Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

«Олимпий јеҥӱлердиҥ тӧзӧлгӧзи текши спорттоҥ башталат»

09.11.2021

Ӱлӱрген айдыҥ тал-ортозында Сочи калада Россияныҥ Телекейлик Олимпий Университединде ороонныҥ Олимпий советтериниҥ форум-јууны ӧткӧн. Бу јуунда Россия Федерацияныҥ 81 субъект-талазыныҥ спортбашкараачылары турушкан ла текши спорттыҥ (массовый спорт), профессионал спорттыҥ курч сурактарын шӱӱшкилеген. Бу учурлу туштажу-форумныҥ ижинде Алтай Республиканыҥ Олимпий Совединиҥ башкараачызы Александр Егорович Тӧлӧсов туружып келди. Александр Егоровичти јол-јорыгы, текши ороонныҥ кеминде олимпий кыймыгуныҥ сурактары керегинде куучындап берзин деп сурадыс.

— Сочиде ӧткӧн форум-јуунды ороонныҥ бастыра тергеелеринде иштеп турган Олимпий советтериниҥ јылдыҥ учында ӧткӱрилип турган тӱп-шӱӱлтелӱ јуундарына тӱҥейлеер керек. Бу туштажу ороонныҥ тӧс калазы Москвада эмес, Сочиде ӧткӱрилгени база учурлу. Чике бу калада Россияныҥ Телекейлик Олимпий Универститеди једимдӱ иштеп јат ла спорттыҥ, профессинал спорттыҥ ӧзӱми аайынча јаан учурлу ижин апарып јат. Бу кӱндерде ороонныҥ 81 тергеезиниҥ Олимпий советтери канайда иштеп турганыла таныжар арга болды. Сибирьдиҥ федерал округында бу иш керегинде Тывада, Томскто, Алтайский ле Красноярский крайларда, Новосибирскте иштеп турган Олимпий советтердиҥ башкараачылары куучындагылады. Бис Краснодарский крайдыҥ спортшколдорында, текши ӱредӱлӱ школдордыҥ спорткомплекстеринде болуп, олордыҥ ижиле таныштыс. Россияныҥ олимпий командазыныҥ тазыктырынып турган ӱредӱлӱ тӧс јерлеринде болдыс, Олимпий уроктордо туруштыс.
Текши форумныҥ ижи РМОУ-ныҥ (Россияныҥ телекейлик Олимпий Университеди) элбек комплекс-јерлеринде ӧткӧн. Тӧс куучынды Россияныҥ Олимпий комитединиҥ јааны Станислав Поздняков айдып, јуунды ачкан. Станислав Алексеевичтиҥ темдектегениле болзо, тергеелерде иштеп турган Олимпий советтер ороонныҥ спортыныҥ ӧзӱмине ууландырылган јаан учурлу иш бӱдӱрӱп јадылар. Бу советтер јербойыныҥ јаҥдарыла, федерал јаҥдарла јуук колбуда иштеп, спорттыҥ бастыра бӱдӱмдериниҥ једимине, ӧзӱмине камаанын јетирерин тӧс амадузы эдип тургузадылар. Једимдӱ иш улусла, эл-јонло ӧдӱп турганы учурлу. Балдардыҥ спорты, текши-массовый спорт, профессионал спорт – бу ууламјылардыҥ чике тӧзӧлгӧзи текши эл-јонло јуук колбулардаҥ башталып јат. Олимпий советтердиҥ ижин элбедери, тыҥыдары, система-бӱдӱминде јербойыныҥ бастыра аҥылуларын ла аргаларын тузаланары – иштейтен тӧс ууламјылар-га кирет. Јербойыныҥ аҥылулары дегенине ар-бӱткенниҥ айалгалары, албатылардыҥ генетикалык кӧргӱзӱлери кирип јат. Темдектезе, кажы ла элде јебреннеҥ бейин тазыктырынып келген спорт бӱдӱмдери бар. Чике бу бӱдӱмдерле бу калыктардыҥ спортчылары јаан једимдерге једер аргалу. Айдарда, олимпий чемпион-јеҥӱчилдерди тазыктырар иште бу айалгаларды база ајаруга алар керек. Бӱгӱн спортто иштеп турган улустыҥ билгири бийик болор учурлу. Олор английский тилди јакшы билип, юриспруденцияда сурактарды база јакшы оҥдоор учурлу. Телекейлик кеминде маргаандардыҥ жюри-камыстарындагы, судейство-баалажындагы иштерде Олимпий советтердиҥ ижин кӧптӧдӧр лӧ тыҥыдар керек. Калганчы јылдарда спортчылар ортодо допинг тузаланып турган улустыҥ тоозы кӧптӧп турганы керегинде куучындар кызу ӧткӧн. Анчада ла Олимпий Ойындар тужында мындый темдектер ороонныҥ олимпий командазыныҥ репутация-адына ла једимине јаан табарулар эдет. Оныҥ учун бу каршу керегинде эҥ ле баштапкы јартамалдар ла куучындар спортшколдордо, олимпий школдордо ӧдӱп башталар учурлу. Допинг керегинде куучындарда элдеҥ ле озо тазыктараачы-ӱредӱчилердиҥ ӱредӱзи ле камааны сӱрекей јаан. Кажы ла спортчы, једимдӱ спортчы бу суракты чокум ла јарт билип, оҥдоор учурлу. Бу ончо айдылганы Россия Федерацияныҥ физический культуразыныҥ ла спортыныҥ 2030 јылга јетире ӧзӱмин темдектеген федерал ӱлекерине кийдирилген деп,Станислав Поздняков темдектеген.
2024 јылда ТАФИСА-ныҥ Нижний Новгородто ӧдӧтӧн Бастырателекейлик VIII Ойындары керегинде јетирӱни Россияныҥ Олимпий комитединиҥ генеральный директоры Владимир Борисович Сенгелеев айткан.
Россияныҥ телекейлик Олимпий Университединиҥ ректоры Лев Белоусов бу бийик ӱредӱлӱ заведение Сочиде ӧткӧн кышкы Олимпий Ойындардыҥ артыргызып койгон гуманитар энчизи деп адаган. Университет калганчы јылдарда јаан једимдерге јеткен ле SportBusniess деп адалган британ журналдыҥ кӧргӱзӱлериле болзо, телекейде ичкери позиция-јерде туруп јат. Ӧткӧн јылда бу университет ӱредӱниҥ чыҥдыйы аайынча телекейде эҥ ле ичкери јерлерде турган. Беш јылдыҥ туркунына РМОУ-дагы Олимпий ӱредӱлик программаны текши ороонноҥ алты муҥ кижи ӧдӱп келди. Россияныҥ спортчыларынаҥ универститеттиҥ дипломдорын спорттыҥ 176 нерелӱ узы ла спорттыҥ телекейлик классту узы, 55 олимпий чемпион ло призер алдылар. Эмди ӱредӱлик программада допингке удура деп адалган ууламјы кожулганын Лев Белоусов база темдектеген.
Онойдо ок јуун туркунына бу ӧдӱп јаткан јылда јакшы иштӱ Олимпий советтердиҥ башкараачылары кӱндӱлӱ сыйларла база кайралдаткан. Олимпий Университеттиҥ башкараачызы Лев Белоусовтыҥ ижи бийик кеминде бааланды.
– Тергеелердиҥ Олимпий советтери ороондо олимпий кыймыгуныҥ текши ӧзӱмине јаан камаанын јетирип јадылар…
– Форум-јуунныҥ ижиниҥ ӧйинде тергеелердеги Олимпий советтердиҥ башкараачылары ченемелиле, бар сурактарыла, амадуларыла ӱлештилер. Куучындарда спорттыҥ текши ӧзӱминиҥ кӧп бӧлӱк-тери шӱӱжилген. Олордыҥ тӧс учуры јаҥыс – текши спорттыҥ, профессионал спорттыҥ сурактарын јербойыныҥ, федерал јаҥныҥ кеминде кӧдӱретени ле бӱдӱретени. Кажы ла тергееде Россияныҥ Олимпий комитединиҥ куратор-башкараачызы иштеп, тӱп-шӱӱлтелӱ, ӱредӱлӱ туштажу-јуундарды јаантайын ӧткӱрип турза, јакшы болор эди. «Массовый» деп адалган спорттыҥ кӱчтӱ пирамида-тӧзӧлгӧзи профессионал спортко јаан болуш, бек јӧмӧлтӧзи болоры темдектелген. Ӧскӧ сӧслӧ айтса, канча ла кире кӧп балдар, јашӧскӱрим спортло тазыктырынза, олордыҥ ортозынаҥ јаан једимдерге јеткедий спортчыларды ӧскӱрип алатан, талдайтан аргалар кӧптӧп барар. Бисте канча ла кире кӧп јаркынду јеҥӱлер, алтын јеҥӱчилдер, ороон ло телекей кеминде чемпиондор бар болзо, балдар, јиит ӱйе мындый ок јеҥӱлерге јединерге јӱткиир ле чырмайар. Спортсекцияларга барып, јеҥӱчилдерге тӱҥей болорго амадагылаар. Айдарда, јаан иш јербойыныҥ, јурттардыҥ тазыктыраачыларына келижип јат.
Сочиде ӧткӧн форум ӧйинде олимпий уроктор база ӧткӱрилген. Ӱренчиктерле туштажуда Токиодо ӧткӧн Олимпиаданыҥ алтын јеҥӱчилдери Владислав Ларин (тхэквондо), Лилия Ахимова (гимнастика) турушкан. Мындый уроктор база јаан учурлу. Спорттыҥ геройлорыла, Олимпиаданыҥ эҥ јаркынду чемпиондорыла туштажуларды ӧткӧн јылдарда бис база ӧткӱрген болгоныс. Россияныҥ спортыныҥ соојын кептӱ бу улузы ол тушта бастыра аймактарда болуп, бистиҥ балдарла, улусла тушташкан болгон. Онойдо ок Олимпий университетте спортто иштеп турган тазыктыраачылар ӱренетен аргалар база шӱӱжилген. Алтай Республикадаҥ бу универститетте јӱк ле эки кижи ӱренген: Евгений Попов ло Александр Тӧлӧсов. Келер ӧйдӧ телекейлик спортиндустрияга керектӱ бийик усту специалисттер белетеп турган бу Олимпий Университетке бистиҥ де тазыктыраачыларды, спортто иштеп турган ишчилерди ӱредӱге ийер суракты шӱӱжип кӧрӧрис.
Сочиде ӧткӧн форум-јуун текши ороонныҥ Олимпий советтериниҥ ижине јаан камаанын јетирер ле келер јылга јаҥы тебӱ берер деп чокум тӱп-шӱӱлте эдерге јараар.

А. Майманова

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина