Алтайдын Чолмоны

Улус јаантайын коруда

09.11.2021

Ӱлӱрген айдыҥ 29-чы кӱнинде Росгвардияныҥ кору службазы (вневедомственная охрана) бойыныҥ профессионал байрамын темдектеген. Тӱн болзын, тӱш болзын, коруда болуп, ороонныҥ ла тергеениҥ албаты-јонын каршучылдардаҥ корулап турган улус керегинде биске Алтай Республикада национальный гвардияныҥ ведомстводо эмес јуучыл кору бӧлӱгин башкарган Евгений КОРОБЕЙНИКОВ куучындады.

— Евгений Анатольевич, коруныҥ јуучыл бӧлӱгиниҥ тӧзӧлгӧниниҥ јолы керегинде куучындап берзегер? Ведомстводо эмес кору бӧлӱктиҥ ишчилери эжиктерде отурган «вахтер» деп адаткан улусты солыган…
— Бистиҥ службаныҥ тӧзӧлгӧниниҥ јолы туку 1952 јыл-даҥ башталат. Шак бу ла јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 29-чы кӱнинде СССР-дыҥ Министрлериниҥ соведи окылу јакаан јӧптӧгӧн. Оныҥ кийнинде милициялардыҥ бӧлӱктеринде тураларды, объект-јерлерди каруулдайтан бӧлӱктер тӧзӧлип баштаган. 1952 јылдаҥ озо јаан хозобъекттерди-јерлерди јажы јаан улус каруулдап туратан. 1959 јылдаҥ ала УВД-ларда кору иштерди бӱдӱретен аҥылу бӧлӱктер тӧзӧлип баштаган. Бу кире ӧйдӧҥ ала бӱгӱнги кӱнге јетире корулайтан, каруулдайтан иш чикезинеҥ солынып калды. Эмди бу иште јажы јаан пенсионер улус кӧрбӧзигер. Табыжы јаан сигналдарды «видеонаблюдение, сигнализация» деген эп-аргалар солыды. Каршучылдарды токтодорго, граждандарды, олордыҥ иштеп-јӱрӱп турган јӱрӱмдик баалу-чуулу объекттерин корулайтан јуучыл бӧлӱктер иштеп баштаган.
2016 јылда ведомстводо эмес коруныҥ бӧлӱктери Национальный гвардияныҥ федерал службазына кийдирилген. Олордыҥ тӧс амадузы текши улус јӱрер јерлерди, таҥынаҥ улустыҥ ла биригӱ-бирликтердиҥ ар-јӧӧжӧзин каршучылдардаҥ корыыры деп темдектелген. Јуучылдардыҥ корып-каруулдап турган объект-јерлери провод јок колбуларла, коруныҥ цифровой технологияларды тузаланган эҥ ле калганчы системаларыла јеткилделген. Кандый бир јерде каршучыл шок кылык эдип јатканы илелелген болзо, оны тургуза ла табып, оноҥ тӱрген тудуп аларына ууландырылган бӱгӱнги кӱнниҥ кору системазы јакшы иштеп јат.
— «Росгвардия» деп бичип салган патрульдагы автокӧлӱктер каланыҥ оромдорыла маҥтадып турганын кӧп кӧрӧргӧ келижет. Олор кандый иш бӱдӱредилер?
— Росгвардияныҥ каршучылдар тудатан бӧлӱгиниҥ ишчилери тӱнде-тӱште иштегилеп јат. Олор кажы ла объект-јердеҥ келген јетирӱге, кычыруга тӱрген-тӱкей келип, каршучылдарды тудар ишти бӱдӱредилер. Бӱгӱнги кӱнде бистиҥ корубыста 500 объект туруп јат. Олордыҥ ортозында — акча-манатту ла кредит учреждение-бирликтер, амыраарыныҥ ла садуныҥ тӧс јерлери. Јонјӱрӱмдик тӧс јерлер — эмчиликтер, балдардыҥ садтары, школдор, ӱредӱлӱ заведениелер — аҥылу коруда. Бу адалган јерлерде не-не боло берзе ле, бистиҥ јуучылдар тоолу ла минуттардыҥ туркунына једип барар аргалу.
— Чындап та, сигнал-јетирӱ болзо, канча кире ӧйдиҥ туркунына слердиҥ ишчилерер једип келгилейт?
— Бистиҥ служба эҥ ле тӱрген келип турган коручылдардыҥ тоозына кирет. Каршучылды тудатан группаныҥ (группа задержания) јуучылдары 3-4 минуттыҥ туркунына јетирӱ келген јерде болгылайт. Мында Горно-Алтайск ла Майма башка-башка бӧлӱктерге бӧлӱнип калганын темдектеер керек. Кажы ла патруль-группада бойыныҥ темдектелген јери бар. Олор бу јерле јӱрӱп, јаҥды буспазын јеткилдейдилер. Патрульдыҥ јааны да, кӧлӱктердиҥ тискинчилери де кандый объект кайда турганын, оромдордыҥ турганыныҥ аайын сӱреен јакшы билгилеер. Оныҥ да учун олор јетирӱ келген јерге тӱрген-тӱкей једип баратан јол-маршрутты темдектеп иштейдилер.
— Росгвардияныҥ ишчилерине каршулу керектер аайынча јорыктаарга кӧп келижет пе?
— Јӱк ле 2021 јылда бистиҥ јуучылдар корулап турган јерлерге 60 катап табару эдилген, олорды токтодорго келишкен. Ол тоодо тӧрт каршулу керек ачылган, јӱстеҥ ажыра административный јаҥбузуштар илезине чыгарылган. Каршучылдардыҥ јаҥбузуштарын алза, эҥ ле кӧп деп уурылар эдип турганын темдектеер керек. Оныҥ кийнинде су-кадыкка эдилген каршуларды, ӧскӧ улустыҥ ар-јӧӧжӧзин мензинерге мууканганын адаар эдим. Онойдо ок улус јӱрер јерлерде јӱретен ээжилерди бусканын, кӧп улусту јерлерде эзирик јӱргенин база темдектеерге јараар. Ведомстводо эмес коруныҥ ишчилери улуска јаантайын болужарга белен. Кезикте бу иш бистиҥ молјубыс эмес те болзо, болушты јетиредис. Онойып, быјыл сыгын айда Алферово јуртта јеҥил кӧлӱктӱ тискинчи 16 јашту кысты табарала, кача берген. Полиция изӱ тарыйын јетирӱни јайып, каршучылды бедиреер ишти кӧндӱктирген. Патрульда болгон бистиҥ ишчилер бу учуралда база јаан болужын јетирген. Оныҥ турултазында каршучыл тӱрген тудулган ла МВД-га јетирилген. Мындый учуралдар бистиҥ ижисте база болуп јат.
— Таҥынаҥ улустыҥ ар-јӧӧжӧзин корыыры канайда ӧткӱрилет?
— Кижи ишке барып јадала, ол эмезе амыраарга ӧскӧ тергеелерге јазанып турала, айыл-јурты, ар-јӧӧжӧзи коруда болор деп бӱдер учурлу. Росгвардияныҥ кору бӧлӱги бу ишти бӱдӱрер аргалу, бӱдӱрип јат. Бӱгӱнги кӱнде бис таҥынаҥ 340 кижиниҥ ар-јӧӧжӧзин, айлы-јуртын корулаарын бӱдӱредис. Ижис калганчы технологияларга тайанылганын темдектеген эдим. Ол таҥынаҥ кору бирликтердеҥ эмеш башка болгонын айдар керек. Бистиҥ служба государстволык структураларга кирип турганынаҥ улам, бӱдӱрип турган ижистиҥ кеми бийик.
— Эл-јонды корыыр иште иштеген коручыл-јуучылдардаҥ кемди адап ийер эдигер?
— Бистиҥ јуучылдар — черӱде болгон јиит улус. Эҥ ле артык иштӱ деп бӱгӱн мен Иван Алтайчиновты, Александр Ардиматовты, Сергей Атамановты, Виталий Бутенконы, Сергей Дюкаревти, Алексей Ковтунды, Николай Краевти, Олег Латышковты, Павел Лямкинди, Алексей Новиковты адаар эдим. Бу јуучыл-коручылдарды взводтордыҥ јаандары башкаргылайт. Олор службазыныҥ ижин сӱрекей јакшы билгилеер. Тӧзӧлгӧзи бириктирилген коруныҥ пульттарында база ченемели јаан ишчилер отургылайт. Олор јеткер, каршу керегинде јетирӱлерди патрульга тургуза ла јетиргилейт. Корудагы объекттерде каршуны, каршучылды токтодорго, илезине чыгарарга, тудуп аларга бу улус ончозы тӱрген-тӱкей, теҥ-тай иштейдилер.
— Адакыда билерге турганыс, слердиҥ службага иштеп келерге кӱӱнзеген јиит улус кандый талдаштар ӧдӧдилер?
— Росгвардияда молјузын ӧдӱп, иштеерге турган улуска некелте тыҥ деп айдар эдим. Элдеҥ ле озо кылык-јаҥын, морально-психологиялык кемин кӧрӧдис, оноҥ су-кадыгыныҥ айалгазын, јаман кылыктар бары-јогын. Онойдо ок олор психологтыҥ шиҥдежин, полиграфты ӧткӱлейт. Јаҥы келген кажы ла јуучыл ӱч айдаҥ ала алты айга јетире стаж ӧйди ӧдӧт, јӱк оноҥ подразделениеге кӧчӧт. Иштеги профченемели, билгири, турумкайы ла кӱчи иш туркунына кожулат. Бистиҥ ишчилер јуучыл ӱредӱлерди јаантайын ӧткӱлейт. Спортивный залдар, тирлер, адыштар (стрельбища) гвардеецтердиҥ квалификациязын бийиктедетен јерлери болуп јат.
Текши айдар болзо, Росгвардияныҥ Алтай Республикадагы бӧлӱги бойыныҥ ижин чындык бӱдӱрет деп темдектеер эдим.

А. Антропов куучындашкан