Керектӱ јасактыҥ ӱлекери шӱӱжилет

12.11.2021

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ аграрный политика аайынча комитединиҥ председатели Рустам Байдалаковтыҥ башкарганыла ишмекчи группаныҥ јууны ӧткӧн. Јуунда Алтай Республиканыҥ «Алтай Республикада јерлердиҥ мелиорациязы керегинде» јасагыныҥ ӱлекери шӱӱжилген.

Рустам Байдалаков јуунды ачып тура, бу јасактыҥ ӱлекерин Эл Курултайдыҥ аграрный политика аайынча комитеди тургускан ла јасакберим баштаҥкай эткен деп ајарган. Јасактыҥ ӱлекери республикада јерлерди сугарар иштерди тап-эрик јанынаҥ тӧзӧлгӧлӧӧри керектӱ болгоныла колбой тургузылган. Јурт ээлем Алтай Республиканыҥ экономиказыныҥ тӧзӧлгӧзи, эл-јонныҥ јӱрӱминде бӱдӱрген кереги, культурный јаҥжыгузы ла азыранган ижи-тожы – деп, парламентарий чокумдаган.
Оныҥ айтканыла, тергеебисте азырал-дыҥ једикпези, јуртээлем учурлу јерлердиҥ ас болгоны, онойдо ок кар-јааштыҥ ас болуп турганы мал-аш азыраар бӧлӱктиҥ ӧзӱмине буудагын јетирет.
Профильный комитеттиҥ пред-седателиниҥ темдектегениле, бийик јерлерде кар-јааш ас болуп турганын ајаруга алзабыс, јерлерди сугарбазынаҥ ла азыралды јеткилинче кӧмзӧлӧӧргӧ эрчимдӱ агротехнологиялар тузаланбазынаҥ јылдыҥ ла чыҥдыйы бийик сортторлу јуртээлем культуралар ӧскӱрип алар арга јок.
«Россияныҥ аш-курсак јанынаҥ јеткери јок болорын јеткилдееринде кыйалтазы јоктоҥ керектӱ айалгалардыҥ бирӱзи болуп турган мелиорация комплексти ӧскӱрери федерал да кеминде јаан учурлу керек болуп јат. Тургуза ӧйдӧ РФ-тыҥ башкарузы јурт ээлемди ӧскӱрери ле јуртээлем продукцияныҥ, сырьеныҥ ла аш-курсактыҥ рыногын аайлаштырары јанынаҥ государственный программа аайынча мелиорация комплекстиҥ ӧзӱмин акча-манатла јӧмӧӧр керектер эткен (РФ-тыҥ башкарузыныҥ 14.07.2021 јылдагы 717 номерлӱ јӧби). Ол јӧмӧлтӧ текши ле таҥынаҥ тузаланар мелиоративный система ла башка гидротехнический тудумдар тутканыла колбой эдилген чыгымдарды јандырарына субсидиялар болуп јат» – деп, ол јетирген.
Рустам Николаевичтиҥ шӱӱлтезиле, государствоныҥ эткен јӧмӧлтӧзи тергееде сугарылып турган јерлердиҥ кемин элбедер, сугарарын канча катап кӧптӧдӧр лӧ оныҥ чыҥдыйын бийиктедер, уч-турултазында јуртээлем культуралардыҥ арбынын тыҥыдар арга берер. Оныла колбой јуртээлем товарлар иштеп чыгараачылардыҥ мелиорацияны ӧскӱрерине, мелиорацияныҥ объекттерин турулталу тузаланарына јилбӱлерин тыҥыдарга јаҥыс ла экономикада айалгалар тӧзӧӧр эмес, је онойдо ок нормативный тӧзӧлгӧлӧр салар керек.
АР-дыҥ јурт ээлеминиҥ министриниҥ баштапкы ордынчызы Владислав Таханов јасактыҥ ӱлекери јарадылган кийнинде АР-дыҥ јурт ээлеминиҥ мелиорация аайынча тергеелик программазын тургузар керек деп ајарган. Ол оноҥ ары Мукур-Таркатыдагы сугарар системаны таҥынаҥ программа аайынча орныктырары керегинде куучындаган, оныҥ баштапкы бӧлӱк иштери 2022 јылда тӱгенер. Онойдо ок Чаган-Бургузындагы сугарар системаны орныктырар федерал программада туружарга керектӱ документтерди белетеери керегинде айткан.
Ишмекчи группаныҥ туружаачылары: «Алтай Республика аайынча мелиосуу-ээлем» башкарту» ФГБУ-ныҥ директоры Инга Кречетова, Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ, Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ аппарадыныҥ ГПУ-зыныҥ чыгартулу улузы Олеся Климова ла Юлия Адамбекова, АР-дыҥ парламентиниҥ ГПУ-зыныҥ баш специалист-эксперти Алтынай Кунанакова бу суракла бойлорыныҥ шӱӱлтелерин айткандар.
Рустам Байдалаков кӧрӱлген сурак аайынча шӱӱжӱниҥ уч-турултазында мелиорацияны ӧскӱрери аайынча ууламјыны РФ-тыҥ башкарузы тыҥ јӧмӧйт, оныҥ учун тергееде сугарар система эрчимдӱ ӧзӱм алынзын ла јакшы иштезин деп, бу ишти ӧткӱрери јаан учурлу керек деп айткан. Парламентарийдиҥ айтканыла, бу сурак комитеттиҥ ээчий јуунында кӧрӱлер ле парламентарийлердиҥ кӧбизиниҥ јӧмӧгӧниле ээчий сессияга чыгарылар.
Јасактыҥ ӱлекери беш тизимнеҥ турат. Олор Алтай Республиканыҥ государственный јаҥыныҥ органдарыныҥ јерлердиҥ мелиорациязыныҥ бӧлӱгиндеги текши ээжилерин, чыдуларын, Алтай Республиканыҥ государственный (территориальный) программаларын тургузарда аргаларын ла озолодозын, Алтай Республикада јерлердиҥ мелиорациязын акчала јеткилдеерин, јасактыҥ ийде алынарыныҥ ээжизин тургузат.
Јуунда темдектелгениле, јурт ээлем Алтай Республиканыҥ экономиказыныҥ тӧзӧлгӧзи болуп јат. Мында мал ӧскӱрериниҥ ӱлӱӱзи сӱрекей јаан, оныҥ учун азырал белетеериле колбулу сурактар тӧс ајаруда болуп јат.
Бийиктей турган аймактарда кыра ижине буудагын јетирип турган шылтактардыҥ бирӱзи — јерге чык јетпей турганы. Азырал культуралар јердеҥ кӧдӱрилип, эрчимдӱ ӧзӧр ӧйдӧ кыраларга 110 мм ала 150 мм јетире чык тӱжет, ол ас. Оныҥ учун тӱжӱмди бийиктедетен быжу арганы, мелиорацияны, ӧскӧ дӧ аргаларды ӧскӱрер, элбеде тузаланар керек.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина