Кижи ижиле мактулу

09.11.2021

Турна куштыҥ учужы бийик,
Турумкай кижиниҥ ижи бийик.

Шак бу сöстöр Кан-Оозы аймактыҥ ÿредÿ бöлÿгинде кöп јылдардыҥ туркунына иштеп келген Нина Маевна Ороевага учурлалат.
Нина Маевнаныҥ ченемели јаан. Ол ижине чындык болоры јанынаҥ јакшынак јозок кöргÿзип, ÿредÿликте 45 јылдыҥ туркунына иштеп келди. 2010 јылдаҥ ала 2021 јылга јетире алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ÿредÿчилерин башкарып келген. Аймак кеминде алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ÿредÿчилериле öмö-јöмö иштеп, ÿредÿниҥ калганчы солынталарын, јаҥыртуларын јакшы билип, бойыныҥ ижинде эрчимдÿ тузаланып, олордыҥ бийик једимдерге јеткенинде Нина Маевнаныҥ ÿлÿзи база бар. Оныҥ башкарганыла Кан-Оозы аймакта алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ÿредÿчилери бийик једимдерге јеткен дезебис, јастыра болбос. Аймак эмезе республикан кеминде олимпиадаларга белетензебис, «балдарды чыҥдый, јазап белетегер» деп јаантайын айдат. Алтай тилдиҥ ле литератураныҥ олимпиадаларына белетенип, марын табып, иштеп јадыбыс. Калганчы öйлöрдö олимпиадала једимдер јылдыҥ ла болот, ол једимдерге база сÿÿнип јÿредис. Кан-Оозы аймактаҥ «Алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ÿредÿчизи» деп республикан кӧрӱ-маргаанда кöп јеҥÿчилдер ле призерлор чыккан эди. Анайда ок Москвада бастырароссиялык мастер-класстарда Чабачакова Валентина Андреевна, Быева Ирина Чыгымовна, Токова Чийне Николаевна, Теркишева Айсура Кимовна деген ÿредÿчилер турушкан.
Мындый једимдер – кÿнÿҥ сайын, јылдыҥ јылга öдÿп турган иштиҥ, ÿредÿчилердиҥ бийик узыныҥ уч-турулталары. Ол кӧрӱ-маргаандардыҥ кажы ла туружаачызы учун санааркап, Москва јаар барып јаткан ӱредӱчини калага јетире јаантайын ÿйдежип, јылу сöстöрин, алкыжын айдып, алкап салатан. Кӧрӱ-маргааннаҥ јанганда, анайда ок јылу уткуйтан. Бир јанынаҥ – некелтелÿ башкараачы, керек тушта кезем де айдып салар. Экинчи јанынаҥ, кижиниҥ öзöк-буурын оҥдоор, тузалу јöп-сÿме, јалакай сöс айдып билер кижи. Оныҥ јöп-сÿмезин угуп, «акыр, оны мынайда этсе кайдар» деп айтканы эптÿ келижип калган турар.
2010 јылдарда Нина Маевнаныҥ баштаҥкайыла бис база ла јуулыжып, аймак тӧзӧлмӧниҥ автобузына отурып, Чамал јаар амырап та јÿрген эдис. Ол јилбилÿ јол-јорык керегинде эмдигенче ле јылу сананып јÿредис. Ол тушта аймак методбиригÿниҥ јааны болуп Кызылова Эльвира Робертовна иштеген эди.
Нина Маевна чынды бедиреп, сананган санаазын кöстöҥ кöскö айдатаныла, омок-седеҥиле, јалакай јÿрегиле аҥыланат. Кайда да иштезе, ижине некелтелÿ, анчада ла иштиҥ чыҥдыйына јаан ајару салар, иштиҥ кажы ла сурагыныҥ аайына чыгар кижи. Иштеҥкей кÿÿн-тапту, ачык ла ичкери кöрÿмдÿ бойы эмди де ак-чек иштеп, улус ортодо јаан тоомјыда јÿрет.
Оныҥ једимдерин, ак-чек бÿдÿрген ижин баалаганын Россия Федерацияныҥ, Алтай Республиканыҥ кöп тоолу кÿндÿлÿ грамоталары, быйанду самаралары чындык керелейт.
Актӱ кӱӱнинеҥ ак-чек иштеген кижи албатыда бир де ундылбас деп тегиндÿ айдылбаган ине. Бис оныҥ учун Нина Маевнага јаантайын быйанду јÿредис. Кан-Чарастыҥ алтай тилдиҥ ÿредÿчилериниҥ адынаҥ ченемели јаан башкараачыбыска мынаҥ да ары бийик ле јайым јайаандык ла кöгÿс учуштар, öчпöс ару кÿÿн-санаа ла кайылбас су-кадык кÿÿнзейдис.
Ырысту јымжак салымду,
Учурлу јараш јÿрÿмдÿ,
Алтайыстаҥ курчулу,
Албатыдаҥ алкышту јÿрер!

Кан-Оозы аймактыҥ алтай тилдиҥ ле литератураныҥ методбиригÿзиниҥ ÿредÿчилери

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина