуулын ийди. Оныҥ темдектегениле: «Библиотека кӧп тоолу балдарга јаан телекейге јол ачкан, олорды јаҥы, јалтанбас сӱр-кеберлерле таныштырган. Калыктар ортодогы форум библиотекага аҥылу јылда ӧткӱрилип јатканы тереҥ учурлу. Сегизен беш јыл чӱрче ле элес эдип ӧдӧ бергендий, је ол оогош кычыраачыларла ӧдӱп јаткан иштиҥ јакшынак турултазы болуп јат».
Форумныҥ окылу ачылтазын балдардыҥ республикан библиотеказыныҥ јааны Айсулу Белекова ачып тура, библиотеканыҥ ижиниҥ тӧс ууламјыларын чокумдап, учреждениениҥ ӧзӱмдӱ јолын чокум темдектер ажыра кӧргӱсти.
Тувадаҥ балдардыҥ К. И. Чуковскийдиҥ адыла адалган рес-публикан библиотеказыныҥ јааны, Туваныҥ библиотечный ассоциациязыныҥ председатели Сылдысмаа Лопсан уткуулду сӧзинде эки тергеениҥ библиотекаларыныҥ ӧмӧ ижи, колбулары јанынаҥ айтты. Бу јылдыҥ кӱӱк айында эки библиотека ортодо телекӱрди белетеп ӧткӱрери јанынаҥ баштаҥкайды Алтай Республиканаҥ балдардыҥ библиотеказыныҥ ӧмӧлиги эткен ле тувин библиотека јӧпсинген. Ол телекӱр ӧйинде эки библиотека ортодо ӧмӧ-јӧмӧ ишти улалтары јанынаҥ јӧптӧжӱге кол салылган. Шак ол јӧптӧжӱ аайынча мындый форум ӧткӱрилип јаткан деп, С. Лопсан јартамал этти.
Сылдысмаа Борисовна Туваныҥ библиотекаларыныҥ ла НКО-лорыныҥ ортодогы ӧдӱп турган једимдӱ, турулталу ӧмӧ-јӧмӧ ижиле таныштырды. Тувин библиотекалар бойыныҥ ижинде гранттарды тузаланып турганыла чокум темдектер ажыра кӧргӱзип таныштырды. Бу иште олордыҥ једимдери јаан, ченемели байлык болуптыр. Мында, темдектезе, президенттиҥ, республиканыҥ башкарузыныҥ ла биб-лиотечный ассоциациязыныҥ гранттары аайынча ӧткӱрилип турган ижи кемиле де, учурыла да тыҥытту болуптыр. Библиотекалардыҥ бу бӱдӱмиле ӧткӱрилип јаткан ижинде библиотечный ассоциацияныҥ ижи сӱрекей керектӱ, тузалу болгонын ол аҥылап темдектеди.
С. Лопсан бойыныҥ јетирӱзинде онойдо ок библиотекалардыҥ тува тилдиҥ ӧзӱмдӱ јолында ӧткӱрилип јаткан ижи јанынаҥ база айтты. Карындаш калыктыҥ тӧрӧл тилин корып ӧскӱрери, балдарды тӧрӧл тилиле кычырарына, куучындаарына ууламјылу ижинде ченемел артыгынча болуптыр.
Туваныҥ библиотекаларыныҥ специалисттери бойлорыныҥ озочыл, јаҥыртулу ижиндеги јеткен једимдери, ӱлекер-проекттери, ӧскӧ учреждениелерле јуук колбуда ӧдӱп турган ижи јанынаҥ элбеде айттылар.
Форумныҥ туружаачылары солун айылчылардыҥ, коллегаларыныҥ эткен јетирӱлерин ајарулу угуп, кӧп сурактар берип, карууларын уктылар. Чындап та, бу форумда сӱрекей тузалу, керектӱ јетирӱлер кӧп болды. Библиотекарьларга бойыныҥ ижинде тузаланарга табылбас јетирӱлер, солундар мында толо болды деп айдарга јараар. Карындаш республикалардыҥ библиотекалары бу мындый форумды белетеп ӧткӱрерин јаҥжыгу эдип улалтары сӱрекей керектӱ деп айдарга јараар.
«Балдардыҥ библиотечный јеткилдежи: эмдиги ӧйдиҥ эп-аргалары ла иштиҥ јаҥы бӱдӱмдерин бедиреери» деп форумныҥ туружаачылары «Ачык микрофонныҥ» айылчызы «Издательский дом «Алтай Бичик» ООО-ныҥ генеральный директоры Чейнеш Сабинаныҥ куучын-эрмегин сонуркап уктылар. Ол јаҥы электрон эп-аргалардыҥ болужыла алтай тилле чыгып турган бичиктер јанынаҥ айтты.
Форум ӧйинде тувин делегация алтай бичиичи, поэт Кӱлер Тепуковло туштажып, куучын-эрмегин угуштылар.
Балдардыҥ республикан библиотеказыныҥ 85 јылдыгына учурлалган форумда балдардыҥ библиотечный јеткилдежин тӧзӧӧриниҥ сурактары кӧрӱлген: библиотеканыҥ ачык, јайым телекемин белетеериниҥ аҥылулары, библиотеканыҥ бойында тузалу јӱзӱн-башка кӧп ӱлекерлер, библиотекалардыҥ бюджеттеҥ башка акча-манатты табатан эп-аргалары, бичиктерди таркадарыныҥ ла кычырары аайынча ченемелди элбеде, ичкери ууламјылу кӧндӱктирери.
Тергеелер ортодогы форумныҥ туружаачылары ӱлӱрген айдыҥ 7-чи кӱнинде Маймада сыгын айдыҥ учкары ачылган модельный библиотекада болуп, оноҥ ары Чуйдыҥ јолыла экскурсияда болдылар.
Библиотеканыҥ ӧмӧлиги кӧп кӧрӱ-маргаандардыҥ јеҥӱчилдери Жанетта Тоновага ла Алаш Топчинге кӱӱлик сыйлары учун, форумды ӧткӱрерге јӧмӧлтӧ-болужын јетирген «Чейне» ООО-ныҥ директоры Е. Бельбековко, «Алтай талкан» ООО-ныҥ јааны Н. Можондоевага, алтай культураныҥ этно-музейиниҥ јааны С. Анатпаевага, Улагандагы балдардыҥ библиотеказыныҥ јааны Л. Енчиновага јаан алкыш-быйанын айдат.

К. Тӧлӧсова
Е. Бутушевтиҥ фотојуругы