Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Алтайыныҥ чындык уулы болгон

12.11.2021

Бӱгӱн, кӱчӱрген айдыҥ 12-чи кӱнинде, бистиҥ кару најыбыстыҥ, Алтай јеристиҥ чындык уулыныҥ, Алтай Республиканыҥ государстволык ишчизи болгон Юрий Васильевич Антарадоновтыҥ 72 јажы толор эди.

Юрий Васильевичтиҥ ады-чуузы алтай албатыныҥ, Алтай Республиканыҥ тӱӱкизинде јаркынду эзем болуп јажына артып калар. Башкараачы, кожо иштеп јӱрген јуук најы, кожо ӱренген нӧкӧр – канайда да алза, ол керегинде эске алыныштар кару ла јуук.
Юрий Васильевич школдоҥ, студент ӧйинеҥ ала баштаачы, улусты бириктирип, башкарып, ичкери кӧрӱмдӱ керектер баштап ийер кылык-јаҥду болгон. Москвада ӱренип турала, ороонныҥ тӧс калазында ӱренип, иштеп турган алтайлардыҥ јерлежӱзин билгир башкарган. Областьтыҥ комсомолдорын обкомныҥ качызы болуп турган ӧйинде једимдӱ башкарып келген. Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы болуп турала, тергеениҥ башкарту ижинде учурлу ууламјыларды апарган тӧс улустыҥ тоозына кирген. Юрий Васильевичти јаҥыс ла алтай албатыныҥ эмес, је тергееде јуртаган ӧскӧ дӧ албатылардыҥ лидер-баштаачызы болгон деп айдарга јараар. Ол улусты угы аайынча башкалабай, бастыразын бириктирген. Кезик шӱӱлтелерле болзо, оныҥ баштаачы-башкараачы болгоны иштеп јӱрген јамызыла колбулу. Је текши сананза да, алза да, Юрий Васильевич кылык-јаҥыла, эткен керектериле, ич-кӧгӱс санаазыла баштаачы болуп бӱткени, болгоны јарт кӧрӱнип јат. Качан ол бистиҥ ортобыстаҥ сӱреен эрте јӱре берерде, алтай улус ортодо баштаачы-башкараачы иште соҥдош иле кӧрӱнген. Албатыныҥ, тергеениҥ јӱрӱминде бу солунталар база јарт кӧрӱне берген. Чике бойыстыҥ алтай сурактарыста кӧп соҥдоштор Юрий Васильевич башкаруныҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызыныҥ јамызынаҥ јӱре берерде ле иле билдирген. Ол анчада ла 2014 јылда Алтай Республиканыҥ јааныныҥ талдаштарында јарт кӧрӱнген.
Бӱгӱнги кӱнде бистиҥ республикада Юрий Васильевич Антарадоновтый кемдӱ башкараачы јок болгоны санааркадат ла санандырат. Алтай албатыныҥ курч сурактары шӱӱжилер тужында оныҥ чокым шӱӱлтези, амадузы ла ичкери кӧрӱми јетпей јат.
Кижиниҥ, башкараачыныҥ, баштаачыныҥ личность-кебериниҥ чындык баалажы кыйалтазы јогынаҥ ӧйлӧр ӧткӧн соҥында ӧдӧт. Юрий Васильевичтиҥ кӱӱн-санаазын ла тӱп-шӱӱлтелерин бастыра улус јӧмӧгӧн деп база айдып болбозыс. Је текши ууламјыларда, курч сурактарда јӧмӧгӧндӧрдиҥ тоозы кӧп болгон. Айса болзо, кызу ла кӱч сурактарда ол бойы, ченемели ле билгири јаан башкараачы болуп тура, улустыҥ кӱӱн-табын угарга, олордыҥ тӱп-шӱӱлтелерин ајаруга аларга амадаганы мында учурын ойногон болор. Оныҥ да учун кӧп керектерде, иштерде чын јолдорды табатан аргалар талдалган. Бӱгӱнги кӱнниҥ политиктерине канча ла кире кӧп улустыҥ кӱӱн-санаазын, јербойыныҥ башкараачыларыныҥ кӱӱн-табын ајаруга алар, олорды угар дегенине база ӱренер керек. Юрий Васильевич канча јылдардыҥ туркунына республиканыҥ јааныныҥ ордынчызы болуп иштейле, башкаруныҥ кажы ла турчызыныҥ, кажы ла аймактыҥ јааныныҥ, кажы ла јурт јеезениҥ башкараачызыныҥ башка-башка сурактар аайынча шӱӱлтезин чокым билер болгон. Мында ӱредӱлик, су-кадыкты корыыры, јонјӱрӱмдик ле оноҥ до ӧскӧ ууламјылар бойыныҥ учурын ойнобогон.
Бӱгӱн ӧскӧ ӧйлӧр келди. Иштеер айалгалар ла иштеп турган улус база солунган. Иштеп койгон ченемели ас эмес, Кыдрашевтиҥ, Карамаевтиҥ, Чаптыновтыҥ, Ялбаковтыҥ, Антарадоновтыҥ кемине јетире ӧзӱп чыккадый јиит политиктер ле башкараачылар база кӧрӱнип келди. Олор бӱдӱреечи ле јасакберим јаҥдарда республикан ла аймак кеминде иштегилеп јат. Мында кем кандый политикалык партияга кирип турганы јаан учурын ойнобойт. Учурлузы – бу улустыҥ билгири бийик болгоны, иштенип билетени, бойыныҥ алдына јаан амадулар тургузып, бу амадуларды јӱрӱмде бӱдӱрер аргалу болотоны. Оноҥ – албатызы, тергеези алдында бойыныҥ ижи учун каруулу болотоны. Бу айдылганы ончозы Юрий Васильевич Антарадоновтыҥ кылык-јаҥына, кеберине сӱрекей келижип јат. Оныҥ кижилик ле башкараачы кылык-јаҥы чике мындый болгон. Кажы ла кижиде бойыныҥ јастыралары да, јастырыштары да бар. Онызы јогынаҥ кижи канайда јӱретен эди. Је оок-тобырда јастырып, јаан учурлу сурактарда чын тӱп-шӱӱлтелер ле талдаштар эдип билгени Юрий Васильевичтиҥ сӱр-кеберине, иштеген ижине, ӧткӧн јолына, баалу-чуулу ченемелине чындык баалаш берет. Сӱрекей иштеҥкей, најылык кылык-јаҥду, кара сагыш јок, бойына некелтези јаан кижи, башкараачы, најы болгон деп чындык эземи алтай албатыныҥ санаазында, Туулу Алтайыстыҥ тӱӱкизинде артып калар.
Юрий Васильевич Антарадоновты бис качан да ундыбай јӱредис, јӱрерис.

Најы-нӧкӧрлӧриниҥ адынаҥ Г. Сумин

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина