Бир неделе кире ӧй артты

09.11.2021

Ӱлӱрген айдыҥ 15-чи кӱнинеҥ ала кӱчӱрген айдыҥ 14-чи кӱнине јетире Эл-јонныҥ бастырароссиялык тооалыжы ӧдӧт. Тургуза ӧйгӧ јетире Алтай Республикада тооалышты 144,5 муҥ кижи ӧткӧн. Мынызы тергеебистиҥ эл-јоныныҥ 65 проценти.

Бу тооалыштыҥ тӧс јаҥыртузы – тооалышты «Госуслугиниҥ» порталында онлайн бӱдӱмле ӧдӧр арга бар болгонында. Мындый эп-аргала 32,9 муҥ кижи, эмезе республиканыҥ эл-јоныныҥ 15 проценти тузаланган. Коронавирус југуш оору таркап турган бӱгӱнги айалгаларда тооалышты мындый эп-аргала ӧдӧри тӱрген ле эптӱ, анайда ок бойыныҥ да, айландыра улустыҥ да су-кадыгына јеткерлӱ эмес.
Тооалаачы бойлоры таҥынаҥ тооалышты ӧткӧн улустаҥ QR-кодты темдектеп алат. Мынызы Росстаттыҥ јетирӱлеринде эки катап бичилбезинеҥ корулайт. Улустаҥ алынган јетирӱлер јажытту, тооалышты кандый эп-аргала ӧткӧнинеҥ камааны јоктоҥ, кайда да чыгарылбас.
Тооалышты јаҥжыккан эп-аргала ӧдӧргӧ турган улуска сурактар берилер ле каруулары аҥылу планшетке салынар. Ковидтеҥ улам кирелендириштерле колбой тооалаачылар улуска сурактарын квартираларыныҥ, айылдарыныҥ тыштында берет. Темдектезе, тепкиштерлӱ площадкада эмезе сенекте.

Тооалыштыҥ чаазынын тооалар участокто толтырар арга бар эмезе тооалаачыны айылда сакып алар керек. Бу тооалышта иштеп турган тооалаачылардыҥ, контролерлордыҥ ла тооалыштыҥ сурактары аайынча чыгартулу улустыҥ текши тоозы 477 кижи. Бу ишке анайда ок студенттер, казактардыҥ јондыгыныҥ чыгартулу улузы јилбиркедилген.
Амыраар ла байрам кӱндерде тооалаачылар ла эл-јонныҥ тоозын алар 65 пункт штатный айалгада иштейт. Тооалышты анайда ок МФЦ-ныҥ бӧлӱктеринде белетелген аҥылу јерлерде ӧдӧр арга бар. Роспотребшиҥжӱ тооалышта иштеп тургандардаҥ улай ла ПЦР-тесттер алат. Тооалаачылар коруланарыныҥ јазалдарыла јеткилделген, тооаларыныҥ пункттарында санитарный аруташтар база јаантайын ӧткӱрилет.
Государственный статистиканыҥ федерал службазыныҥ Алтайский край ла Алтай Республика аайынча башкартузыныҥ јааны Ольга Ситникова Алтай Республиканыҥ јеринде Эл-јонныҥ бастырароссиялык тооалыжы канайда ӧдӱп турган деген суракка мындый каруу јандырган:
— Эл-јонныҥ тооалыжы ӱлӱрген айдыҥ 15-чи кӱнинде башталган. Эм тургуза оны 144,5 муҥ кижи, эмезе республиканыҥ эл-јоныныҥ 65 проценти ӧткӧн. Бис темдектелген график аайынча барып јадыс.
Тооалышта 477 тооалаачы иштейт. Бу сӱрекей јаан ла јеҥил эмес иш. Бистиҥ улус бастыра квартираларды, тураларды эбирип јат, тооалар участоктордо иштейт. Бастыра иш тегин эмес айалгаларда ӧдӧт. Тооалаачыларыс чындаптаҥ да бу тооалыштыҥ геройлоры болуп јат.
Эл-јонныҥ бастырароссиялык тооалыжында волонтерлор база туружат. Олордыҥ бирӱзиниҥ айтканыла болзо, бу учуралда волонтерлордыҥ тӧс амадузы тооалыш керегинде јетирӱни эл-јонго јетирери болуп јат.
— Бис офиске келген бастыра улуска эл-јонныҥ тооалыжында туружар кандый эп-аргалар бары керегинде куучындайдыс. Кижи бойы таҥынаҥ тооалыштыҥ чаазынын толтырарга кӱӱнзеген болзо, бу кижини Госјеткилдештердиҥ порталы бар компьютерге экеледис. Тооалышты тооалаачыныҥ болужыла ӧдӧргӧ турган болзо, тооалаачы кайда отурганын кӧргӱзип бередис.
Бис, јиит ӱйе, бойыстыҥ келер ӧйиске камаанду болорго бастыра бар эп-аргаларды тузаланарга јадыс. Эл-јонныҥ тооалыжы дезе государствого бис канча, канайда јадып турганыс, биске кандый јӧмӧлтӧ керек болгонын айдатан тегин ле эптӱ эп-арга – деп, волонтер айткан.
Нениҥ учун тооалаачы болор деп санандаар деген суракка тооалаачы мындый каруу јандырган:
— Эл-јонныҥ бастырароссиялык тооалыжында иштегеним меге кереес керек, јӱрӱмдик ченемел алар, айландыра улуска јаҥыдаҥ кӧрӧр арга. Кӧп саба улус тооалаачыларла кӱӱнзеп куучындажат. Анайда ок бу ӱзеери акча иштеп алар арга.
— Планшетле иштейтени кӱч пе?
— Чаазын бланктарга кӧрӧ, планшетле иштеери сӱреен јакшы. Бастыра неме јарт, программа бойы болужат. Тӧс экранда бастыра керектӱ неме бар. Картада кажы ла тура кӧрӱнет. Геолокацияныҥ болужыла барарга јазанган тура кайда болгонын тӱрген таап аларыҥ.
Тооалышта туружарга кӱӱнзеген кижиге берилген «Слер нениҥ учун тооалышта туружар деп шӱӱдер?» деген суракка ол мындый каруу јандырган:
— Амыраар кӱндерде мен ле мениҥ билем тооалышта туружар деп санандыс. Тооалаачы айылга келерин сакыбай, бойыс ла ӧдӧр деп. Бӱгӱнги айалгаларда кӧп улуска јолукпас керек деп сананадыс. Оныҥ да учун мени тооалар участокко бастыразын бичидип салзын деп аткаргандар. Ороон ондо канча кижи, олор кандый айалгаларда јадып турганын ла кайда иштеп турганын билер учурлу.
Бастырароссиялык тооалышты Госуслугалардыҥ порталы ажыра кӱчӱрген айдыҥ 14-чи кӱнине јетире улалар керегинде шӱӱлтени Росстат РФ-тыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы Андрей Белоусов ӧткӱрген јуунда айткан деп, бастырароссиялык тооалыштыҥ медиаофизи јетирет.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина